Kolekcjonerskie Znaczki Turystyczne

Zygmunt III Waza syn Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki urodził się 20.06.1566 roku w szwedzkim więzieniu na zamku Gripsholm, gdzie osadzeni byli rodzice Zygmunta. W młodości wychowywany był przez jezuitów w taki sposób, aby w przyszłości mógł zostać zarówno królem Polski jak i Szwecji. Zyskał bogate wykształcenie, ale brakowało mu doświadczenia politycznego. Na króla Polski został wybrany w wolnej elekcji z 1587 roku, po zwycięstwie Jana Zamoyskiego pod Baryczą, które uniemożliwiło Habsburgom staranie się o koronę. Rządy Zygmunta nie należały do łatwych. Już na ich początku popadł w konflikt ze szlachtą i magnaterią. Sytuację komplikowała również sprawa Ukrainy włączonej do Polski i tamtejszych Kozaków buntujących się przeciw ograniczeniu swobód. Pogorszeniu uległy również stosunki polsko-tureckie, a także wyznaniowe. Rzeczpospolita weszła w tym czasie w okres długoletnich wojen z sąsiadami, które doprowadziły do mocno odczuwalnego zubożenia państwowego skarbu. Zygmunt nie zaskarbiał sobie przychylności szlachty. Był oziębły i powolny w podejmowaniu decyzji, ale równocześnie wielu ludzi twierdziło, że był godnym i poprawnie sprawującym władzę królem. Zmarł w wieku 66 lat 30 kwietnia 1632 roku.

Stefan Batory urodził się 27 września 1533 w Rumunii. Był synem wojewody siedmiogrodzkiego Stefana Batorego i Katarzyny Telegdi. Wcześnie został osierocony w związku z czym związał swą polityczną karierę z rodem Habsburgów, a później z węgierskim rodem Zápolya. Zyskawszy poparcie sułtana tureckiego w 1571 roku został wybrany księciem Siedmiogrodu. Następnie podczas podwójnej elekcji w 1575 roku ogłoszony został królem Rzeczypospolitej i poślubił Annę Jagiellonkę. Swoje rządy Batory rozpoczął od wojny z Gdańskiem. W 1579 rozpoczął zwycięską wojnę z Rusią o zagarnięte wcześniej Inflanty. Batory był zwolennikiem wyrzucenia z Europy Turków i odbudowy niezależności Węgier. Wewnętrznie wzmocnił państwo akceptując rolę szlachty. Niestety nie potrafił stworzyć własnego stronnictwa politycznego. Nie miał też dużego poparcia w narodzie. Jakkolwiek znał wiele języków, tak do samej śmierci nie nauczył się mówić po polsku. Zmarł 12 grudnia 1586 roku w Grodnie, a pochowany został w katedrze wawelskiej w Krakowie.

Anna Jagiellonka to córka Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. Urodziła się 18 października 1523 roku w Krakowie. Następnie wraz z matką przeniosła się do Warszawy. Była kandydatką na żonę wybranego w 1574 roku na tron Polski Henryka Walezego, jednak do ślubu nie doszło, a splot przeróżnych wydarzeń doprowadził w końcu do wyboru Anny Jagiellonki na króla Polski na II sejmie elekcyjnym w 1575 roku. Annę postanowiono wówczas wydać za Stefana Batorego – jednego z kandydatów, a o wyborze na króla miano zadecydować podczas koronacji na Wawelu. W 1576 roku wyszła za Stefana Batorego, który został królem Polski i sprawował faktyczną władzę. Anna nie kwapiła się do sprawowania rządów, a po śmierci Batorego mocno zaangażowała się na rzeczy wyboru na tron Polski swojego siostrzeńca – Zygmunta III Wazy. Przez całe życie Anna była osobą bardzo pobożną, ale i energiczną dążącą do realizacji wcześniej założonych celów. Ostatnie lata życia spędziła w Warszawie, gdzie zmarła 9 września 1596 na rękach Zygmunta III.

Henryk Walezy urodził się 15.09.1551 roku we Francji, gdzie zmarł 2.08.1589 r. W latach 1573-74 był pierwszym elekcyjnym królem Polski, a od 1574 roku królem Francji. Jako syn Henryka II Walezjusza i Katarzyny Medycejskiej nie miał szans na objęcie tronu francuskiego. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z Jagiellonów – Zygmunta II Augusta, Henryk zyskał jednak poparcie polskiej szlachty i w głosowaniu w 1573 roku został on wybrany na króla Polski. Kandydatowi kazano zaprzysiąc zbiór praw i zasad życia politycznego oraz ustroju państwa, znanych jako artykuły henrykowskie. Artykuły określały przede wszystkim możliwość użycia pospolitego ruszenia, utrzymanie dotychczasowych przywilejów oraz tolerancję religijną. Ostatecznie sprowadzono do Polski król, koronowany 21 lutego 1574 roku, nie zaprzysiągł obowiązujących go artykułów (poza pokojem wyznaniowym), a z racji wciąż pogarszających się relacji już w czerwcu 1574 roku uciekł w Polski. Zdetronizowany w Polsce Henryk nigdy jednak nie zrzekł się władzy w Rzeczypospolitej i do końca życia uważał się za jej prawowitego monarchę.

Zygmunt II August urodził się 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie. Był synem Zygmunta I Starego i jego drugiej małżonki Bony Sforzy. W wieku dwóch lat został uznany za spadkobiercę tronu litewskiego, a w wieku dziewięciu lat ogłoszony wielkim księciem litewskim. Na króla Polski Zygmunt II August został koronowany 20 lutego 1530 roku, jeszcze za życia swojego ojca. Jednym z sukcesów Zygmunta II Augusta była unia zawarta w Lublinie, na mocy której Korona Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie stały się jednym państwem – Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Państwo to posiadało wspólnego króla, sejm i walutę, natomiast odrębne wojsko, urzędy i prawo. Zygmunt August był wszechstronnie wykształconym władcą i mecenasem kultury. Rozbudował Wawel, a także Zamek Królewski w Warszawie. Kolekcjonował także książki, a jego biblioteka – częściowo zachowana do dziś – liczyła ponad 4 tys. woluminów skupiając dzieła autorów starożytnych i współczesnych ze wszystkich dziedzin wiedzy. Zygmunt II August  był ostatnim męskim przedstawicielem dynastii Jagiellonów. Zmarł 7 lipca 1572 roku w Knyszynie. 

Zygmunt I Stary to piąty w kolejności syn Kazimierza Jagiellończyka. Urodził się  1 stycznia 1467 roku w Kozienicach. Po śmierci ojca był jedynym z synów, który nie piastował żadnych godności. Ostatecznie opiekę nad nim otoczył starszy brat Władysław, od którego otrzymał księstwo głogowskie, opawskie oraz namiestnictwo Śląska i Dolnych Łużyc. Po śmierci Aleksandra Jagiellończyka został wyniesiony na tron litewski, a 8 grudnia 1506 roku na sejmie piotrkowskim został obrany na króla polskiego. Był dwukrotnie żonaty: z Barbarą Zápolyą, a później także z Boną z rodu Sforzów. Sukcesem Zygmunta I Starego było częściowe oddłużenie skarbu, wzmocnienie działalności mennicy krakowskiej, a także dążenie do ujednolicenia prawa. Za jego panowania włączono do Polski Mazowsze. Na arenie międzynarodowej sukcesem Zygmunta było doprowadzenie do sekularyzacji Prus Krzyżackich. Wynikiem tego był tzw. „hołd pruski” 10 kwietnia 1525 roku uznający  zwierzchnictwo polskiego króla nad Prusami Książęcymi. Zygmunt I Stary był wybitnym mecenasem sztuki. Za jego rządów wprowadzono w Polsce styl renesansowy w sztuce i w tym stylu przebudowano Zamek Królewski na Wawelu i wzniesiono Kaplicę Zygmuntowską przy katedrze. Zygmunt I Stary zmarł 1 kwietnia 1548 roku. 

Aleksander Jagiellończyk to czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka. Urodził się 5 sierpnia 1461 roku w Krakowie. Jeszcze za życia swego ojca sprawował w imieniu króla rządy na Litwie, gdzie formalnie tron Wielkiego Księstwa Litewskiego objął w lipcu 1492 roku. Po śmierci swego brata Jana Olbrachta został 12 grudnia 1501 roku koronowany na króla Polski. Koronację przyjął z rąk swego najmłodszego brata, arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski kardynała Fryderyka Jagiellończyka. Za czasów panowania Aleksandra nie było spokoju w stosunkach z sąsiadami, za to obyło się bez wielkich strat dla Polski. W polityce wewnętrznej okres panowania Aleksandra Jagiellończyka zapisał się wprowadzeniem ustawy sejmowej zwanej „Nihil novi”, która stała się fundamentem ustroju państwa, gwarantując królowi, senatowi i sejmowi udział w sprawowaniu władzy. Zatwierdzono także tzw. Statut Łaskiego, zawierający przywileje wydane szlachcie, mieszczanom i Kościołowi. Za panowania Aleksandra rozpoczęto ponadto w 1504 roku, budowę renesansowego pałacu na zamku na Wawelu. Aleksander Jagiellończyk zmarł w wieku 45 lat, 19 sierpnia 1506 roku, nie pozostawiając po sobie potomka. Jego zwłoki, wbrew woli zmarłego wyrażonej w testamencie, spoczęły w katedrze wileńskiej.

Jan Olbracht urodził się 27 grudnia 1459 roku w Krakowie. Był trzecim synem Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki. Jako dziecko otrzymał staranne wykształcenie, a jego nauczycielami był m.in. Jan Długosz. Jan Olbracht władał trzema językami: łaciną, niemieckim i włoskim. Edukację zakończył  około 1474 roku. Wraz z ojcem uczestniczył w sejmach i objazdach kraju co dało mu podstawy do rozpoczęcia aktywności politycznej.  W latach 1486–1490 pełnił funkcję królewskiego namiestnika na Rusi gdzie wsławił się pokonując Tatarów pod Kopystrzyniem. Po nieudanej walce ze swoim bratem o tron Węgierski Jan piastował funkcję księcia głogowskiego. 30 września 1492 roku został koronowany na króla Polski. Za panowania Olbrachta wzrosła rola szlachty oraz ograniczono prawa chłopów i mieszczan. Panowanie Olbrachta to także początki parlamentaryzmu w Polsce. Od 1493 roku regularnie zbierał się dwuizbowy sejm walny koronny, którego pierwsze posiedzenie odbyło się w Piotrkowie Trybunalskim 18 stycznia 1493 r. Jan Olbracht nie pozostawił po sobie potomka. Zmarł 17 czerwca 1501 roku w Toruniu, podczas przygotowań do Wojny z Krzyżakami.

Kazimierz Jagiellończyk to najmłodszy syn Władysława Jagiełły i Zofii z Holszańskich. Urodził się w Krakowie 30 listopada 1427 roku. W wieku trzynastu lat został wysłany na Litwę gdzie został ogłoszony wielkim księciem litewskim. W 1447 roku Kazimierz został koronowany na króla Polski. Był jednym z najaktywniejszych polskich władców. Za jego panowania, po wojnie trzynastoletniej, po 158 latach, do Korony powróciło Pomorze Gdańskie. Polska odzyskała dostęp do morza i panowanie nad całym biegiem Wisły, co miało istotny wpływ na rozwój gospodarczy. Za czasów Kazimierza wzmocnieniu uległy Sejmy i sejmiki, natomiast osłabła pozycja mieszczaństwa. Intensywnie rozwijała się kultura. To za panowania tego władcy powstały dzieła Jana Długosza czy Wita Stwosza. Rozwijała się także Akademia Krakowska skupiająca grono wybitnych profesorów i przyciągająca rzesze młodzieży z Polski, Litwy i wielu ościennych krajów. Władza Kazimierza Jagiellończyka trwała 45 lat i należała do najdłuższych w dziejach Polski. Zmarł w Grodnie 7 czerwca 1492 roku.

Władysław III Warneńczyk to syn Władysława Jagiełły i jego czwartej żony Zofii Holszańskiej. Urodził się w Krakowie 31 października 1424 roku. Tron królewski objął bezpośrednio po śmierci ojca, w 1434 roku, jeszcze przed swoimi dziesiątymi urodzinami. W związku z tym, jako osoba małoletnia, nie mógł sprawować władzy, a w jego imieniu rządy sprawowała Rada Opiekuńcza i regent. W pierwszych latach jego panowania rozstrzygał się kolejny konflikt z zakonem krzyżackim zakończony pokojem brzeskim w 1435 roku.  Nigdy nie zasiadał na tronie litewskim choć formalnie tytułował się najwyższym księciem litewskim. Na Litwie nie udało się zagwarantować Władysławowi sukcesji, ani później uzyskać tronu czeskiego.W 1440 roku zaproponowano Władysławowi tron węgierski. Koronacja odbyła się 17 lipca 1440 roku, a sam Władysław opuścił Polskę pozostawiając kraj pod włądzą namiestników. W kolejnych latach podjął krucjatę przeciwko Turkom i odniósł w tej materii całkowite zwycięstwo. Jednak nie na długo bo już jesienią 1444 roku wyruszył na kolejną wyprawę. W bitwie pod Warną jego siły zostały rozbite, a król zginął, choć jego ciała tak naprawdę nigdy nie odnaleziono.

Pardwa mszarna (Lagopus lagopus) – to średniej wielkości ptak z rodziny kurowatych. Pardwy te dorastają do ok. 40 cm długości. Rospiętość ich skrzydeł to ok 60-65 cm, a masa ciała często dochodzi do 600 g. Wiosną i latem upierzenie tej pardwy jest brązowo-brunatne, przy czym podbrzusze pozostaje białe. Zimą ptaki przepierzają się całkowicie na biało. Dziób krótki, mocny, nogi całkowicie opierzone. Gatunek ten rozmnaża się na przełomie maja i czerwca. Samica składa tylko jeden lęg (do 12 jaj). Gniazdo buduje na ziemi, wykopuje dołek, wyściela go suchymi częściami roślin. Pożywienie to głównie części roślin - pąki, jagody, nasiona, a w okresie letnim także bezkręgowce. Ptak ten występuje licznie w Skandynawii, gdzie jest ptakiem łownym. Zasiedla głównie wrzosowiska i mszary. Na terenie Polski (w jej obecnych granicach) Pardwa mszarna gniazdowała prawdopodobnie jeszcze w XVI wieku. W XIX wieku dwukrotnie notowano ten gatunek w północno-wschodniej Polsce. W naszym kraju znaleziono jednak liczne ślady występowania tego gatunku w osadach pochodzących z plejstocenu. Obecnie w Polsce jest uznawana za gatunek wymarły.

Władysław II Jagiełło urodził się między 1352, a 1363 rokiem na Litwie. W latach 1377–1381 i 1382–1401 wielki książę litewski. W 1386 roku w zamian za tron polski, poślubił nastoletnią Jadwigę Andegaweńską, króla Polski. Panowaniu Władysława Jagiełły towarzyszył dynamiczny rozwój demograficzny oraz gospodarczy Polski, na co wpłynęła w głównej mierze unia polsko-litewska. Jagiełło wspierał działalność misyjną zarówno w Polsce jak i na Rusi. Przyczynił się ponadto do odnowienia podupadającego uniwersytetu w Krakowie. Na arenie politycznej udało mu się złamać potęgę militarną zakonu krzyżackiego oraz zawrzeć sojusz z Brandenburgią. Przełamało to izolację Polski na arenie międzynarodowej. Jagiełło miał cztery żony, przy czym męskiego potomka doczekał się dopiero od ostatniej z nich. Jako że Jagiełło  nie miał dziedzicznych praw do tronu Polski i zasiadał na tronie tylko dzięki prawom sukcesyjnym Jadwigi, na osadzenie na tronie swojego syna musiał uzyskać zgodę możnowładców. Najpierw uzyskał na to zgodę miast, a następnie także szlachty, której nadał liczne przywileje. Założył dynastię Jagiellonów. Zmarł w Gródku 1 czerwca 1434 roku.

Jadwiga Andegaweńska urodziła się najprawdopodobniej między 3.10.1373 r., a 18.02.1374r. Była ostatnią córką Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki. Do Polski przybyła w październiku 1384 roku i 16 października w Krakowie na Wawelu została koronowana na króla Polski. Dwa lata po objęciu tronu, Jadwiga poślubiła dużo starszego księcia Litwy, Władysława Jagiełłę. Na swoim dworze skupiła elitę intelektualną Polski. Za jej poleceniem pierwszy raz w naszej historii przetłumaczono Księgi Psalmów na język polski. Uprawiała działalność charytatywną, fundowała wiele nowych kościołów,  uposażała istniejące klasztory, a także fundowała i opiekowała się szpitalami.  W 1397 założyła bursę dla polskich i litewskich studentów przy Uniwersytecie Karola w Pradze. Tego samego roku pod wpływem jej starań  utworzono fakultet teologii na Akademii Krakowskiej. Jadwiga była bardzo pobożną osobą, uprawiała surowe umartwienia, a po śmierci, która miała miejsce 17 lipca 1399 roku, stała się elementem kultu religijnego. Jadwidze przypisywano liczne cuda, dzięki czemu kilka wieków później, w 1979 roku została beatyfikowana, a następnie po kanonizacji w roku 1997, została świętą kościoła katolickiego i patronką Polski. 

Ludwik Andegaweński, na Węgrzech znany jako Ludwik I Wielki, urodził się w 1326 roku i był synem Karola Roberta oraz Elżbiety Łokietkówny. Jako szesnastolatek wstąpił na tron węgierski w 1342 roku. W listopadzie1370 roku, 10 dni po śmierci Kazimierza Wielkiego, na mocy wcześniejszego porozumienia Ludwik został koronowany na króla Polski. Na węgrzech dał się poznać jako dobry władca stąd, właśnie przydomek Wielki. Doprowadziłm.in. do zrównania w prawach magnatów i szlachty węgierskiej. W Polsce nie cieszył się  jednak zbytnią popularnością, ale doprowadził m.in. do rozwoju handlu, zapobiegł rozpadowi królestwa, a w zamian za uznanie przez szlachtę praw do korony polskiej jednej ze swych córek, wydał przywilej koszycki zwolniający szlachtę m.in. z podatku gruntowego. W 1381 roku przywilej ten został ponadto rozszerzony na duchowieństwo. Ludwik zmarł w Trnawie w nocy z 10 na 11 września 1382 roku.

Kaziemierz Wielki urodził się 30 kwietnia 1310 r. w Kowalu na Kujawach. Był najmłodszym synem Władysława Łokietka i Jadwigi. W wieku pięciu lat został zaręczony z królewną czeską Juttą, córką Jana Luksemburskiego. Aby jednak zyskać sojusznika na Wschodzie, w 1325 r. Kazimierz został wydany za córkę władcy Litwy, Giedymina – Aldonę. W 1331 r. został namiestnikiem Wielkopolski, Sieradza i Kujaw. Po śmierci Władysława Łokietka w 1333 roku został koronowany na nowego polskiego króla. Podczas swoich rządów uporządkował relacje z Czechami oraz z Krzyżakami, z którymi jego ojciec prowadził długie boje. Zaangażował się w konflikty na Rusi, zawładnął Rusią Halicką co było pierwszym etapem jego ekspansji na wschód. Kazimierza zasłynął poprzez swoją politykę, dzięki której dokonano m.in kodyfikacji prawnych, ufundowania Akademii Krakowskiej czy rozbudowy kraju poprzez budowę, zamków, miast oraz kościołów.  W czasie jego panowania w Małopolsce dokonano 67 lokacji miast królewskich i 14 prywatnych. Zmarł 5 listopada 1370 r. Został pochowany w Katedrze na Wawelu. 

Władysław Łokietek był synem Kazimierza Konradowica i wnukiem Konrada Mazowieckiego. Urodził się między 1260, a 1261 rokiem. Kiedy miał 7 lat zmarł ojciec Łokietka, który odtąd pozostawał pod opieką matki. Wkrótce Władysław wyjechał do Krakowa, a samodzielne rządy nad dzielnicą objął w 1275 roku. Po śmierci Leszka Czarnego w 1288 roku objął władzę w księstwie sieradzkim będąc także księciem w Brześciu. Umiejętnie prowadzona działalność dyplomatyczna oraz stłumienie buntów mieszczan to najważniejsze osiągnięcia Łokietka na drodze do tronu królewskiego. Koronacji na króla Polski dokonał w katedrze wawelskiej arcybiskup gnieźnieński Janisław 20 stycznia 1320 roku. Łokietek został zatem pierwszym władcą Polski koronowanym w Krakowie. Sukcesy polityczne Łokietka przypisuje się raczej zbiegowi okoliczności, ale trzeba przyznać, że to opór i konsekwencja Władysława nie doprowadziły do podziału Polski lub sytuacji, w której kraj stałby się częścią monarchii Luksemburgów. Za panowania Łokietka Polska pierwszy raz starła się z Krzyżakami, ale też nawiązała sojusz z Litwą. Koronacja na Wawelu utrwaliła pozycję Polski jako królestwa, które w tym czasie organizowało wewnętrzną administrację oraz skarbowość. Władysław Łokietek zmarł na Wawelu 2 marca 1333 roku, a pochowany został w miejscowej katedrze. 

Wacław II był synem króla czeskiego Przemysła Ottokara II z dynastii Przemyślidów i księżniczki Kunegundy. Urodził się w 1271 roku w Pradze. W momencie śmierci ojca, który poległ w 1278 roku, Wacław II znalazł się na łasce króla niemieckiego Rudolfa I Habsburga, który przejął ziemie zdobyte przez Przemysła Ottokara II tworząc tym samym podwaliny przyszłej potęgi Habsburgów. Małoletni Wacław został wywieziony m.in. do Berlina, gdzie był przetrzymywany w charakterze zakładnika. W Brandenburgii przebywał kilka lat, ale pobyt ten odcisnął piętno na jego psychice. Wacław był człowiekiem niezwykle inteligentnym, umiłowanym w poezji rycerskiej. Niestety nie umiał czytać ani pisać, a ponadto był bardzo zabobonny i lękliwy – bał się m.in. burzy i miauczenia kotów. Mimo wszystko szczęście Wacławowi sprzyjało, a sukcesy polityczne i militarne doprowadziły do objęcia tronu czeskiego. Królem Czech był Wacław w latach 1278 – 1305, a w latach 1300 – 1305 także królem Polski. Zmarł w Pradze 21 czerwca 1305 roku.

Przemysł II urodził się 14 października 1257 roku w Poznaniu. Był synem księcia wielkopolskiego Przemysła I i księżniczki śląskiej Elżbiety. Urodził się już po śmierci swojego ojca przez co wychowywał się na dworze swego stryja Bolesława Pobożnego. Był ostatnim męskim przedstawicielem wielkopolskiej linii dynastii Piastów. W 1273 roku Przemysł samodzielnie sprawował władzę nad księstwem poznańskim. Niezadowolony przedłużającą się opieką stryja postanowił się jemu przeciwstawić, rozpoczynając dochodzenie swoich praw do ojcowizny. Prawdopodobnie to właśnie te działania były powodem uwięzienia Przemysła w Gnieźnie, skąd wkrótce uciekł. Pogodzony z Bolesławem Przemysł nawiązał liczne sojusze zyskując władzę nad Pomorzem i Małopolską. Po śmierci Bolesława został księciem całej Wielkopolski. Uczyniło to Przemysła najsilniejszym wśród Piastów co doprowadziło do objęcia przez niego korony królewskiej. W czerwcu 1295 roku Przemysł został królem Polski. Zmarł nieco ponad pół roku później w okolicach Rogoźna, 8 lutego 1296 roku, ciężko raniony przez porywaczy, którzy uprowadzili króla.

Leszek Czarny urodził się około 1241 roku w Brześciu Kujawskim. Był najstarszym synem z drugiego małżeństwa  Kazimierza I Konradowica i Konstancji – córki Henryka Pobożnego. Był księciem sieradzkim i łęczyckim, a w późniejszych latach, przez krótki okres także inowrocławskim. W roku 1265 Leszek Czarny poślubił Gryfinę, jednak małżeństwo to nie należało do udanych. Z tego tytułu doszło również do skandalu obyczajowego kiedy to księżna publicznie ogłosiła iż Leszek jest impotentem. Leczenie podobno przyniosło oczekiwane rezultaty lecz książęca para nie doczekała się potomstwa. Podczas swojego panowania podjął współpracę z Bolesławem Wstydliwym i po latach objął po nim rządy w Krakowie, gdzie udowodnił, że jest wybitnym dowódcą wychodząc zwycięsko z walk po najazdach Jaćwingów, Tatarów, Litwinów i Rusinów. Pod koniec panowania kolejny raz udaje się Leszkowi odeprzeć atak Tatarów, jednak na skutek zarażenia chorobą zakaźną (prawdopodobnie dżumą) zmarł w Krakowie 30 września 1288 roku, a jego ciało pochowane zostało w kościele dominikańskim św. Trójcy. 

Urodził się 21 czerwca 1226 roku w Starym Korczynie. Był synem Leszka Białego i księżniczki ruskiej Grzymisławy. Imię otrzymał po swoim pradziadku – Bolesławie Krzywoustym. Po śmierci Leszka Białego został przysposobiony przez Władysława Laskonogiego. W wieku 9 lat został wraz ze swoją matką uprowadzony przez Konrada Mazowieckiego i więziony najpierw w Czersku, a następnie w Sieciechowie. Przydomek „Wstydliwy” został Bolesławowi nadany przez samych poddanych i związany jest ze ślubami czystości, które książę złożył wspólnie ze swoją żoną Kingą, w związku z czym małżeństwo to nigdy nie zostało skonsumowane. Podczas swojego panowania Bolesław Wstydliwy szczególnie związany był z kościołem i biskupstwem krakowskim, nad którymi otaczał troskliwą opiekę. Wraz ze swoją matką wydał przywilej immunitetowy, który gwarantował biskupstwu krakowskiemu dużą niezależność ekonomiczną i sądowniczą. Od 1232 roku Bolesław był księciem sandomierskim, a od roku 1243 krakowskim. Bolesław zmarł 7 grudnia 1279 roku, a jego ciało spoczęło w kościele franciszkanów w Krakowie.

Konrad Mazowiecki urodzony ok. 1187 roku, zmarł w 1247. Syn Kazimierza Sprawiedliwego i Heleny, młodszy brat Leszka Białego. Od roku 1200 samodzielny książę kujawsko-mazowiecki. Działalność Konrada przypadła akurat w okresie przemian związanych z rozbiciem dzielnicowym, kiedy to Polska rozpadła się na niezależne księstwa. Próba ożywienia gospodarczego  Mazowsza skończyły się niepowodzeniem, a rozmiar klęski powiększały liczne najazdy pruskie i litewskie doprowadzające do zniszczeń i wyludnienia. W obronie swoich ziem wraz z Leszkiem Białym i Henrykiem Brodatym zorganizował wyprawy krzyżowe przeciw Prusom, ale nie przyniosły one większych efektów. Ostatecznie popierając plan chrystianizacji Prusów zwrócił się Konrad Mazowiecki z prośbą o pomoc do zakonu krzyżackiego, którego przybycie na ziemie mazowieckie odwlekało się w czasie. Konrad utworzył też własny zakon rycerski tzw. braci dobrzyńskich, który w 1235 roku połączył się z Krzyżakami. Po śmierci Leszka Białego Konrad Mazowiecki zaatakował Małopolskę, Wielkopolskę i Śląsk, pokonany jednak przez Henryka Brodatego musiał się wycofać. W kolejnych latach udało mu się na krótko objąć władzę w Krakowie, jednak i stąd uciekł przed buntownikami, którzy pokonali go, a na tronie osadzili Bolesława Wstydliwego.

Nur czarnoszyi (Gavia arctic) – wędrowny ptak wodny. Środowiskiem jego życia są otwarte zbiorniki wody stojącej np. jeziora, zbiorniki zaporowe, stawy hodowlane, duże rzeki i wybrzeża. Gniazda są lokowane na lądzie, w bezpośrednim sąsiedztwie dużych, głębokich jezior, nawet ubogich w ryby. Zbudowane są niedbale z traw, mchu i liści w postaci małego kopca, mogą unosić się na wodzie lub na małej wyspie. Nury dobierają się w pary na lęgowiskach i zazwyczaj pozostają sobie wierne przez całe życie. Szata spoczynkowa zimą ma szarobrązowy wierzch ciała, a spód biały. Szata godowa z wierzchem głowy i tyłem szyi popielatymi. W czasie godów mają na szyi dużą prostokątną czarną plamę, a na jej bokach i piersiach czarno-białe pasy. Na czarnych plecach widnieją dwie duże plamy poprzecinane czarnymi paskami na łopatkach. W każdej szacie widać białe pole w tylnej części ciała. Charakterystyczne jest też białe zakole z tyłu głowy. Samiec i samica nie różnią się upierzeniem. Nur czarnoszyi jest doskonale przystosowany do pływania dzięki łapom opłetwowanym aż do pięt i nieruchomym goleniom. Dziób ma szary, krótki i mocny. Nury żywią się głównie rybami, rzadziej wodnymi bezkręgowcami morskimi i słodkowodnymi oraz żabami. Gatunek ten objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

Henryk Brodaty ur. w 1165 roku, to jeden z najwybitniejszych władców polskich czasów rozbicia dzielnicowego. Od początu panowania zajmuje się wewnętrznymi sprawami Śląska dbając o jego rozwój gospodarczy. Popierał osadnictwo i górnictwo, sprowadził niemickich górników przez co na Śląsku rozpoczęto wydobywanie złota i doprowadziło do reformy monetarnej. Za jego panowania przeprowadzono także reformę ustrojową tworząc osady wyłączone spod jurysdykcji kasztelańskiej, zorganizowanych wg. tzw. prawa niemieckiego: Złotoryja, Lwówek Śląski, Wrocław i in. Dodatkowo w celu wzmocnienia lokalnego rzemiosła sprowadził także w okolice Wrocławia tkaczy walońskich. Politycznie był zaangażowany w sojusz z Władysławem Laskonogim i Leszkiem Białym. Burzliwe losy doprowadziły do sytuacji, w której Henryk Brodaty rządził na większości ziem Polski. Prócz Śląska wrocławskiego rządził Krakowem, opanował większą część Wielkopolski, a także sprawował rządy opiekuńcze w księstwie opolskim i sandomierskim. Działania nad staraniami o koronę królewską, prawdopodobnie dla syna, utrudniła jednak zmieniająca się sytuacja i nowy konflikt z biskupem wrocławskim. Po śmierci w 1238 roku został pochowany w ufundowanym przez siebie klasztorze w Trzebnicy. Prywatnie był mężem Jadwigi Śląskiej kanonizowanej w 1267 r.

Władysław Laskonogi to najmłodszy syn Mieszka III Starego. Przydomek Władysława odnosi się prawdopodobnie do jego niezwykle długich i chudych nóg. Księciem wielkopolskim został w 1202 roku i w tym samym czasie wybrano go na księcia małopolskiego, gdzie jednak dosyć szybko stracił władzę.Na mocy umowy z księciem śląskim Henrykiem I Brodatym zamienił ziemię kaliską na ziemię lubuską. Doprowadził przez to do konfliktu z Władysławem Odonicem i wspierającym go arcybiskupem Henrykiem Kietliczem. W 1217 roku  Władysław Laskonogi zawarł układ z Henrykiem Brodatym i Leszkiem Białym, wcześniej oddając Odonicowi dzielnicę poznańską. Niestety w 1223 roku Odonic wspierany przez Świętopełka gdańskiego zajmuje Ujście, Nakło, a kilka lat później także Lubusz. W tej sytuacji w 1227 roku zwołano książąt na spotkanie w Gąsawie, które zakończyło się śmiercią Leszka Białego zaatakowanego przez Świętopełka prawdopodobnie sprzymierzonego z Odonicem. Wydarzenia te doprowadziły do ponownego wyboru Władysława Laskonogiego na księcia krakowskiego. Ostatecznie Laskonogiemu nie udaje się osiąść w Krakowie. Pokonany przez Odonica oddaje tron krakowski Henrykowi Brodatemu, a sam ucieka na Śląsk, gdzie wkrótce umiera.

Leszek Biały (1186–1227) to książę krakowski i sandomierski, syn Kazimierza II Sprawiedliwego i Heleny, księżniczki morawskiej. Gdy krakowianie na wiecu w 1194 r. wybrali go na księcia krakowskiego, miał zaledwie siedem lub osiem lat. Był oczywiście zbyt młody, aby rządzić. Faktyczną władze miał wojewoda małopolski i biskup krakowski. Straszy brat Leszka, Mieszko nie uznawał jego władzy i na drodze konfliktu zbrojnego przejął tron w Krakowie i utrzymał go do swojej śmierci w 1202 r. Mimo różnych nieporozumień z krakowskimi możnymi, Leszek objął władzę książęcą na tronie krakowskim po Mieszku, gdzie panował z niewielką przerwą aż do swej tragicznej śmierci. Zginął z rąk przeciwników politycznych – prawdopodobnie Władysława Odonica i Świętopełka pomorskiego – podczas zjazdu w Gąsawie w Wielkopolsce. W polityce zagranicznej kontynuował dzieło ojca na wschodzie, zajmowała go również sprawa chrystianizacji Prus. W czasie swoich rządów Leszek zabiegał o rozwój gospodarczy swych ziem, rozwijał górnictwo, popierał osadnictwo, dążył do rozwoju grodów.

Kazimierz II (1138 – 1194) to najmłodszy z synów Bolesława Krzywoustego. Różne źródła podają sprzeczne informacje, że urodził się jeszcze za życia ojca lub był pogrobowcem. Faktem jest, że jako jedyny z synów nie otrzymał własnej dzielnicy. Samodzielne rządy objął dopiero w wieku 28 lat, po śmierci brata, Henryka Sandomierskiego. Jako książę Wiślicy starał się nadać większe znaczenie tej małej dzielnicy. Kazimierz został wyniesiony na tron krakowski przez bunt panów małopolskich przeciw Mieszkowi Staremu. Taka sytuacja była sprzeczna z zasadami senioratu, więc, aby utrzymać się na tronie, Kazimierz próbował zabiegać o względy kościoła. Podczas wiecu w Łęczycy nadał mu wiele przywilejów, co zostało dobrze przyjęte przez papieża. Z czasem, Kazimierz rozciągnął swoją władzę na pozostałe ziemie Polski. Zabezpieczył też wschodnią granicę zapewniając sobie wpływy w księstwach ruskich. Zmarł nagle, podejrzewa się, że został otruty. Głównie dzięki dobrej współpracy z dostojnikami kościelnymi, został zapamiętany jako dobry i uczciwy władca. Jego przydomek zaczął się jednak pojawiać dopiero w XVII w. To z inspiracji Kazimierza, Wincenty Kadłubek spisał historię Polski. 

Mieszko III - z racji swojego długiego życia zwany Starym - urodził się ok. 1126 roku. Był synem księcia Bolesława III Krzywoustego i jego drugiej żony Salomei. W chwili śmierci ojca Mieszko miał 12 lat. Jego młodość upłynęła na zamku w Łęczycy w pobliżu matki i w otoczeniu licznego rodzeństwa. Tytułując się księciem całej Polski pełnił władzę w latach 1173-1177 oraz 1198-1202. Był to okres rozbicia dzielnicowego. Mieszko III chciał trzymać się litery testamentu swojego ojca i dążył do tego, żeby władza księcia seniora była czymś rzeczywistym, żeby ziemia krakowska nie stała się udzielnym księstwem rządzonym przez kogoś, kogo nie uznają inni książęta. Do śmierci swojego starszego brata – Bolesława Kędzierzawego, pozostawał jego sojusznikiem. Brał udział w walkach przeciwko pierwszemu seniorowi – Władysławowi II, które ostatecznie doprowadziły do jego wygania. Znany był z zamiłowania do pieniędzy – nawet kilka razy w roku przeprowadzał przymusową wymianę monet na nowe, o mniejszej zawartości srebra, więc i mniejszej rzeczywistej wartości. Mieszko III Stary został zapamiętany m.in. jako fundator opactwa cystersów w Lądzie. Przypuszcza się, że ufundował również słynne Drzwi Gnieźnieńskie.

Bolesław IV Kędzierzawy był trzecim synem Bolesława Krzywoustego oraz Salomei z Bergu. Bolesław  został księciem zwierzchnim po wygnaniu najstarszego syna Bolesława Krzywoustego – Władysława II. Oprócz swojej dzielnicy oraz dzielnicy senioralnej, przejął również Śląsk, należący wcześniej do Władysława, i ziemię sandomierską należącą do nieletniego brata Henryka. Przydomek zawdzięcza burzy kręconych włosów. Historycy podejrzewają jednak, że była to peruka. To Bolesław był przywódcą młodszych książąt (juniorów) w walce z seniorem Władysławem II Wygnańcem. W 1146 roku, po wygnaniu Władysława II, objął rządy w kraju. Zjednoczył Mazowsze, Śląsk i ziemię krakowską. Zostawił Wielkopolskę bratu Mieszkowi III Staremu, a ziemię sandomierską wydzielił bratu Henrykowi. Mimo poniżającego hołdu, oddanego Cesarstwu, Polska za czasów Bolesława utrzymała faktyczną niezależność od Niemiec. W okresie swojego panowania uczynił on  liczne nadania na rzecz kościoła, ufundował m.in. kolegiatę Kanoników Regularnych w Czerwińsku, a także romańską kolegiatę w Tumie pod Łęczycą.

Władysław II Wygnaniec to najstarszy syn Bolesława Krzywoustego. Po śmierci ojca został księciem zwierzchnim, ale już 8 lat później musiał opuścić kraj, wypędzony przez swoich braci. Pierwsze lata po śmierci ojca Władysław panował spokojnie, ale ambicja pchnęła go w końcu do walki o jedynowładztwo. Po śmierci Salomei, drugiej żony Bolesława III Krzywoustego i matki przyrodnich braci Władysława II Wygnańca, wybuchła wojna pomiędzy braćmi o ziemię łęczycką, wydzieloną z dzielnicy senioralnej jako dożywocie zmarłej księżnej. Podczas wojny, przeciwko Władysławowi II Wygnańcowi opowiedział się jego dotychczasowy sojusznik Piotr Włostowic, który z rozkazu księcia został pojmany, okaleczony, pozbawiony urzędów i dóbr. Po kilkuletnim, toczonym ze zmiennym szczęściem, konflikcie z braćmi, pokonany i obłożony klątwą, Władysław musiał opuścić kraj – jak się okazało – na zawsze. Schronienie znalazł na dworze władców niemieckich, z którymi skoligacona była jego żona Agnieszka. Mimo ich wsparcia i wieloletnich zabiegów dyplomatycznych Władysława, próby odzyskania przez niego tronu nie powiodły się. Książę zmarł na obczyźnie.

Bolesław III Krzywousty, piastowski książę Polski w latach 1107–1138, został uznany za obrońcę ówczesnej Polski. Większość swojego życia poświęcił chrystianizacji ziem Pomorza. Swój przydomek – Krzywoustego – prawdopodobnie zawdzięczał Bolesław pewnej deformacji czaszki, która powodowała niesymetryczny układ mięśni twarzy. W 1097 w wyniku rozgrywek politycznych Bolesław otrzymał od ojca, Władysława Hermana, osobną dzielnicę (Śląsk i Małopolskę). Po śmierci starego księcia w 1102 pokonał brata Zbigniewa i wygnał go z kraju. Przejął wówczas panowanie nad Wielkopolską, Kujawami, Mazowszem. Chcąc doprowadzić do unormowania stosunków z Czechami, Bolesław zgodził się na powrót brata do kraju. Wprawdzie przydzielił mu wtedy kilka grodów, jednak wkrótce uwięził brata i rozkazał go oślepić. Swoim testamentem Bolesław określił zasady dziedziczenia i sprawowania władzy w państwie po swojej śmierci. Decyzja ta zapoczątkowała rozbicie dzielnicowe Polski. Najprawdopodobniej to właśnie na zamówienie Bolesława Gall Anonim sporządził słynną kronikę, która obejmuje dzieje dynastii Piastów. Bolesław Krzywousty zmarł 28 października 1138 roku w Sochaczewie. Został pochowany w katedrze płockiej, obok ojca, Władysława Hermana.

Władysław Herman był młodszym synem Kazimierza I Odnowiciela i Marii Dobroniegi. Urodził się około 1004 roku. Władcą Polski był w latach 1079-1102. Panowanie Władysława Hermana to okres wewnętrznego osłabienia państwa polskiego oraz zaniku aktywności na arenie międzynarodowej. W 1058 roku objął on we władanie dzielnicę mazowiecką z główną rezydencją w Płocku. Zajmował się głównie obroną północnych granic Polski przed najazdami sąsiadów. Prawdopodobnie w 1080 roku Władysław Herman zaczął płacić Wratysławowi II trybut w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota. Dzięki temu poprawiły się stosunki polsko-czeskie, które zaowocowały ślubem z czeską księżniczką Judytą. Po jej śmierci Władysław ożenił się z siostrą cesarza Henryka III – Judytą Marią. Nie uzyskał jednak zgody cesarza na koronację. Niepowodzeniem zakończyły się także próby odzyskania Pomorza i ostatecznie nie udało się podporządkować tych ziem Polsce. Po śmierci Wratysława II, Władysław Herman przestał płacić trybut Czechom, ale po  zbrojnej interwencji Brzetysława II ponownie zaczął zasilać czeski skarbiec. Jako władca okazał się świetnym księgowym, na nowo zapełnił książęcą kiesę, wybijał pełnowartościowe monety, a fiskalny sukces osiągnął bez podburzania ludności chłopskiej.

Bolesław II Śmiały zwany również Szczodrym urodził się około 1042 roku. Był synem Kazimierza Odnowiciela i Dobroniegi, księciem Polski w latach 1058-1076 i królem Polski w latach 1076-1079. Był władcą energicznym i ambitnym lecz gwałtownym. Dążąc do uniezależnienia się od Niemiec zwalczał ich sojuszników. Ingerował w wewnętrzne sprawy Czech, Węgier i Rusi. Bolesław Śmiały przyczynił się do ufundowania opactw benedyktyńskich w Mogilnie, Tyńcu, Wrocławiu i Lubiniu oraz odbudowy katedry w Gnieźnie. Na skutek buntu możnych, zwolenników jego brata Władysława Hermana, w 1079 r. musiał uchodzić z Polski na Węgry, gdzie zmarł w 1081 r. chociaż niektóre źródła za datę śmierci podają rok 1082. Pochowany został na cmentarzu klasztoru w Ossiach (Karyntia). Jedna z hipotez głosi, że zwłoki króla w 1086 roku zostały przeniesione do opactwa w Tyńcu.

Norka europejska (Mustela lutreola) to ssak z rodziny łasicowatych. Norki osiągają 35-45 cm długości i wagę 0,5-1,5 kg. Budową ciała norka europejska przypomina tchórza jest jednak od niego mniejsza. Norki posiadają białe łatki na pyszczku, które są charakterystyczne dla każdego osobnika. Norki europejskie jednak częściej niż amerykańskie mają białe łatki także na górnej wardze. Norki prowadzą głównie nocny tryb życia. Żyją głównie nad brzegami rzek i strumieni leśnych, a także na rozlewiskach i terenach bagnistych. Bardzo rzadko osiedlają się nad brzegami jezior. Pokarm norek stanowią gryzonie, ptaki oraz ich jaja i pisklęta, raki, owady, a nawet pokarm roślinny. Bardzo ważnym elementem diety są ryby. Ostatnie wiarygodne stwierdzenie norki europejskiej na terenie naszego kraju pochodzi z 1926 roku z okolic Elbląga. Obecnie norka europejska występuje w kilku izolowanych populacjach w Rosji, Białorusi, Estonii, na Ukrainie, na Kaukazie, w zachodniej Hiszpanii i północnej Francji. Jedynym miejscem, gdzie można w Polsce zobaczyć żywe norki europejskie jest Wielkopolski Ogród Zoologiczny w Poznaniu, gdzie hoduje się je w ramach międzynarodowego programu restytucyjnego. Według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt gatunek w Polsce ma status zanikłego na terenie kraju.

Kazimierz I Odnowiciel urodził się w 1016 roku. Był księciem z dynastii Piastów, synem Mieszka II, mężem Marii Dobroniegi, siostry Jarosława, księcia ruskiego, władca Polski w latach 1034-1058. Władzę objął po śmierci ojca w zniszczonym państwie. Po próbie wzmocnienia władzy monarszej, po sprzeciwie możnowładztwa został wygnany na Węgry skąd przeniósł się do Niemiec. W Polsce panowało wówczas bezkrólewie i anarchia, a państwo było podzielone. Po powrocie do kraju w 1039 roku stłumił anarchię, opanował Wielkopolskę, Kraków i Pomorze, a następnie także Mazowsze oraz Śląsk. Kazimierz zjednoczył państwo na nowo, odbudował zniszczone grody, przywrócił krajowi ład. Jako dobry polityk umiał korzystać z nawiązanych sojuszów i rządzić samodzielnie mimo zależności od Niemiec. Za jego czasów stolicą Polski stał się Kraków. Po śmierci w 1058 roku pochowany został w katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu.

Rycheza Lotaryńska zwana również Ryksą urodziła się ok. 993 roku. Była córką palatyna reńskiego Ezona,siostrzenicą cesarza niemieckiego Ottona III. Została żoną Mieszka II dla podkreślenia dążności do dobrosąsiedzkich stosunków z Niemcami. W 1025 roku wraz z mężem i teściem została koronowana na królową Polski. Po śmierci Mieszka II wypędzili ją i jej syna Kazimierza możnowładcy, którzy nie chcieli podporządkować się władzy królewskiej. Rycheza bezprawnie wywiozła do Niemiec insygnia królewskie i klejnoty. W 1047 roku wstąpiła do klasztoru benedyktyńskiego w Brauweiler koło Kolonii, gdzie przebywała do śmierci w 1063 roku. Pochowana została wbrew swojej woli w kolegiacie Panny Marii ad Gradus w Kolonii. Po jej zburzeniu w 1817 roku jej zwłoki przeniesiono do katedry kolońskiej.

Mieszko II urodził się w 990 roku. Był synem Bolesława Chrobrego i mężem Rychezy. Królem Polski został tuż po śmierci swojego ojca w 1025 roku i tytuł ten nosił do roku 1031 kiedy to uciekł do Czech po przejęciu tronu przez swojego brata Bezpryma. W czasie panowania zorganizował dwa najazdy na Saksonię i prowadził kilka wojen obronnych przeciwko Niemcom, Czechom i Rusi Kijowskiej. Władzę książęcą odzyskał na krótko w 1032 roku jako książę jednej z trzech dzielnic Polski. Udało mu się w tym czasie zjednoczyć państwo, ale nie odzyskał stabilności władzy jak i utraconych terytoriów. Jak podają źródła był pierwszym władcą Polski który potrafił czytać i pisać.  Mieszko II zmarł nagle śmiercią naturalną 10 lub 11 maja 1034 roku pozostawiając państwo osłabione i znacznie okrojone terytorialnie względem początku panowania. Jego ciało spoczywa w katedrze w Poznaniu

Bolesław Chrobry – syn księcia Mieszka I i czeskiej księżniczki Dobrawy. Pierwszy koronowany Król Polski. Rządy objął po śmierci ojca w 992 roku, po krótkiej walce o „tron” z macochą Odą i przyrodnimi braćmi. Od początku panowania dążył do uznania przez chrześcijański świat Polski jako królestwa, a siebie jako koronowanego króla. Był znany z waleczności i męstwa, często powiększał teren kraju za pomocą oręża. Do największych podbojów wojennych zalicza się zdobycie w 1018 roku Kijowa, osadził wtedy na ruskim tronie, swojego zięcia Światopełka I. Był też bardzo sprawnym politykiem. Miedzy innymi propagował i pomagał w akcjach misyjnych biskupa praskiego Wojciecha Sławnikowica i Brunona z Kwerfurtu. Męczeńską śmierć Wojciecha i jego szybką kanonizację wykorzystał politycznie, doprowadzając podczas zjazdu gnieźnieńskiego, między innymi do utworzenia polskiej metropolii kościelnej w Gnieźnie. Tuż przed śmiercią w 1025 roku zrealizował swój największy cel, zostając pierwszym koronowanym królem Polski.

Dobrawa urodzona ok. 930 roku to księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów, córka księcia czeskiego Bolesława, matka Bolesława Chrobrego i Świętosławy. Od 965 roku była żoną Mieszka I. Związek podyktowały względy polityczne, chociaż niektóre źródła podają, że to właśnie Dobrawa nakłoniła męża do przyjęcia chrztu w 966 roku. Władczyni określana jest jako „Matka chrzestna Polaków”. Mieszko dążył do opanowania Pomorza Nadodrzańskiego, co było także celem Wieletów, którzy żyli w dobrych stosunkach z Czechami. Małżeństwo Mieszka z Dobrawą wzmocniło jego pozycję wobec Wieletów, a także wobec zaborczych feudałów niemieckich. Dobrawie przypisuje się założenie kościołów św. Trójcy i św. Wita w Gnieźnie oraz kościoła Panny Marii na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Zmarła w 977 roku. Miejsce jej pochówku jest nieznane, chociaż większość naukowców twierdzi, że spoczywa w Gnieźnie. Władczyni upamiętniona została na banknotach oraz monetach. Jej wizerunek umieszczono na banknocie 2 zł z 1936 roku oraz wraz z Mieszkiem na monecie 100 zł z 1966 roku. 

Uznany za pierwszego władcę Polski, Mieszko I wprowadził Polan do świata zachodniej Europy. Chrzest Mieszka I można uznać za przełomowe wydarzenie, dzięki któremu dołączyliśmy do europejskiej strefy kulturowej. Chociaż dotyczyło bezpośrednio Mieszka, ze względu na ważność, można je nazywać chrztem Polski. Urodził się najprawdopodobniej ok. 930 r., a do władzy doszedł jakieś 30 lat później. Z dostępnych źródeł wynika, że faktycznie to Mieszko zapoczątkował wielką dynastię Piastów, która sprawowała władzę w Polsce aż do czasów Kazimierza Wielkiego, czyli do XIV w. Chociaż Mieszko I jest protoplastą naszej państwowości, to tak naprawdę trudno określić, skąd pochodził. Jedni twierdzą, że był wikingiem, inni, że pochodził od Wandali, a jeszcze inni uważają, że był po prostu geniuszem z plemienia Polan. Na skutek zwycięskiej wojny z Lutykami zajął część Pomorza. Na początku swojego panowania podbił też Mazowsze. Za sprawą granicznych utarczek i sojuszu z Czechami wdał się w konflikt z władcami Niemiec. W 972 roku wygrał potyczkę pod Cedynią, a w 979 najpewniej odparł cesarską inwazję na swój kraj. W ostatnich latach panowania zerwał sojusz z Czechami i doprowadził do podboju Śląska oraz Małopolski.

Żubr europejski (Bison bonasus) – ssak z rodziny wołowatych zamieszkujący niegdyś większość europejskich lasów. Na skutek ekspansji człowieka i wylesiania w 1921 roku znikł ostatni żyjący na wolności osobnik. Pod wpływem przeprowadzonych zabiegów ochronnych, gatunek ten udało się jednak przywrócić i dziś populacja żubra liczy przeszło 6 tys. osobników, z czego 1678 żyje w Polsce (dane z 2016 roku). W naszym kraju spośród wszystkich osobników tego gatunku blisko 80% to zwierzęta żyjące w stadach wolnościowych. Na wolności żubry spotykane są także na Litwie, Ukrainie, Białorusi, w Rosji, Słowacji i Niemczech. Zasiedlają lasy mieszane z podmokłymi polanami. Podstawę diety stanowią rośliny zielne i trawy, a jako uzupełnienie zwierzęta te zjadają także pędy i korę drzew. Dorosłe osobniki dorastają do ok. 180 cm. Wysokości liczonej w kłębie i średnio 440 do 920 kg. wagi. Samce są przy tym większe niż samice. Ciąża u żubrów trwa 9 miesięcy, a jej efektem jest poród jednego młodego, które już po 20 dniach zaczyna jeść pokarm roślinny. Żubry żyją maksymalnie 30 lat.

Żbik europejski (Felis silvestris) znany także jako żbik to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Występuje w Europie, na Kaukazie i w Azji Mniejszej zamieszkując głównie gęste lasy obszarów górskich. Żyją wśród roślinności, natomiast polują na terenach otwartych i śródleśnych. Żywi się małymi ssakami, ptakami, rybami i płazami. Czasem polują na owady. Dorosłe osobniki dorastają do około 90 cm długości i masy bliskiej 10 kg. Ich sierść jest gęsta i długa żółtawoszarej barwy w ciemne pręgi. Ogon tępo zakończony, przez co sprawia wrażenie obciętego. Jest to gatunek bardzo podobny do kotów domowych, ale jest większy i cięższy. W Polsce gatunek ten objęty został ścisłą ochroną gatunkową. Szacuje się, że na terytorium naszego kraju żyje ok. 200 żbików. 

Żółw błotny zwany w niektórych rejonach Polski żelazną żabą, to jedyny gatunek żółwia żyjący w Polsce. Występuje w południowej i środkowej Europie, zachodniej Azji i północno-zachodniej Afryce. Dawniej spotykany na terenie całej Polski, obecnie jest bardzo rzadki i występuje wyspowo, głównie na terenach chronionych. W środowisku naturalnym żółw błotny dożywa wieku 100 lat. Długość karapaksu rzadko przekracza 20 cm. Ma on barwę  oliwkowo-brązową z regularnymi rogowymi tarczami na wierzchołku których rozchodzą się promieniście żółte  kreski.  Głowa, szyja i odnóża pokryte licznymi żółtymi plamkami, przy czym zdarzają się także okazy czarne i bezplamiste. Jest gatunkiem nizinnym zasiedlającym silnie zarośnięte zbiorniki wodne. Jest drapieżnikiem, a jego pokarm stanowią owady wodne, ślimaki, małże, kijanki, żaby, małe ryby, a także padlina. Większość czasu spędza w wodzie wynurzając się dla zaczerpnięcia powietrza.  Pod powierzchnią wody może przebywać nawet do jednej godziny. W odniesieniu do tego gatunku obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować płoszenie lub niepokojenie.

Zając bielak to ssak z rodziny zającowatych zamieszkujący północne rejony Europy i Azji. Spotkać go można głównie w lasach i dolinach rzek, gdzie zasiedla tereny silnie zakrzaczone. Jest to gatunek okresowo zmieniający ubarwienie. W lecie jego futro jest brązowoszare z ciemniejszymi cętkami na grzebiecie, niemal czarnym zadem i brązowawą szyją. Końcówki uszu czarne, natomiast ogon w dolnej części biały, a w górnej brązowawy. Zimą sierść zająca bielaka jest cała biała. Bielak dorasta do 67 cm długości osiągając masę od 2 do 6 kg. Zając ten żeruje głównie nocą odżywiając się w zależności od pory roku: latem roślinami zielnymi, owocami runa i grzybami, natomiast zimą fragmentami korzeni, kory drzew oraz pąkami. Dzień spędza w ukryciu, przy czym nie kopie nor a na schronienie wykorzystuje zagłębienia terenu i zarośla. Bielak wyprowadza w ciągu roku od 1-3 miotów rodząc po 3-5 młodych w miocie. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Krzyżodziób sosnowy (Loxia pytyopsittacus)to ptak zamieszkujący północną Europę głównie na obszarze wokół Bałtyku. W Polsce gniazdował nielicznie na północy kraju, obecnie rzadko zalatuje. Spotyka się go pojedynczo lub w niewielkich grupach zalatujących ze wschodu. Krzyżodziób sosnowy jest podobny do krzyżodzioba świerkowego, ale jest od niego większy. Ma także bardziej krępą sylwetkę, grubszą szyję i większą głowę z płaskim czołem. Dziób krzyżodzioba jest charakterystycznie skrzyżowany co umożliwia mu wyłuskiwanie nasion z twardych szyszek sosny. Krzyżodziób sosnowy zamieszkuje głównie bory sosnowe a także lasy mieszane z dominującym udziałem sosny. Pożywienie tego gatunku stanowią głównie nasiona sosny, a także świerka. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. W kraju uznaje się go za gatunek wymarły.

Troć jeziorowa to ryba z rodziny łososiowatych. Występuje praktycznie w całej Europie, w jeziorach i wodach górskich w Alpach, Karpatach. Znana także z Wysp Brytyjskich. W Polsce można ją spotkać w górskich jeziorach, a także w wodach Warmii i Mazur oraz na Pomorzu. Żyje w czystych, dobrze natlenionych i zimnych jeziorach oraz zbiornikach zaporowych. W zależności od miejsca występowania osiąga różne rozmiary od 5 do nawet 30 kg i 1,5 m długości. Troć jeziorowa charakteryzuje się srebrnym ubarwieniem z licznymi czarnymi plamkami na głowie, grzbiecie i po bokach ciała. W Polsce dla troci jeziorowej obowiązuje wymiar ochronny, który wynosi 50 cm.

Świstak alpejski to gryzoń z rodziny wiewiórkowatych. Zamieszkuje Alpy i niektóre pasma Karpat oraz Pireneje, gdzie został wprowadzony sztucznie. W Polsce znany z Tatr gdzie zamieszkuje jeden z podgatunków czyli świstak tatrzański. Polska populacja tego gatunku liczy około tysiąca osobników. Gatunek ten żyje wysoko w górach, w piętrze hal i turni w miejscach trudno dostępnych. Prowadzi stadny tryb życia. Jest bardzo ostrożny i płochliwy. Zeruje wyłącznie w dzień żywiąc się nadziemnymi i podziemnymi częściami roślin. Szczególnie intensywnie żeruje jesienią, przygotowując się na okres zimowy, kiedy to przed zapadnięciem w sen zimowy gromadzi zapas tłuszczu. Na zimę całe stado kryje się w norach zatykając ich wyloty trawą. Świstaki dożywają wieku 15-18 lat. Niegdyś świstak był obiektem zainteresowania kłusowników, ale decyzją sejmu galicyjskiego od roku 1869 gatunek ten został objęty ochroną poprzez uchwalenie zakazu polowań zarówno na świstaki jak i kozice. W Polsce gatunek ten podlega ścisłej ochronie.

Tracz długodzioby znany także jako szlachar to średniej wielkości ptak wodny z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje obszar od Wysp Brytyjskich, przez Benelux, Europę Środkową i Wschodnią, przez południową Syberię po północną Japonię oraz Amerykę Północną, Grenlandię i Islandię. W Polsce skrajnie nielicznie gnieździ się na Kaszubach i Pomorzu, natomiast liczny jest podczas przelotów. Zarówno samiec, jak i samica mają na głowie rozdwojony, postrzępiony czub. Dziób i nogi krwistoczerwone. Gatunek ten dorasta do długości ciała ok. 52–62 cm, osiągając tym samym wagę w granicach 0,7 – 1,4 kg. Zasiedla czyste wody, zarówno stojące jak i bieżące, a także morskie wybrzeża, wysepki i fiordy. Jego pożywienie stanowią głównie drobne ryby słodkowodne i morskie. Pokarm zdobywa nurkując. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

To słodkowodna ryba z rodziny karpiowatych. Występuje w północnej części Europy i Azji aż po Kamczatkę, Sachalin i Hokkaido na wschodzie, a z południa na północ sięga od Półwyspu Koreańskiego, północnej części Chin i Mongolii aż pod koło podbiegunowe. W Polsce stwierdzona w 5 województwach przy czym w Wielkopolsce znajduje się najbardziej wysunięte na zachód stanowisko tego gatunku na świecie. Żyje stadnie zasiedlając silnie zarośnięte, niewielkie zbiorniki wodne. Jest to ryba przystosowana do życia w miejscach o małej zawartości tlenu w wodzie (zamulone dno). Ikra składana jest na roślinności wodnej. Pożywieniem strzebli są głównie skorupiaki i drobne owady. Dorosłe osobniki osiągają do 13 cm długości przy czym w naszym kraju najczęściej 8 cm. Posiadają wydłużone ciało o ciemnobrązowym grzbiecie z zielonkawym odcieniem. Boki są żółtawobrązowe z nieregularnymi, ciemnymi plamkami, a brzuch barwy kremowej. W Polsce strzebla błotna jest objęta ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej.

Suseł perełkowany (Spermophilus suslicus) – średniej wielkości gryzoń z rodziny wiewiórkowatych. Występuje w Rosji, na Ukrainie, w Mołdawii, a także nielicznie na Białorusi oraz w południowo-wschodniej Polsce.  W Polsce spotykany jest jedynie między Wieprzem, a Bugiem. Jest objęty ochroną gatunkową, zaś cztery zwarte kolonie są objęte ochroną rezerwatową. Zaliczany jest do gatunków zanikających. Suseł perełkowany jest gryzoniem o średniej wielkości osiągając długość od 178 do 247 mm. Porośnięty sztywną sierścią ogon ma długość 2,5–5,6 cm.  Gęsta, żółtawo-szaro-brązowa sierść części grzbietowej jest nakrapiana wyraźnymi białymi  „perełkami”  o średnicy około 4 mm. Sierść na klatce piersiowej jest szaro-ruda lub szaro-żółta,  na bokach natomiast żółtawo-szara. Suseł perełkowany jest zwierzęciem stadnym. Rodzinne klany łączą się w kolonie, które zajmują dane siedlisko. Zamieszkuje siedliska – o charakterze stepowym. Pożywienie stanowią nasiona, zielone części roślin, cebule, kłącza, oraz bulwy.

Smużka stepowa (Sicista subtilis) to gryzoń z rodziny skoczkowatych. Gatunek ten występuje w Środkowej Europie, Ukrainie, strefie stepowej Rosji. Na południu sięga do Węgier i północy Kazachstanu, aż do południowo-zachodnich Chin. W Polsce znana od 1994 roku, z jednego stanowiska między miejscowościami Kornie i Machnów Stary, gdzie stwierdzono jeden okaz i kości kilku innych znalezione w wypluwkach ptasich. Charakterystyczna dla tego gatunku jest szarobrązowa sierść przecięta na grzbiecie wąską ciemną smugą i długi sięgający 130% długości ciała ogon. Smużka zamieszkuje podziemne nory na obszarach stepowych. Żywi się głównie owadami i innymi bezkręgowcami. Zimą zapada w sen zimowy.

Rożeniec (Anas acuta) to gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Długość ciała dorosłych osobników sięga od 50-75 cm, a rozpiętości skrzydeł do 85 cm.  Ptak ten zamieszkuje północne części Eurazji i Ameryki Północnej. Przeloty odbywają się w marcu i kwietniu oraz we wrześniu i listopadzie. W Polsce gniazduje nielicznie głównie na północy kraju. Gatunek o charakterystycznej długiej smukłej szyi i długim ogonie. Samiec w szacie godowej ma głowę i górną część szyi ciemnobrązowe, przód szyi i wole białe, tył szyi szary, a w górnej części czarny. Samica szarobrązowa z brązowymi cętkami i białawym brzuchem. Rożeńce zamieszkują stojące wody śródlądowe z bogatą roślinnością. Gniazdo zakładane na lądzie, pod osłoną traw lub turzyc, zazwyczaj w pobliżu wody nad jeziorami lub stawami. Pokarm stanowią drobne bezkręgowce wodne np. owady, kijanki, drobne ryby i rośliny wodne. Gatunek objęty ochroną ścisłą.

Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) to ssak z rzędu nietoperzy z rodziny podkowcowatych. Gatunek ten występuje w południowej i środkowej Europie. W Polsce stwierdzany w Karpatach, Sudetach oraz na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a nielicznie także na Nizinie Śląskiej. Gatunek ten należy najmniejszych nietoperzy występujących w Polsce. Długość jego ciała  to około 40 mm, rozpiętość skrzydeł do 250 mm. Dookoła nozdrzy znajduje się narośl skórna w kształcie podkowy służąca do skupiania wiązki sygnałów echolokacyjnych. Jego pokarm stanowią głównie owady latające nocą, choć nie pogardzi pająkami i parecznikami. Podkowiec mały jest gatunkiem ciepłolubnym, stąd zwykle przebywa w miejscach dobrze izolowanych termicznie. Na wiosnę dorosłe samice tworzą kolonie rozrodcze izolując się od samców. Po 7-8 tygodniach rodzą młode, które po okresie ok. 6 tygodni osiągają zdolność do samodzielnego życia. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną ścisłą.

Podgorzałka (Aythya nyroca) to średniej wielkości ptak z rodziny kaczkowatych występujący od Europy Środkowej i Wschodniej po zachodnią Mongolię. Populacje północne wędrowne, zimują w basenie Morza Śródziemnego. Samiec nieco większy od samicy. Długość ciała średnio 40-46 cm, waga do 700 gram. W okresie godowym jego głowa, szyja i pierś barwy kasztanowordzawej, na podbródku biała plama, oczy białe. Samica o ciemniejszym ubarwieniu po bokach, wchodzącym w szarości, a na grzbiecie ciemnobrązowa.  Oczy brązowe, a na podbródku brak białej plamy. U obu płci na kuprze białe lusterko, w locie widoczne jako biały pas. Gatunek zamieszkujący stojące, gęsto zarośnięte zbiorniki wody słodkiej. Pokarm w postaci roślin wodnych z niewielką domieszką bezkręgowców, zdobywany podczas nurkowania. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Parposz - (Alosa fallax) – gatunek ryby z rodziny śledziowatych. Występuje w Morzu Bałtyckim oraz północno-wschodnim Oceanie Atlantyckim wzdłuż wybrzeży Europy, od Norwegii do Maroko, spotykany również w Morzu Śródziemnym i w Morzu Czarnym. Długość do 60 cm. Ciało bocznie spłaszczone, dość wysokie, pokryte rzędami dużych, kolistych łusek. Na bokach tuż za pokrywami skrzelowymi występuje od 4 do 8 ciemnych plam. Odżywia się głównie małymi rybami i skorupiakami. Gatunek w Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Kobczyk (Falco vespertinus ) to ptak drapieżny z rodziny sokołowatych. W Polsce obecnie ptak ten jest gatunkiem przelotnym, podczas gdy dawniej był ptakiem sporadycznie lęgowym. Widywany od kwietnia do października. Gatunek ten żywi się większymi owadami i tylko sporadycznie w swoim menu sięga po drobne gryzonie, płazy, gady i ptaki. Gniazduje zwykle w opuszczonych gniazdach srok, wron, gawronów lub w dużych dziuplach, czasem w norach i na półkach skalnych. Kobczyk jest ptakiem średniej wielkości. Jego średnia długość to ok 30 cm., a rozpiętość skrzydeł to ok. 60-70 cm. W Polsce ptak ten objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

Orzeł przedni (Aquila chrysaetos) – to duży ptak z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę, środkową Azję, Amerykę Północną i Europę. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy (ok. 30-35 par). Występuje głównie w Karpatach - przede wszystkim w Tatrach, Pieninach, Beskidzie Niskim i Sądeckim i Bieszczadach. Na nizinach spotykany m.in. na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od samców. W Polsce drugi co do wielkości ptak drapieżny. Rzadszy od bielika. Poluje m.in. na gryzonie, ale nie pogardzi też kotami domowymi, zającami czy lisami. Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w górach.  Na obszarach nizinnych gniazduje na drzewach. Wokół gniazd orłów przednich obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo o promieniu do 500 m od gniazda.

Nocek orzęsiony (Myotis emarginatus) to średniej wielkości nietoperz z rodziny mroczkowatych. Futro na grzbiecie brązowe, a na brzuchu jasne z szarobrązowymi lub brązowymi końcówkami. Skrzydła szerokie. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest wyraźne wycięcie na zewnętrznym brzegu ucha, sięgające połowy jego długości. Błona skrzydłowa dochodzi do nasady palców stopy. Występuje w południowej i zachodniej Europie. W Polsce do niedawna był bardzo rzadko obserwowany i spotyka się go wyłącznie w południowej części kraju. Obecnie, dwa największe zimowiska nocka orzęsionego to Jaskinia Niedźwiedzia oraz Jaskinia Racławicka. W okresie letnim notowany w kilku miejscach głównie na strychach kościołów i w pobliżu jaskiń. Poluje latając w pobliżu koron drzew lub krzewów,  łowiąc ofiary w locie lub zbierając z powierzchni roślin. W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej.

Nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme) to nietoprze z rodziny mroczkowatych. Jest to jeden z większych gatunków w rodzaju Myotis o długości głowy i tułowia 43–60 mm. Grzbiet wyraźnie ciemniejszy od jasnego brzucha. Żywi się owadami, głównie muchówkami z rodziny ochotkowatych, wodnymi chrząszczami i chruścikami. Jest związany z dużymi zbiornikami wody, zarówno stojącej jak i płynącej, nad którymi poluje, chwytając ofiary znad samej tafli. W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie. W Polsce znane są tylko dwie kolonie rozrodcze tego gatunku (w Jeleniewie na Suwalszczyźnie i w Lubni na Pomorzu), choć na podstawie badań przypuszcza się o istnieniu jeszcze kilku obszarów, w których gatunek ten się rozmnaża. Nocek łydkowłosy jest lokalnie pospolitym i licznym gatunkiem w Holandii, zachodniej Danii, Łotwie i Rosji.

Minóg morski (Petromyzon marinus) – pasożytniczy gatunek bezżuchwowca z rodziny minogowatych. Występuje wzdłuż kanadyjskich i europejskich wybrzeży Oceanu Atlantyckiego, Morza Bałtyckiego, zachodniej części Morza Śródziemnego. W okresie tarła wpływa do rzek. Gatunek wędrowny, w dużych jeziorach tworzy formy słodkowodne. W Polsce rzadki, głównie w przybrzeżnej strefie Bałtyku, pojedynczo w północnym i środkowym dorzeczu Wisły. Ciało wężowate o przeciętnej długości ok. 100 centymetrów, ubarwione na grzbiecie zwykle szaroniebiesko, a na spodzie srebrnobiałe. Na bokach głowy widoczne siedem par otworów skrzelowych, przy czym dwie wyraźnie oddzielone od siebie. Pysk ma postać dużej przyssawki z dwoma, zrośniętymi ze sobą, zębami rogowymi w górnej części i 7 oddzielnymi u dołu. Larwy żywią się drobnymi organizmami unoszącymi się w wodzie natomiast osobniki są pasożytami, atakując głównie dorsze, łososie i węgorze. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Koza złotawa (Sabanejewia aurata) – gatunek słodkowodnej ryby z rodziny piskorzowatych. Żyje w czystych, szybko płynących rzekach, zarówno płytkich jak i głębokich. Chętnie chowa się między kamieniami. Ciało koloru jasnożółtego. Wzdłuż grzbietu ciągnie się rząd średnio 12–13 ciemnych, dużych, brązowych plam. Podobne plamy w liczbie od 9 do 18 tworzą rzędy po bokach ciała. Plamy te są nieregularne lub prawie kwadratowe. Pomiędzy plamami grzbietowymi i bocznymi liczne drobne plamki. Przy nasadzie płetwy ogonowej znajdują się dwie wyraźne, ciemne plamy, które czasami leżą blisko siebie. Ryba ta odżywia się drobnymi bezkręgowcami dennymi, głównie larwami i poczwarkami ochotek. pokarm uzupełniający stanowią skorupiaki: wioślarki i widłonogi. W Polsce po raz pierwszy kozę złotawą stwierdzono w 1950 roku. Obecnie najwięcej stanowisk znajduje się w Bugu i jego dopływach, a także w Pilicy. Gatunek objęty ochroną gatunkową.

Cietrzew (Lyrurus tetrix) to duży ptak, wielkości kury domowej, z rodziny głuszcowatych. Zamieszkuje strefę lasów iglastych północnej i środkowej Eurazji, od Europy Zachodniej i Wielkiej Brytanii po Wschodnią Syberię. W Polsce to bardzo nieliczny ptak lęgowy. Zamieszkuje głównie wschodnią i południową część kraju - Karpaty Zachodnie, Sudety Zachodnie, Kielecczyznę oraz Bory Dolnośląskie. Samiec czarny z granatowym połyskiem z wyjątkiem białego podogonia i pasków skrzydłowych. Ogon w kształcie liry. Nad okiem czerwona brew nabrzmiewająca w okresie godowym. Samica brązowa z pręgowanym wzorem o barwie rdzawej, płowej i szarej. Ogon bez liry, płytko wcięty. Pożywieniem cietrzewi są głównie rośliny, ale menu ptaki te wzbogacają także bezkręgowcami. Jeszcze w 2003 roku jego liczebność szacowano na ok 2500 osobników. Do roku 1995 gatunek ten był ptakiem łownym. Obecnie mimo prób prawnej ochrony jego populacja stale maleje.

Brodziec pławny (Tringa stagnatilis) – średniej wielkości ptak wędrowny z rodziny bekasowatych o długości ciała w granicach 20-26 cm. Zamieszkuje środkową Eurazję od wschodniej Ukrainy po wschodnią Syberię. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego i Afryce, a także na Bliskim Wschodzie. Gatunek skrajnie nieliczny nieregularnie gniazdujący na północnym wschodzie kraju. Przyjmuje się, że w Polsce gniazduje do 5 par tego gatunku. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie spoczynkowej spód ciała biały, a wierzch szary. W szacie gotowej wierzch ciała brązowoszary z ciemnymi plamami. Pożywieniem są drobne bezkręgowce wodne zdobywane podczas brodzenia. Gatunek chroniony, wymieniony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako silnie zagrożony z powodu osuszania terenów bagiennych.

Biegus zmienny (Calidris alpina) – ptak z rodziny bekasowantych o ciele długości od 16 do 22 cm. Sylwetka dość krępa o krótkiej szyi i niezbyt długich nogach. W szacie godowej łatwo rozpoznawalny po czarnej plamie na brzuchu. Jest to skrajnie nieliczny ptak lęgowy (ok 10 gniazdujących par w Polsce), natomiast licznie występuje podczas przelotów. W ostatnich latach gniazdował tylko na kilku stanowiskach: w delcie Świny, nad jez. Łebsko, w rejonie ujścia Redy do Zat. Puckiej. Niegdyś występował także na Bagnach Biebrzańskich. Pokarm stanowią drobne bezkręgowce zbierane z powierzchni lub poprzez sondowanie w miękkim podłożu. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Zagrożeniami dla tego gatunku są osuszanie podmokłych łąk lub szybkie ich zarastanie i niszczenie terenów lęgowych, a dla ptaków wędrujących - ubywanie naturalnych plaż i ich nadmierna penetracje przez ludzi.

Bojownik batalion (Calidris pugnax) to średni ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. Zamieszkuje północno-wschodnią Europę i Syberię. Zimuje w Afryce, na Bliskim Wschodzie oraz w Indiach. Niekiedy dolatuje tylko do Morza Północnego i Wielkiej Brytanii. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy - rocznie zakłada gniazda od 50 do 80 samic, przy czym nie znana jest dokładnie liczebność samców. Batalion występuje głównie na Bagnach Biebrzańskich. Pojedyncze lęgi stwierdzano również na Polesiu Lubelskim, nad jeziorem Jamno i u ujścia rzeki Redy. W Polsce, obok Niemiec, Belgii, Holandii i Francji, przebiega jego południowa granica występowania. Batalion charakteryzuje się silnym dymorfizmem płciowym. Samiec (29-32 cm) większy od samicy (22- 26 cm), w szacie godowej pióra na przodzie szyi tworzą jednobarwną lub prążkowaną kryzę (czarną, czerwonobrązową lub białą). Długie, zakręcone pióra na potylicy tworzą rodzaj uszu. Przód i boki głowy nieopierzone. Ponadto zmienny również rysunek od jednolitego koloru poprzez plamki i prążki. To wszystko sprawia, że ubarwienie samców jest równie niepowtarzalne co układ linii papilarnych u człowieka. Pożywienie stanowią głównie owady, ale także skorupiaki wodne oraz ślimaki, a okresowo także nasiona. Zagrożeniem dla gatunku jest osuszanie bagien i ich zarastanie krzewami.

Tur (Bos primigenius) – to wymarły gatunek ssaka z rodziny wołowatych. Wyglądem ogólnym przypominał duże rasy prymitywne bydła domowego. Na podstawie literatury szacuje się, że byki miały ok 1,6 do 1,9 metra wysokości w kłębie i około 3 metrów długości tułowia wraz z głową. Tury posiadały bardzo charakterystycznie gięte rogi. Rosły one na boki i do góry, a następnie wyginały się do przodu Rogi miały barwę kości słoniowej z ciemniejącymi końcówkami. Tur w przeważającym stopniu był trawożercą oraz gatunkiem typowo leśnym. Zamieszkiwał tereny zwartych, gęsto podszytych puszcz gdzie zasiedlał tereny podmokłe i bagienne, odporne na sukcesję leśną. Tereny te zapewniały turowi obfitą bazę pokarmową, a w okresie zimowym pozwalały na urozmaicenie diety o występujące tu licznie pędy i korę młodych drzew i krzewów. Przyczyną wymarcia turów był rozwój rolnictwa i związane z nim zanik i zmniejszenie powierzchni lasów. Główną ostoją turów w Polsce była Puszcza Jaktorowska, a ostatnia samica padła z przyczyn naturalnych w 1627 roku.

Karliczka (Porzana pusilla) to gatunek małego ptaka wodnego z rodziny chruścieli. W Polsce ptak ten jest bardzo rzadko spotykany, przy czym osobniki spotykane w naszym kraju najprawdopodobniej do Polski zalatują. Niegdyś karliczka gnieździła się na Śląsku. Prawdopodobnie ostatnie widziane u nas osobniki obserwowano pod Janowem Lubelskim, jednak nie są to informacje potwierdzone naukowo stąd właśnie przyjmuje się, że gatunek ten do Polski sporadycznie zalatuje. Karliczka jest ptakiem średniej wielkości. Jej długość to ok. 15-20 cm, a rozpiętość skrzydeł od 20 do 35 cm., przy wadze w granicach ok. 55 g. Jest to gatunek żyjący wyłącznie na leżących w pobliżu wody okresowo zalewanych łąkach porośniętych turzycami. Pożywieniem karliczki są głównie owady, a w niewielkim stopniu także zielone części roślin. W Polsce karliczka objęta jest ochroną gatunkową.

Tarpan (Equus gmelini) – gatunek doszczętnie wytępionego dzikiego konia zamieszkującego obszary leśne Europy. Był to mały koń mierzący w kłębie ok. 130 cm. Maść myszata, grzywa krótka i stojąca, na grzbiecie ciemniejsza pręga przebiegająca wzdłuż kręgosłupa oraz pręgowane nogi. W okolicach Puszczy Białowieskiej tarpany przetrwały do 1780 roku. Wtedy też zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. Najpóźniej wymarły jednak na stepach Ukrainy (lata 80-te XIX wieku). W wyniku krzyżowania z lokalnymi końmi wykształciła się rasa nazwana konikiem polskim. Ocalałe po II wojnie światowej koniki trafiły do Popielna do Instytutu Genetyki i Hodowli Doświadczalnej PAN gdzie prowadzi się ich badania i hodowlę. Kolejne stado koników żyje w Puszczy Noteckiej na terenie Stacji Doświadczalnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Oba stada utrzymywane są w warunkach leśnych na otwartej przestrzeni, a jedyna opieka ogranicza się do podawania siana w okresie zimowym.

Żołędnica (Eliomys quercinus), ssak z rodziny popielicowatych,zamieszkujący lasy liściaste i mieszane zachodniej, środkowej i północno-wschodniej Europy oraz północnej Afryki. Osiąga długość ciała do 14 cm, ogona do 12 cm. Sierść ma krótką, gęstą, szarobrązową z rudym odcieniem, brzuch białawy, po bokach głowy czarna pręga, biegnąca przez oko, na policzkach biała cętka. Ogon owłosiony, zakończony pędzlem czarnych włosów z białymi końcami. Jest aktywna nocą i przebywa niemal wyłącznie na drzewach. Przyczepność zapewniają jej ostre pazurki oraz kleista wydzielina z gruczołów znajdujących się na podeszwach stóp. Bardzo dobrze orientuje się w ciemności dzięki doskonale rozwiniętym zmysłom węchu, słuch i wzroku oraz włoskom czuciowych, które znajdują się na jej głowie i podudziach. Zapada na zimę w sen trwający od października do końca kwietnia i obniża w tym czasie temperaturę ciała do 1°C. Po przebudzeniu wykorzystuje zapasy pożywienia, które gromadzi jesienią. Gryzonie te są wszystkożerne, wiosną jedzą głównie nasiona, pędy i pąki roślin, latem zmieniają dietę na mięsną. Zjadają również owoce. Jesienią żywią się oleistymi nasionami, orzechami i żołędziami.

Wąż Eskulapa (Zamenis longissimus) to gatunek niejadowitego węża zamieszkującego południową i wschodnią części Europy Środkowej, zachodnią Azję oraz Azję Mniejszą. W Polsce jest rzadkim gatunkiem, występuje na południu kraju, głównie w Bieszczadach, gdzie jego ilość nie przekracza ok. 200 osobników. Jest to największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej. Długość jego ciała może przekraczać 2 m, przy czym najdłuższy odnotowany osobnik mierzył 225 cm. Samce są zwykle dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe. Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub oliwkowobrunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami. Jest to wąż jajorodny. Latem samice składają od 5 do 21 jaj umieszczając je w bardzo ciepłych i wilgotnych miejscach (np. w próchniejącym drewnie, stertach trocin lub gnijących liści). Młode legną się jesienią tuż po wylęgu osiągając długość 20-30 cm. Wąż ten odżywia się myszami, małymi ssakami, jaszczurkami, jajami, pisklętami oraz małymi ptakami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest jadowity, a zdobycz chwyta pyskiem i owijając ciałem dusi, a następnie połyka. Gatunek w Polsce pod ochroną.

Świstun zwyczajny (Anas penelope) to gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje północną Eurazję. Zimuje w południowej i zachodniej Europie (wokół Morza Śródziemnego) i południowej Azji. W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na północy kraju (5–10 par), a pojedyncze pary spotykano także w innych rejonach. Świstuny mają krótki dziób i okrągłe głowy z wypukłym czołem. Samiec w szacie godowej ma czoło i wierzch głowy kremowy, boki głowy i szyja kasztanowordzawe, wierzch i boki ciała popielate z poprzecznym prążkowaniem. Samica w szacie godowej ubarwiona mniej jaskrawo, ogólnie brązowa lub brązowoszara z licznymi, drobnymi ciemnymi plamkami. Ma na skrzydłach szarą dużą plamę i czarne mieniące się na zielono lusterko. Gatunek ten zasiedla duże jeziora, rzeki i stawy gęsto zarośnięte, również bagna. Gniazdo budowane przez samicę na ziemi, w pobliżu wody, pod krzewami lub w kępach trawy., składa się z gałązek i puchu. Pożywienie to głównie roślinność wodna i tylko jako dodatek mięczaki. W Polsce świstun objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Sokół wędrowny (Falco peregrinus) – średni ptak drapieżny z rodziny sokołowatych. Zasiedla wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce nieliczny ptak lęgowy. Zamieszkuje rozległe stare lasy, skaliste góry, kamieniołomy, a także miasta. Wierzch ciała sokoła wędrownego jest stalowoszary, spód gęsto prążkowany. Na głowie czarny kaptur z szerokimi wąsami na policzkach. Sokół wędrowny należy do najlepszych łowców. Potrafi schwytać ptaka w locie pikując na niego z dużej odległości z prędkością dochodzącą nawet do 300 km/h. Pożywieniem są głównie ptaki wielkości gołębia lub większe. W jadłospisie europejskich sokołów znajduje się blisko 200 gatunków ptaków. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej. Wokół gniazd sokołów wędrownych obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1.01 do 31.07) – w promieniu do 500 m od gniazda.

Rybitwa popielata (Sterna paradisaea) to średniej wielkości ptak z rodziny mewowatych. Zamieszkuje najdalsze północne krańce Eurazji i Ameryki Północnej, pas od Islandii przez Wyspy Brytyjskie, wybrzeża Francji, Niemiec, Polski i Beneluxu, Półwysep Skandynawski, przez Syberię po Cieśninę Beringa po Grenlandię. W Europie Środkowej widuje się ją głównie nad Morzem Północnym i Bałtykiem. W Polsce gnieździ się sporadycznie i nieregularnie w Zatoce Gdańskiej i na jeziorach przymorskich - najwyżej kilkanaście par. Wierzch głowy i końcówki skrzydeł czarne, tułów i skrzydła szare, boki głowy i szyi, kuper i ogon białe. W sezonie godowym dziób i nogi całe czerwone później czarne. Szyja, pierś i brzuch popielate. Gniazdo buduje na otwartym terenie w zagłębieniu w ziemi, prawie bez wyściółki. Pożywienie rybitwy popielatej stanowią drobne ryby, a także bezkręgowce m.in skorupiaki. Polując zawisa nad wodą i atakuje ofiarę spadając na nią i nurkując. Gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej i w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako krytycznie zagrożony,

Rybitwa czubata (Sterna sandvicensis) to duży ptak wędrowny z rodziny mewowatych. Jest to duża rybitwa o długim, smukłym, czarnym dziobie z żółtym końcem. Wierzch ciała jasnopopielaty. Na głowie czarna czapeczka z krótkim czubem na potylicy. Nogi krótkie, czarne. W Polsce gnieździ się nieregularnie w Zatoce Gdańskiej w rezerwacie Mewia Łacha. Pojawia się od kwietnia do września na całym wybrzeżu, zwłaszcza w ujściach rzek, w głębi lądu obserwowana rzadko. Po okresie lęgowym odlatuje nad bogate w ryby Morze Północne i wzdłuż wybrzeży Afryki na południe. Pokarmem tego gatunku są drobne ryby chwytane zwykle podczas nurkowania z lotu, a także wodne bezkręgowce np. mięczaki, owady łapane na ziemi, a niekiedy także pisklęta innych gatunków ptaków. W Polsce gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej.

Pomurnik (Tichodroma muraria) – niewielki ptak górski z rodziny pomurników której jest jedynym przedstawicielem. Występuje w górach południowej i środkowej Europy oraz zachodniej i środkowej Azji. Występuje przede wszystkim w Tatrach, które są najbardziej na północ wysuniętym stanowiskiem lęgowym tego gatunku w Europie. Przypomina dużego pełzacza. Ma długi zakrzywiony dziób, ale zupełnie inaczej ubarwiony. Całe ciało szare z czarnym, białawo zakończonym ogonem, u samca także z czarnym gardłem. Ciemnoczerwone pokrywy skrzydłowe i część lotek oraz białe perły na skrajnych lotkach ukazują się w pełnej krasie podczas żerowania i w locie. Gniazdo pomurnik buduje w trudno dostępnych szczelinach skalnych. Budulcem najczęściej są mchy i porosty oraz sierść ssaków. Pożywienie to głównie owady. W Polsce jest to skrajnie nieliczny ptak lęgowy. Objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Orzełek włochaty (Hieraaetus pennatus) to duży, wędrowny ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. Zamieszkuje południową i wschodnią Europę, północną Afrykę i Azję Środkową, na wschód od Środkowej Syberii i północnej Mongolii. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na wschodzie (5-10 par). Najczęściej widywany jest w Puszczy Białowieskiej, Lubelszczyźnie, Bieszczadach i na Bagnach Biebrzańskich, gdzie prawdopodobnie gniazduje (od ponad 100 lat nie stwierdzono lęgu zakończonego sukcesem). Należy do najrzadszych polskich ptaków drapieżnych. Dorosłe osobniki dorastają do ok. 50 cm. Rozpiętość skrzydeł to ok. 120 cm, a waga dochodzi do 1 kg. Zasiedla lasy liściaste i mieszane o dużej powierzchni, doliny rzeczne między wzgórzami, stoki górskie. Pożywienie stanowią średnie ssaki oraz ptaki. Rzadziej chwyta gady (preferuje jaszczurki) i duże owady. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Orlik grubodzioby (Clanga clanga) to gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego. Występuje od północno-wschodniej Europy do wschodniej Azji. Zalatuje także do Europy Zachodniej, aż po Wielką Brytanię. Wędruje sezonowo. Zimuje w południowej Azji, południowo-wschodniej Europie i na Bliskim Wschodzie. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy, głównie na wschodzie kraju. Regularnie lęgi wyprowadza tylko w niedostępnych lasach bagiennych na Bagnach Biebrzańskich i na Podlasiu. Najczęściej spotyka się go w czasie przelotów - wiosną w kwietniu i jesienią od września do listopada. Jego populację w Polsce szacuje się na 15-20 par lęgowych. Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie jednolicie brązowe z matowym, szarym odcieniem (może wydawać się wręcz czarne), Długość ciała ok. 65 cm, a rozpiętośc skrzydeł ok. 160 cmprzy masie ciała dochodzącej do 1,2 – 1,6 kg. Poluje na średniej wielkości kręgowce - ssaki, ptaki, gady i płazy. Uzupełnienie stanowią duże owady. Niekiedy zjada ryby lub padlinę. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Jesiotr zachodni (Acipenser sturio), był największą rybą występującą do niedawna w polskich wodach. Prawdopodobnie w średniowieczu jesiotr zachodni został wyparty ze zlewni Bałtyku przez podobny gatunek, jesiotra ostronosego, występującego głównie w Ameryce Północnej. Obecnie jesiotr zachodni występuje w przybrzeżnych wodach Europy od wybrzeży Hiszpanii po północną część Norwegii, w Morzu Północnym, Bałtyku, Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym. Ciało jesiotra zachodniego jest silnie wydłużone – rekinowate. Pokryte jest pięcioma rzędami kostnych płytek biegnącymi wzdłuż ciała. Płetwa grzbietowa jest przesunięta daleko ku tyłowi, górny płat płetwy ogonowej wydłużony. Głowa silnie wydłużona zakończona długim ryjem, posiadającym w spodniej części u nasady stosunkowo niewielką, pozbawioną zębów paszczę. Dorosłe osobniki dorastają do 3-4 m długości i ok 300-400 kg. Masy. Tarło jesiotr zachodni odbywa od kwietnia do końca sierpnia w rzekach o kamienistym dnie niekiedy daleko od ujścia. Samica składa wówczas od 800 tys. do ok 2,5 mln ziaren ikry co nierzadko stanowi 20% masy jej ciała. Pokarmem tego gatunku najczęściej fauna denna, którą wygrzebuje z miękkiego podłoża ryjowatym pyskiem. Gównie są to mięczaki, skorupiaki, a także larwy owadów i niekiedy drobne ryby. W Polsce jesiotr zachodni ma status gatunku zanikłego.

Nagórnik zwyczajny (Monticola saxatilis) zwany także drozdem skalnym to ptak z rodziny muchołówkowatych. Zamieszkuje górskie rejony od północnej Afryki, przez południową i środkową Europę i Azję Mniejszą aż po środkową Azję. W Polsce nieliczny ptak lęgowy, obserwowany w Pieninach, Tatrach, Bieszczadach i w Babiogórskim Parku Narodowym. Ptak o ciele długości ok. 17–19 cm i 33 – 37 cm rozpiętości skrzydeł oraz masie w granicach 45-60 gram. Prowadzi samotniczy tryb życia. Jest płochliwy i często chowa się za skałkami. Gatunek ten charakterystycznie potrząsa ogonem. Zamieszkuje tereny skaliste w górach i na wyżynach, górskie hale i zbocza ze żwirem. Preferuje miejsca nasłonecznione i suche. Jego pożywienie stanowią głównie owady i pajęczaki, ale nie pogardzi także jagodami czy nawet jaszczurkami. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Morświn (Phocoena phocoena) - jedyny gatunek waleni występujący w Bałtyku, spokrewniony z delfinami. Żyje samotnie lub w małych grupach 2-3 osobniki. To najmniejsze walenie na świecie. Morświn pływa z szybkością 17-22 km/h. Odżywia się drobnymi rybami. Zarówno samiec jak i samica osiągają długość ok. 2 m. Masa ciała: 45- 65 kg. Żyje maksymalnie do 15 lat. Ciało morświnów jest nagie, ubarwione czarno na grzbiecie i rozjaśniające się do koloru białego na brzuchu i w dolnych partiach głowy. Płetwy morświna są koloru czarnego. Zagrożeniem dla morświna jest zanieczyszczenie morza, powodujący przez to spadek odporności i choroby, a także sieci w przybrzeżnych połowach ryb. Morświn jest gatunkiem ściśle chronionym w Polsce i w Europie.

Mornel, sieweczka gniada (Eudromias morinellus) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych , zamieszkujący pasma górskie . Długość ciała ok. 20-26 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 45-65 cm, waga ok. 85-140 g. Gniazda zakłada w płytkim zagłębieniu wśród niskiej roślinności lub pomiędzy kamieniami, wyścielone mchem i porostami. Żywi się owadami, pająkami, małymi mięczakami i dżdżownicami. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju - czerwcu 2-4 zmiennie ubarwione i nakrapiane jaja. Wysiadywanie 22-29 dni wyłącznie przez samca. Młode uzyskują lotność po ok. 25-30 dniach. Wychowywane są również tylko i wyłącznie przez samca. Na terenie Polski stwierdzono jego powrót na stanowiska lęgowe w 1999r, po 53 latach nieobecności.

Łosoś (Salmo salar), drapieżna ryba z rodziny łososiowatych. Występuje w północnej części Atlantyku, w rzekach Ameryki Północnej, w Europie od Portugalii po Morze Białe, Północne i Bałtyk. Osiąga 150 cm długości i 24 kg masy ciała. Na linii grzbietu występuje mała, czerwono-szara płetwa tłuszczowa. Ma wielką głowę z silnie uzębioną paszczą. Podczas tarła samce zmieniają ubarwienie na czerwonawe, a żuchwa przybiera kształt haka. Młode mają na bokach ciemne i czerwone plamki. Osobniki dorosłe mają nieregularne czarne plamy na górnej połowie ciała. Początkowo żywi się skorupiakami planktonowymi i larwami owadów, później mniejszymi rybami oraz skorupiakami. Typowa ryba anadromiczna tzn. wędrująca na czas rozrodu z mórz do rzek. W trakcie przekraczania granicy wód słodkich i słonych dokonują się w ich organizmach zmiany biochemiczne i fizjologiczne. Osobniki młode spędzają w rzekach 2–3 lata, następnie wędrują do morza. W morzu spędzają kolejne 2–3 lata, po czym wracają do tej samej rzeki na tarło.

Łęczak (Tringa glareola) zwany także brodźcem leśnym to średniej wielkości ptak z rodziny bekasowatych. Zamieszkuje północną Eurazję, a zimuje w pasie klimatów tropikalnych Afryki, Azji Południowej, Indonezji i Australii. W Polsce gatunek ten jest jednym z najpospolitszych brodźców ( w okresie przelotów), ale jako gatunek wyprowadzający lęgi jest w naszym kraju bardzo rzadki i obecnie mówi się zaledwie o kilku parach lęgowych głównie na Podlasiu. Długość ciała dorosłych osobników to ok. 20-23 cm, a rozpiętość skrzydeł ok. 40 cm. Łęczaki zamieszkują głównie bagna, tereny podmokłe i brzegi zbiorników wodnych. Swoje gniazda budują na ziemi, składając do nich 4 jaja. Wysiadywaniem jaj zajmują się oboje rodzice, natomiast pisklętami opiekuje się wyłącznie samiec. Pokarm łęczaków stanowią różnego rodzaju owady. Gatunek ten w Polsce objęty jest ochroną gatunkową ścisłą, a zagrożeniem dla niego jest osuszanie obszarów, na których się gnieździ, oraz zmiany klimatyczne.

Kulon zwyczajny, kulon (Burhinus oedicnemus) ptak wędrowny z rodziny kulonów. W Polsce na granicy wymarcia, występują najwyżej 2-4 pary. Zamieszkuje w dolinie Bugu i Narwi, być może też nad środkową Wisłą. Upierzenie ma płowopiaskowe, pokryte ciemnymi podłużnymi kreskami. Spód ciała białawy. Nad okiem biała brew, a pod nim biała plama. Dziób żółty z czarnym końcem, nogi wysokie, żółte. Odżywia się owadami, dżdżownicami i drobnymi kręgowcami. Ciało ma 41-43 cm długości, rozpiętość skrzydeł ok. 82 cm, waga ok. 400-550 g. Kulon jest najaktywniejszy o zmierzchu i nocą, w ciągu dnia jest bardzo skryty. Ma jeden, rzadziej dwa lęgi w roku, w maju i lipcu, znosząc po dwa jaja. Wysiaduje je samica przez 23 - 37 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo już po kilku godzinach. Kulon objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Kraska zwyczajna, kraska pospolita, kraska (Coracias garrulus), zwana również siwką, gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny krasek. Jest rozmiarów kawki lub sójki. W Polsce jest jednym z najbarwniejszych ptaków, występuje na wschodzie kraju (60-70 par): w południowej Lubelszczyźnie, Równinie Kurpiowskiej i Mazurskiej, na Podlasiu, w Puszczy Kozienickiej i Białej oraz w Kotlinie Sandomierskiej. Na zachodzie wymarły. Odloty następują we wrześniu lub październiku, przyloty na przełomie kwietnia i maja. Ma krępą budowę i zaokrąglone skrzydła. Ubarwienie niebieskie w różnych odcieniach, grzbiet rdzawobrązowy, lotki czarne. Dziób czarniawy, nogi żółtawe. W Polsce lęgnie się zazwyczaj w dziupli po dzięciole albo w budce lęgowej. Na południu preferuje nory wygrzebane w urwiskach i dziury w murach. Wyprowadza jeden lęg w roku, na przełomie maja i czerwca, składa 4 do 5 czysto białych, błyszczących jaj. Pożywieniem są owady, głównie prostoskrzydłe (pasikoniki) i chrząszcze, rzadziej dżdżownice i pająki, drobne kręgowce - gady, płazy (żaby) i ssaki (norniki). Jesienią dieta jest uzupełniana owocami. Pokarm zdobywa na ziemi. Poluje z zasadzki - zlatuje z miejsc obserwacyjnych prosto na ofiarę, która jest na ziemi.

Kozica (Rupicapra rupicapra) nazywana także kozicą północną to ssak z rodziny krętorogich. Wielkość kozicy to ok. 120 do 130 cm długości ciała przy ok. 90 cm wysokości w kłębie. Kozice dochodzą do wagi 30-60 kg. Gatunek ten zamieszkuje wysokie góry Alp, Kaukazu, Bałkanów, Karpat Wschodnich i Tatr. Jest zwierzęciem wybitnie przystosowanym do górskiego trybu życia. Posiada nieco dłuższe tylne nogi co znacznie ułatwia wspinanie i odpowiednio zmodyfikowane ruchome racice, które dają znacznie pewniejsze podparcie. Kozice żyją w stadach zwanych kierdelami, mających określoną strukturę z doświadczoną samicą na czele. Największym zagrożeniem dla kozic są wszelkiego rodzaju drapieżniki jak orzeł przedni, wilk, ryś i lis. Wśród innych czynników szkodliwych wymienić także można lawiny śnieżne, oblodzenie skał czy czynniki chorobotwórcze, a także kłusownictwo, nadmierna turystyka, zanieczyszczenia środowiska oraz anomalie klimatyczne . W Polsce kozica objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Badania przeprowadzone w 2012 roku wykazały obecność 1096 kozic w całych Tatrach z czego tylko 286 po polskiej stronie.

Iglicznia (Syngnathus typhle) - ryba morska występująca we Wschodnim Oceanie Atlantyckim wzdłuż wybrzeży Europy, Morzu  Śródziemnym, Czarnym i Azowskim. W Bałtyku występuje w płytkich wodach porośniętych roślinnością, w łąkach podwodnych i wśród glonów (Zatoka Pucka). Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Ciało ma wydłużone (do 35 cm), o przekroju siedmiokątnym, pokryte pierścieniami pancerza z płytek kostnych, po trzy na bokach i jeden na brzuchu. Na końcu ma wachlarzykowatą płetwę ogonową. Ma bocznie silnie spłaszczony pysk, o długości większej niż połowa długości głowy, przekształcony w rurkę, otwór gębowy ma skierowany skośnie ku górze. Na bokach drobne płetewki piersiowe. Sposób rozmnażania różni się od innych gatunków. W okresie tarła samiec tworzy w końcowej części ciała torbę lęgową. Do niej samica składa kilkadziesiąt jaj. Tam następuje ich zapłodnienie. Po miesiącu młode ryby o długości 2–3 cm, poruszając się w torbie, rozrywają ją i wypływają do wody. Iglicznia często jest także hodowana w akwariach publicznych.

Głuszec (Tetrao urogallus ) to ptak z rodziny kurakowatych. Zamieszkuje lasy północnej i środkowej Eurazji. W Polsce głuszec jest nielicznym ptakiem lęgowym, zagrożonym wyginięciem. Występuje w Puszczy Augustowskiej, Puszczy Solskiej i Knyszyńskiej, w Karpatach i Borach Dolnośląskich. Głuszec jest największym ptakiem grzebiącym w Europie. Długość ciała to ok 60-100 cm. Przy masie dochodzącej do 6,5 kg. Rozpiętość skrzydeł w granicach 100 – 130 cm. Samiec jest znacznie większy od samicy, zwykle ok dwukrotnie większy. W ubarwieniu ciemny- głównie czarny podczas gdy samica brunatna. U samca broda z dłuższymi, sztywnymi piórami. Wokół oka czerwona plama, która u samicy jest przybiera postać słabo widocznej narośli koloru brunatnego. Głuszec zamieszkuje rozległe i zwarte kompleksy leśne z przewagą borów i lasów mieszanych o dobrze rozwiniętym podszycie i runie. W zimie pokarm stanowią głównie igły drzew iglastych, a także pędy i pąki krzewów i drzew iglastych. Latem menu urozmaicone jest o jagody i inne owoce leśne, nasiona, owady i ziarna zbóż.

Jaszczurka zielona - (Lacerta viridis) to gad z rodziny jaszczurkowatych. Jest to jedna z większych jaszczurek zamieszkujących Europę. W Polsce dorasta średnio do ok. 30 cm długości przy czym na południu Europy jej wielkość sięga nawet 40 cm. Niemal 2/3 długości tej jaszczurki stanowi ogon. Typowo ubarwione samce są trawiastozielone, często bogato nakrapiane czarnymi plamkami. Samice są szarozielone pokryte nieregularnymi ciemnymi plamkami z jasnymi liniami wzdłuż grzbietu. Jaszczurki te występują dość rzadko i spotykane są zarówno na nizinach jak i w górach (do ok. 2000 m.n.p.m.). gatunek ten preferuje miejsca nasłonecznione i suche. Najczęściej spotykana jest na różnego typu zboczach porośniętych trawą i krzewami, zamieszkuje także brzegi lasów i pól uprawnych, ale także wydmy. W Polsce gatunek notowany do ok.1970 roku. Sporadyczne dane o jego występowaniu po roku 1970 nie są udokumentowane naukowo stąd, według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (z 2001 r.), gatunek ma status zanikłego na terenie Polski. W Polsce jaszczurka zielona podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

Głowacica (Hucho hucho) - gatunek słodkowodnej ryby z rodziny łososiowatych. Jest największą rybą tej rodziny. W Polsce występuje w Czarnej Orawie, Popradzie, Dunajcu, Sanie, Rabie, Skawie, Sole, Kłodzkiej, Bobrze, Gwdzie. Występuje również w czorsztyńskim zbiorniku zaporowym. Liczebność polskiej głowacicy to ok. 1500–2000 dorosłych osobników. Głowacica to nocny i bardzo aktywny drapieżnik. Zamieszkuje wody zimne dobrze natlenione, szybko płynące o kamienistym lub żwirowym dnie. Może żyć nawet w lekko zanieczyszczonych wodach. Głowacica osiąga 80 do 100 cm długości, wagę 5–10 kg. Ciało ma wydłużone, wrzecionowate, okrągłe w przekroju, głowę dużą, lekko spłaszczoną, z szeroko wyciętym otworem gębowym sięgającym poza krawędź oka. Ma od 4 do 8 hakowatych zębów umieszczonych w jednym rzędzie. Głowacica ma dużą płetwę tłuszczową, natomiast pozostałe płetwy są dość małe. Płetwa ogonowa jest wyraźnie karbowana. Łuski bardzo drobne. Grzbiet brązowawy lub zielonkawoszary, boki jaśniejsze z miedzianym połyskiem, brzuch biały. Na bokach liczne, nieregularnie rozmieszczone, małe, ciemne plamki.. Głównym pokarmem głowacicy są ryby takie jak płoć, jaź, jelec, kiełb, kleń oraz łososiowate. Zjada również owady, bezkręgowce, żaby, małe ssaki i ptaki wodne. Jest typem samotnika.

Gadożer zwyczajnym (Circaetus gallicus) to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. Zamieszkuje rozległe, wilgotne lasy, głównie stare kompleksy sosnowe w otoczeniu których znajdują się otwarte tereny podmokłe. Zamieszkuje południową i środkową Europę, zachodnią i południową Azję aż po Indie oraz północno-zachodnią Afrykę. Jest gatunkiem wędrownym przylatującym do Polski w kwietniu i maju. Na terenie naszego kraju prawdopodobnie znajduje się ok. 10 par lęgowych tego gatunku. Żyją one głównie na wschodzie kraju w rejonie Puszczy Białowieskiej, Sandomierskiej i Augustowskiej, w Bieszczadach i na Bagnach Biebrzańskich. Ptak ma barwę brązowo-brunatną, spód jasny, niemal biały z drobnymi plamkami układającymi się w brunatne, poprzeczne pręgi. Ma dużą i okrągłą głowę co odróżnia go od podobnego myszołowa. W powietrzu jego lot charakteryzuje się długim szybowaniem na rozpostartych skrzydłach lub zawisaniem nad ziemią. Żywi się niemal wyłącznie płazami i gadami. Poluje również na węże dochodzące do 2 metrów długości, głównie żmije zygzakowate i zaskrońce, Uzupełnienie diety mogą stanowić ssaki, ptaki i owady. Gadożer objęty jest ochroną gatunkową ścisłą. Uznany jako skrajnie zagrożony przez niewielką liczność i zmiany środowiska wywoływane osuszaniem terenów podmokłych.

Dzierzba rudogłowa (Lanius senator) zamieszkuje głównie Europę Południową od Pirenejów przez Półwysep Apeniński, Sycylię i inne śródziemnomorskie wyspy. W Europie Zachodniej i Środkowej areał jej występowania przebiega przez Polskę i rejon Dunaju. Poza Europą spotykana jest także w zachodniej Afryce. W Polsce, głównie w centrum, na południu i wschodzie kraju (Małopolska, Wielkopolska i Mazowsze), gnieździ się ok. 10 par. W całej Europie Środkowej populację dzierzby rudogłowej szacuje się na 75 - 150 par lęgowych. Ptak o dość okrągłej sylwetce, dużej głowie i z długim ogonem. Na wierzchu głowy rdzawobrązowa czapeczka sięgając na kark oraz czarna maska obejmująca czoło. Spód ciała biały. Podobnie jak dzierzba czarnoczelna, żywi się głównie owadami i drobnymi kręgowcami. Gatunek ten jest zagrożony wyginięciem poprzez intensyfikację rolnictwa, zarastaniem nieużytków i likwidacją zadrzewień. W Polsce chroniony.

Dzierzba czarnoczelna (Lanius minor) to gatunek zamieszkujący wschodnią i południową Europę, Turcję i środkową Azję po Kaukaz i Syberię. W Polsce stwierdzono do tej pory zaledwie ok. 10 par na kilku stanowiskach głównie na wschodzie kraju. Ptak ten na głowie posiada szeroką czarną maskę, u samca większą niż u samicy i sięgającą na czoło. Wierzch ciała popielaty, gardło białe, a spód z wyraźnym różowym nalotem. Na czarnym skrzydle jedno białe lusterko. Ogon czarny z białymi obrzeżami. Gatunek ten zasiedla tereny rolnicze z niską roślinnością i z bogatą strukturą - brzegi pól, skraje starych lasów, śródpolne kępy drzew, zadrzewienia śródpolne, Żywi się jedynie pokarmem zwierzęcym (owadami, ślimakami, gryzoniami, ptakami i jaszczurkami. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną prawną, zagrożony utratą siedlisk poprzez intensyfikację rolnictwa, zarastaniem nieużytków i likwidacją zadrzewień śródpolnych.

Bekasik (Lymnocryptes minimus) to ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. Występuje w pasie od południowo – wschodniej części Płw. Skandynawskiego po wschodnią Syberię, a także obserwuje się kilka izolowanych populacji w Szwecji, płn – wsch. Polsce, na północy Białorusi oraz krajach nadbałtyckich. Upodobał sobie otwarte tereny wilgotnych łąk oraz roślinności szuwarowej nad akwenami wodnymi, dlatego w Polsce jego gniazdowanie stwierdzono jedynie na Bagnach Biebrzańskich. Długość ciała bekasika szacuje się w przedziale 19 – 23 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi ok. 36 – 40 cm, a waga jedynie 30 – 105 g. Ubarwienie złożone z barw brunatnych, czarnych i żółtych jest tak doskonale maskujące, że ptak może być niezauważalny nawet z bliskiej odległości. Od innych bekasów różni się czarnozielonymi pasami na grzbiecie i podwójną beżową brwią. Dziób ma barwę żółtą z zabarwionym na czarno końcem. Jest ptakiem trudnym do obserwacji, ale niepłochliwym. Żywi się owadami i ich larwami, a także wodnymi bezkręgowcami i nasionami roślin. W Polsce jest gatunkiem ściśle chronionym, a szczególnym zagrożeniem dla jego występowania jest osuszanie terenów podmokłych.

Czachów to niewielka wieś w powiecie gryfińskim, w gminie Cedynia. W północno-wschodnim krańcu wsi zlokalizowany był zespół folwarczny, w którego północno-zachodniej części znajdował się pałac powstały podobnie jak okalający go park w latach 1882-1912. Wiadomo, że okazały pałac był budowlą dwukondygnacyjną posadowioną na planie prostokąta i posiadającą czterospadowy dach. W narożu budynku znajdowała się trzykondygnacyjna wieża widokowa przykryta strzelistym dachem. Od frontu znajdował się okazały ryzalit zdobiony kolumnadą i zwieńczony ozdobnym frontonem. Od zachodniej strony do budynku dobudowano parterowe skrzydło pełniące funkcję tarasu, z wieżyczką w narożu. Od strony wschodniej dobudowano parterowy ryzalit posadowiony na planie siedmiokąta. Przed pałacem zlokalizowany był dziedziniec podjazdowy. W jego centralnym punkcie rosły liczne drzewa i krzewy ozdobne często przystrzyżone w regularne formy. Wokół pałacu roztaczał się park w stylu angielskim o powierzchni ok. 2 ha z okazami kasztanowców, lip, jesionów i grabów oraz wieloma gatunkami krzewów, zarówno rodzimego, jak i obcego pochodzenia. Po 1945 r. W pałacu stacjonowały wojska radzieckie, a budynek służył jako szpital wojskowy. W kolejnych latach ulokowano w pałacu rolników, a w latach 60. budynek rozebrano.

Na północ od Jawora, około 12 km od Legnicy, jeszcze w latach 70. minionego wieku można było trafić do tętniących życiem wsi Brachów i Żarek, zamieszkiwanych przez ok. 400-500 osób. Wsie znajdowały się w pięknej dolinie w sąsiedztwie rzek, otoczone lasami i wzniesieniami. Dziś po obu tych wsiach nie ma śladu, znalazły się na zawsze na dnie dużego zbiornika wodnego. Jezioro Słup, który powstał tu w latach 1974-1978. Pod wodą zginął piękny pałac w Brachowie pochodzący z XV wieku. Był dumą lokalnej społeczności, okazały i bogato zdobiony posiadał piaskowcowy portal z herbem opatów lubiąskich, potwierdzając tym samym, że wieś była posiadłością mnichów z Lubiąża. W 1811 roku kupił go Carl Friedrich Ernst von Richthofen. W murach pałacu nocował pruski feldmarszałek Gebhard Leberecht von Blücher – ten sam, który dowodził armią pruską m.in. podczas legendarnej bitwy pod Waterloo, w której klęskę poniósł sam Napoleon Bonaparte. Wokół pałacu znajdował się ładnie zagospodarowany otoczony murem, park ze stawem i wieloma gatunkami drzew i krzewów, tworzących swoisty park krajobrazowy.

Suseł moręgowany (Spermophilus citellus) jest średniej wielkości gryzoniem z rodziny wiewiórkowatych. Gatunek ten zamieszkuje tereny Europy Środkowej i Wschodniej. Wielkość susła to ok. 19-23 cm. przy wadze rzędu 240-340 gr. Ma puszysty, krótki ogon długości ok. 8 cm. Futro w części grzbietowej ma barwę żółto-szarą, a na brzuchu, szyi i klatce piersiowej szaro-rudą. Sierść w sposób charakterystyczny u tego gatunku tworzy gęsto ułożone poprzeczne prążki. Susły żyją w koloniach liczących zazwyczaj od 20 do 200 osobników. Prowadzą dzienny tryb życia, a ich dobowa aktywność zmniejsza się jesienią. Od października do marca zwierzęta te zapadają w sen zimowy budząc się co kilkanaście dni. Suseł moręgowany żywi się głównie zielonymi częściami roślin i nasionami. Czasami zjada także owady, a tylko w wyjątkowych przypadkach jego jadłospis wzbogacają jaja i pisklęta ptaków. W Polsce susła moręgowanego uznano za gatunek „zanikły lub prawdopodobnie zanikły” i objęto ścisłą ochroną gatunkową. Obecnie na terenie kraju prowadzi się jego reintrodukcję, a hodowla prowadzona jest w ogrodach zoologicznych w Poznaniu i Opolu.

Pałac w Modle położony był w powiecie bolesławieckim, w województwie dolnośląskim. Od początku swoich dziejów miejscowość była majątkiem rycerskim. Pałac w Modle powstał w latach 1564-1567 z inicjatywy Mikołaja Birbanta. Następnymi jego właścicielami był ród Rittbergów, który dokonał najbardziej spektakularnych zmian. Pomiędzy 1867 a 1869 rokiem Aurel von Rittberg, przebudował pałac i zmodernizował wnętrza tak, że powstała duża czterokondygnacyjna rezydencja z okrągłymi wieżyczkami w narożach. Powierzchnia użytkowa pałacu wynosiła prawie 2000 m2. Stawiało to pałac w Modle w szeregu najokazalszych pałaców na Dolnym Śląsku. Największymi salami były sala balowa oraz sala jadalna, z której wychodziło się na taras. W pomieszczeniach na zdobionych ścianach wyeksponowane były obrazy przodków. W szklanych gablotach, na meblach i ścianach znajdowało się wiele pięknych wyrobów ceramicznych i szklanych z Czech, w tym miśnieńska porcelana. W zbiorach znalazły się pamiątki z Dalekiego Wschodu i Afryki. W zbrojowni stały zbroje rycerskie, kusze, miecze, hakownice, hełmy, broń myśliwska i ceremonialna. Mimo tego, że w 1959 roku stan pałacu był niemal bez zarzutu, uległ on jednak zniszczeniu po tym jak przeszedł w ręce PGR i po dziś dzień pozostaje w ruinie.

Wieś Smolno Wielkie leży nad rzeką Obrzycą, dopływem Odry, w gminie Kargowa na południowym wschodzie województwa lubuskiego. Wieś liczy ok. 700 lat, a pierwsze zapiski pochodzą z roku 1458, kiedy to niejaki Hans Sucko wspomina o posiadłości Schmoellen, przejętej przez rodzinę von Schenckendorff. Rodzina ta była właścicielem miejscowych dóbr aż do 1817 r. Pałac w Smolnie jako siedziba rodowa został wybudowany w miejsce poprzedniego, drewnianego w wiejskim stylu, jako reprezentacyjna budowla. Został wybudowany na początku XIX wieku, na krótko przed kampanią napoleońską. Został wzniesiony wg modnego wówczas stylu angielskiego. Była to jednopiętrowa budowla, z wieloma wieżyczkami i z fasadą w jasnym odcieniu. Pałac był ozdobiony gzymsami i listwami na ścianie pod dachem, nad oknami czy przy cokołach. Dekoracyjność i bogactwo zdobień nadawały rezydencji efektowności, a otoczenie różnorodnej zieleni romantycznego wyglądu. Pałac, najprawdopodobniej położony był pośrodku majątku górnego. Budynek zniszczony został przez żołnierzy Armii Czerwonej w toku działań wojennych w 1945 r. i rozebrany z przeznaczeniem na materiał budowlany.

W Gdańsku przy ul. Długie Ogrody w latach 1751-1760 został zbudowany pałac na zlecenie zamożnego polskiego magnata, zaufanego króla Augusta III, Jerzego Augusta Mniszcha. Na obszarze zajmującym pięć posesji, powstało monumentalne założenie pałacowo-ogrodowe. Powstał trójskrzydłowy, parterowy pałac, który posiadał wysoką mansardę. Zastosowano tu wiele efektownych kompozycji rzeźbiarskich, a zdobienia były utrzymane w duchu rokoka. Dekoracyjności rezydencji dodawał parkan poprzedzający pałacowy dziedziniec. Wjazd na teren posesji odbywał się przez trójprzelotową bramę, zwieńczoną w rzeźby bogini Ateny i Flory. Właściciel spędził w pałacu podobno tylko jedną noc. W 1796 roku budynek stał się własnością króla Prus i ten przeznaczył go na siedzibę lokalnego gubernatora, a następnie dowódcy gdańskiego garnizonu. Taką funkcję pałac pełnił do 1905 roku, kiedy ze względu na zły stan techniczny został rozebrany. Jedynym śladem po pięknej budowli pozostał fragment muru dawnego parku okalającego pałac. 

Biała Nyska to miejscowość położona między Nysą, a Otmuchowem. Istniała tu piękna rezydencja, która miała burzliwą historię, począwszy od XIII w., kiedy w tym miejscu został wybudowany zamek warowny. Na jego miejscu wzniesiono pałac w XVI w., który otoczony był stawem i ogrodem kwiatowym. Pod koniec XIX w. został on przebudowany, a kierujący pracami wzorowali się na pałacu z Mosznej. Rezydencja posiadała cztery skrzydła wokół prostokątnego dziedzińca z krużgankami oraz kaplicę. Budowla z cegły i kamienia miała trzy kondygnacje, nakryta była wysokimi dachami, a w jednym z narożników znajdowała się wysoka wieża, wybudowana w modnym wówczas stylu, jakim był historyzm romantyczny. Przy pałacu znajdował się park w stylu angielskim. Na pocz. 1945 r. Biała Nyska znalazła się na pierwszej linii frontu. Trwające walki dotkliwie uszkodziły także pałac. Ruiny w 1963 r. zostały objęte ochroną prawną przez wpisanie do rejestru zabytków. Ten fakt nie uchronił zabytku przed zniszczeniem. W 1973 r. z inicjatywy dyrekcji miejscowego Kombinatu PGR sprowadzono z pobliskiej Nysy jednostkę saperów i bez zgody Ministra Kultury pozostałości pałacu wysadzono w powietrze. Zachowała się jedynie brama wjazdowa i fragmenty niegdyś okazałego i dużego parku krajobrazowego.