Kolekcjonerskie Znaczki Turystyczne

Czachów to niewielka wieś w powiecie gryfińskim, w gminie Cedynia. W północno-wschodnim krańcu wsi zlokalizowany był zespół folwarczny, w którego północno-zachodniej części znajdował się pałac powstały podobnie jak okalający go park w latach 1882-1912. Wiadomo, że okazały pałac był budowlą dwukondygnacyjną posadowioną na planie prostokąta i posiadającą czterospadowy dach. W narożu budynku znajdowała się trzykondygnacyjna wieża widokowa przykryta strzelistym dachem. Od frontu znajdował się okazały ryzalit zdobiony kolumnadą i zwieńczony ozdobnym frontonem. Od zachodniej strony do budynku dobudowano parterowe skrzydło pełniące funkcję tarasu, z wieżyczką w narożu. Od strony wschodniej dobudowano parterowy ryzalit posadowiony na planie siedmiokąta. Przed pałacem zlokalizowany był dziedziniec podjazdowy. W jego centralnym punkcie rosły liczne drzewa i krzewy ozdobne często przystrzyżone w regularne formy. Wokół pałacu roztaczał się park w stylu angielskim o powierzchni ok. 2 ha z okazami kasztanowców, lip, jesionów i grabów oraz wieloma gatunkami krzewów, zarówno rodzimego, jak i obcego pochodzenia. Po 1945 r. W pałacu stacjonowały wojska radzieckie, a budynek służył jako szpital wojskowy. W kolejnych latach ulokowano w pałacu rolników, a w latach 60. budynek rozebrano.

Na północ od Jawora, około 12 km od Legnicy, jeszcze w latach 70. minionego wieku można było trafić do tętniących życiem wsi Brachów i Żarek, zamieszkiwanych przez ok. 400-500 osób. Wsie znajdowały się w pięknej dolinie w sąsiedztwie rzek, otoczone lasami i wzniesieniami. Dziś po obu tych wsiach nie ma śladu, znalazły się na zawsze na dnie dużego zbiornika wodnego. Jezioro Słup, który powstał tu w latach 1974-1978. Pod wodą zginął piękny pałac w Brachowie pochodzący z XV wieku. Był dumą lokalnej społeczności, okazały i bogato zdobiony posiadał piaskowcowy portal z herbem opatów lubiąskich, potwierdzając tym samym, że wieś była posiadłością mnichów z Lubiąża. W 1811 roku kupił go Carl Friedrich Ernst von Richthofen. W murach pałacu nocował pruski feldmarszałek Gebhard Leberecht von Blücher – ten sam, który dowodził armią pruską m.in. podczas legendarnej bitwy pod Waterloo, w której klęskę poniósł sam Napoleon Bonaparte. Wokół pałacu znajdował się ładnie zagospodarowany otoczony murem, park ze stawem i wieloma gatunkami drzew i krzewów, tworzących swoisty park krajobrazowy.

Pałac w Modle położony był w powiecie bolesławieckim, w województwie dolnośląskim. Od początku swoich dziejów miejscowość była majątkiem rycerskim. Pałac w Modle powstał w latach 1564-1567 z inicjatywy Mikołaja Birbanta. Następnymi jego właścicielami był ród Rittbergów, który dokonał najbardziej spektakularnych zmian. Pomiędzy 1867 a 1869 rokiem Aurel von Rittberg, przebudował pałac i zmodernizował wnętrza tak, że powstała duża czterokondygnacyjna rezydencja z okrągłymi wieżyczkami w narożach. Powierzchnia użytkowa pałacu wynosiła prawie 2000 m2. Stawiało to pałac w Modle w szeregu najokazalszych pałaców na Dolnym Śląsku. Największymi salami były sala balowa oraz sala jadalna, z której wychodziło się na taras. W pomieszczeniach na zdobionych ścianach wyeksponowane były obrazy przodków. W szklanych gablotach, na meblach i ścianach znajdowało się wiele pięknych wyrobów ceramicznych i szklanych z Czech, w tym miśnieńska porcelana. W zbiorach znalazły się pamiątki z Dalekiego Wschodu i Afryki. W zbrojowni stały zbroje rycerskie, kusze, miecze, hakownice, hełmy, broń myśliwska i ceremonialna. Mimo tego, że w 1959 roku stan pałacu był niemal bez zarzutu, uległ on jednak zniszczeniu po tym jak przeszedł w ręce PGR i po dziś dzień pozostaje w ruinie.

Wieś Smolno Wielkie leży nad rzeką Obrzycą, dopływem Odry, w gminie Kargowa na południowym wschodzie województwa lubuskiego. Wieś liczy ok. 700 lat, a pierwsze zapiski pochodzą z roku 1458, kiedy to niejaki Hans Sucko wspomina o posiadłości Schmoellen, przejętej przez rodzinę von Schenckendorff. Rodzina ta była właścicielem miejscowych dóbr aż do 1817 r. Pałac w Smolnie jako siedziba rodowa został wybudowany w miejsce poprzedniego, drewnianego w wiejskim stylu, jako reprezentacyjna budowla. Został wybudowany na początku XIX wieku, na krótko przed kampanią napoleońską. Został wzniesiony wg modnego wówczas stylu angielskiego. Była to jednopiętrowa budowla, z wieloma wieżyczkami i z fasadą w jasnym odcieniu. Pałac był ozdobiony gzymsami i listwami na ścianie pod dachem, nad oknami czy przy cokołach. Dekoracyjność i bogactwo zdobień nadawały rezydencji efektowności, a otoczenie różnorodnej zieleni romantycznego wyglądu. Pałac, najprawdopodobniej położony był pośrodku majątku górnego. Budynek zniszczony został przez żołnierzy Armii Czerwonej w toku działań wojennych w 1945 r. i rozebrany z przeznaczeniem na materiał budowlany.

W Gdańsku przy ul. Długie Ogrody w latach 1751-1760 został zbudowany pałac na zlecenie zamożnego polskiego magnata, zaufanego króla Augusta III, Jerzego Augusta Mniszcha. Na obszarze zajmującym pięć posesji, powstało monumentalne założenie pałacowo-ogrodowe. Powstał trójskrzydłowy, parterowy pałac, który posiadał wysoką mansardę. Zastosowano tu wiele efektownych kompozycji rzeźbiarskich, a zdobienia były utrzymane w duchu rokoka. Dekoracyjności rezydencji dodawał parkan poprzedzający pałacowy dziedziniec. Wjazd na teren posesji odbywał się przez trójprzelotową bramę, zwieńczoną w rzeźby bogini Ateny i Flory. Właściciel spędził w pałacu podobno tylko jedną noc. W 1796 roku budynek stał się własnością króla Prus i ten przeznaczył go na siedzibę lokalnego gubernatora, a następnie dowódcy gdańskiego garnizonu. Taką funkcję pałac pełnił do 1905 roku, kiedy ze względu na zły stan techniczny został rozebrany. Jedynym śladem po pięknej budowli pozostał fragment muru dawnego parku okalającego pałac. 

Biała Nyska to miejscowość położona między Nysą, a Otmuchowem. Istniała tu piękna rezydencja, która miała burzliwą historię, począwszy od XIII w., kiedy w tym miejscu został wybudowany zamek warowny. Na jego miejscu wzniesiono pałac w XVI w., który otoczony był stawem i ogrodem kwiatowym. Pod koniec XIX w. został on przebudowany, a kierujący pracami wzorowali się na pałacu z Mosznej. Rezydencja posiadała cztery skrzydła wokół prostokątnego dziedzińca z krużgankami oraz kaplicę. Budowla z cegły i kamienia miała trzy kondygnacje, nakryta była wysokimi dachami, a w jednym z narożników znajdowała się wysoka wieża, wybudowana w modnym wówczas stylu, jakim był historyzm romantyczny. Przy pałacu znajdował się park w stylu angielskim. Na pocz. 1945 r. Biała Nyska znalazła się na pierwszej linii frontu. Trwające walki dotkliwie uszkodziły także pałac. Ruiny w 1963 r. zostały objęte ochroną prawną przez wpisanie do rejestru zabytków. Ten fakt nie uchronił zabytku przed zniszczeniem. W 1973 r. z inicjatywy dyrekcji miejscowego Kombinatu PGR sprowadzono z pobliskiej Nysy jednostkę saperów i bez zgody Ministra Kultury pozostałości pałacu wysadzono w powietrze. Zachowała się jedynie brama wjazdowa i fragmenty niegdyś okazałego i dużego parku krajobrazowego.

Początki pałacu w Reptach Śląskich sięgają roku 1840, kiedy to hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck ze Świerklańca wybudował w tym miejscu niewielki zameczek myśliwski i zwierzyniec. Z inicjatywy syna Karola, Guidona, w centralnej części założenia wybudowano w latach 1893–1898 nowy, okazały pałac w stylu neorenesansu niemieckiego, zwierzyniec zaś przekształcono w park w stylu angielskim. Pałac rozbudowano jeszcze na początku XX w. Budynek pałacu powstał na nieregularnym rzucie. Posiadał liczne zdobienia w postaci ryzalitów, wykuszy i wieżyczek. Od południa znajdowała się czworoboczna wieża zegarowa z dodatkowym zegarem słonecznym. Wieża ta zwieńczona była hełmem z latarnią. Równie ciekawie wyglądały pałacowe wnętrza, w których oprócz marmurów dominowało bogato zdobione drewno. W czasie II wojny światowej pałac został przekształcony w szpital dla żołnierzy Wehrmachtu, a zaraz po wojnie został opuszczony przez właścicieli. Budowla spłonęła w niewyjaśnionych okolicznościach, a to, co z niej pozostało, padło łupem grabieżców. Stan pałacu cały czas się pogarszał i mimo iż na przełomie lat 50. i 60. XX w. rozważano możliwość odbudowy pałacu, to ostatecznie dokonano jego wyburzenia w 1966 r.

Budowa zamku datowana jest na początek panowania Kazimierza Wielkiego. Znajdował się blisko Bramy Toruńskiej i był niemal wkomponowany w mury miejskie, stanowiąc element obwarowań miejskich. Zamek posiadał charakter rezydencjalno-administracyjny. Gościł w nim wielokrotnie w latach 1402-1423 król Władysław Jagiełło, który wędrując nieustannie kontrolował stan państwa. Zamek był budowlą czteroskrzydłową, zabudowaną w kwadrat z dziedzińcami pośrodku. Prowadziła do niego brama wjazdowa od strony północnej, a od przygródka, w skrzydle zachodnim umieszczona była druga brama, przypuszczalnie gospodarcza. Do głównej bramy zamkowej prowadził przez fosę most zwodzony. Czterokondygnacyjne skrzydło główne zamku znajdowało się naprzeciwko bramy głównej, na linii murów miejskich. Dwie dolne kondygnacje zajmowały duże sale taneczne oraz kilka większych pomieszczeń sklepionych. Izby mieszkalne umieszczone były na dwóch wyższych poziomach. Zamek był niszczony i odbudowywany, zaczął ostatecznie podupadać od końca XVII wieku. Wielki pożar w 1792 roku przyczynił się do ostatecznego zniszczenia zamku. Dziś widoczne są jedynie jego fragmenty.

Wilczków to wioska na Dolnym Śląsku, położona w gminie Malczyce w powiecie średzkim. Najpiękniejszy jej zabytek nie istnieje, gdyż pałac zrównano z ziemią. Wzmiankowano o nim już w 1789 r. Pierwotna siedziba prawdopodobnie ok. 1905 r. została przebudowana w stylu neorenesansowym przez Oskara von Wenzel. Powstało rozległe, trzyskrzydłowe założenie, z wydatną, kwadratową wieżą. Skrzydła były dwukondygnacyjne, nakryte dachami mansardowymi z lukarnami. Poza wieżą bryłę pałacu urozmaicały liczne ryzality. Elewacje ozdabiały: boniowane przyziemie, gzymsy, opaski wokół okien czy lizeny w narożach. Obiekt ten był oszałamiający, położony przy malowniczym stawie, za którym rozciągał się park krajobrazowy. W literaturze są dwie wersje zniszczenia rezydencji. Jedna informuje, że pałac został wysadzony pod koniec II wojny światowej, a druga, że został spalony przez żołnierzy radzieckich w 1947 r. W kolejnych dekadach uszkodzoną budowlę rozbierano. Do dziś przetrwał tylko park, gdzie można natrafić na fragmenty zniszczonej kaplicy grobowej, w której był pochowany m.in. Oskar von Wenzel. 

Wzniesiony został w latach 1639-1642 dla Jerzego Ossolińskiego, jako jednopiętrowy gmach na planie czworokąta z dwiema wieżyczkami. W 1750 r. pałac zakupił Henryk Brühl, pierwszy minister króla Augusta III. Pomimo iż gmach pozostawał jego własnością przez krótki okres, to właśnie nazwisko „Brühl” przylgnęło do pałacu. W latach 1754-1759 pałac ponownie rozbudowano, a jego fasadom nadano styl rokokowy. Od strony placu Saskiego stanęła brama, natomiast od strony ogrodu budynek ozdobiono kolumnadą. Następne lata przyniosły kolejne zmiany w funkcjonowaniu pałacu. Był on stale rozbudowywany i remontowany. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Pałac Brühla w Warszawie stał się siedzibą MSZ. Gmach wzbudzał powszechne zainteresowanie, stając się jedną z wizytówek stolicy. We wrześniu 1939 r. pałac ucierpiał w wyniku bombardowań, a po kapitulacji Warszawy stał się siedzibą niemieckich władz okupacyjnych. W 1944 r. w czasie Powstania Warszawskiego podjęto nieskuteczne próby odbicia pałacu z rąk niemieckich. W grudniu 1944 r. (po upadku powstania) gmach został wysadzony w powietrze przez wojska niemieckie. Do dziś zachowały się piwnice pałacu, jednak pozostają zasypane.

Zamek w Złocieńcu został wzniesiony na skarpie na lewym brzegu Drawy, na pocz. XIV w. z inicjatywy Ludolfa von Wedela z Krępcewa. Wcześniej stała tu brandenburska strażnica. Pierwotny zamek zbudowany był na planie kwadratu o boku 36 m z bramą, a całość otaczał mur obwodowy i fosa. W 1389 r. zamek został spalony przez Krzyżaków w odwecie na ówczesnym współwłaścicielu. Warownię jednak odbudowano, zaczął się też proces jej modernizacji. Na przełomie XVI i XVII wieku zamek uzyskał formę późnorenesansowej rezydencji. Posiadał dwa skrzydła północne i południowe, oddzielone wąskim dziedzińcem i wieżę zwieńczoną renesansowym hełmem. W pierwszej poł. XVIII w. nastąpiła całkowita przebudowa zamku, w której efekcie powstał pałac, któremu na przełomie XIX i XX w. nadano formy eklektyczne, a zamkową fosę przekształcono w park. II wojnę światową zamek przetrwał w nienaruszonym stanie. Został opuszczony, a brak opieki nad zabytkiem spowodował jego rozgrabienie i zniszczenie. W 1976 roku podjęto decyzję o wysadzeniu zabytku w powietrze, zasypano też fosę oddzielającą go od miasta. Obecnie pozostały po zamku tylko nikłe fragmenty murów, piwnica i resztki parku.

Przemków należał niegdyś do rodziny książąt Schleswig - Holstein - Sondenburg – Augustenburg, w których posiadaniu pozostał do końca II wojny światowej. W 1890 r. zburzono stojący tu, niszczejący gotycki zamek, a na jego miejscu w 1897 r.  wybudowano nowy, zachwycający pałac. Budowlę w stylu niemieckiego renesansu zdobiła wysoka wieża, wieżyczki, balkony, a ściany pokrywał winobluszcz. Przed pałacem założono kwietnik z fontannami. Wnętrza prezentowały się imponująco gdyż oprócz bogatego wystroju zgromadzono tu książki, broń, obrazy oraz wiele eksponatów przywiezionych z zagranicznych wojaży właścicieli. Urokowi pomieszczeń dodawały kominki, zdobione w kasetony sufity, żyrandole, lampy oraz znajdująca się liczna porcelana. Otaczający budowlę las zamieniono w park z alejkami, ścieżkami, wiodącymi do domku myśliwskiego i szwajcarskiego. Pałac został spalony w ostatnich dniach wojny przez wycofujące się oddziały niemieckie, a następnie przez radzieckie. Po tej wspaniałej budowli nie ma dziś śladu. Zachowały się dwie uszkodzone rzeźby bramne oraz trzy ładne neogotyckie oficyny.

Sławięcice to obecnie część Kędzierzyna-Koźla, niegdyś osobne miasto. Już w 1245 r. odnotowano istnienie osady Slawentzitz. Dość często zmieniali się właściciele sławięcickich dóbr. Pałac w Sławięcicach początkowo był dwukondygnacyjną, pokrytą gontem budowlą, powstałą na planie czworoboku i otoczony był fosą. Pałac spłonął od uderzenia pioruna na początku XIX w. Na jego miejscu w 1836 r. postawiono nową, trzykondygnacyjną rezydencję, rozbudowaną następnie w latach 1867-68 o kolejne skrzydła. Ostatecznie powstał obiekt na planie litery E z trzema prostokątnymi skrzydłami łączącymi galerie. Główne wejście zdobił portyk z kolumnami, który podtrzymywał taras. Boczne wejścia również były ozdobione półkolistymi portykami (jeden z nich można zobaczyć dziś w parku). Pałac zdobiły też liczne elementy dekoracyjne, a pokrywał go mansardowy dach. Przy nim znajdowały się też zabudowania folwarczne. Rezydencja uległa sporym zniszczeniom pod koniec II wojny światowej, ale mimo wszystko działała tam jeszcze szkoła zawodowa. Reszty zniszczenia dokonał pożar w 1948 r. Ostatecznie zniszczoną budowlę rozebrano w latach 50. pozyskując materiał budulcowy.

Dawny Zamek (pałac) w Wałowicach (niem. Schloss Wallwitz) znajdował się w województwie lubuskim w gminie Gubin. Po raz pierwszy wymieniono nazwę wsi (Walewitz) w 1452 roku. Przez lata majątek i dobra wałowickie zmieniały właścicieli i przechodziły w posiadanie rodu von Pilgrim, von Polenz, von Briesen, von Kӧpstein, von Stein, Heinze czy Fleischer. Na wzgórzu wznoszącym się 50 metrów ponad wioską, po wschodniej stronie od centrum Wałowic w XIX wieku, został zbudowany pałac w stylu neogotyku angielskiego. Była to trzykondygnacyjna budowla z wieżyczkami i blankami oraz wielkim balkonem, z którego rozpościerał się widok na park pałacowy. Pod koniec lat 30. XX w. pałac działał jako ośrodek dla samotnych matek z dziećmi. W trakcie działań wojennych obiekt został zniszczony. W latach 50. ostały się jeszcze ruiny pałacu, zachowane były częściowo piętra czy schody, jednak rozebrano je i po budowli nie ma śladu. Jedynie ostała się utwardzona, zamkowa droga od szosy Wałowice – Chlebowo oraz pozostałość po piwniczce, bez stropu z dołem wskazującym wejście do niej wśród gruzowiska.

W odległości ok. 25 km na wschód od Wrocławia, leży wieś Kamień (niem. Stein), gdzie znajdował się pałac, którego rodowód sięga XIV wieku. W 1865 r. został przebudowany dla rodziny Henckelów von Donnersmarck według projektu Karla Lüdecke, szczecińskiego architekta śląskich rezydencji pałacowych. Pałac w Kamieniu był eklektyczną, dwukondygnacyjną bogato zdobioną budowlą, pokrytą spadzistym dachem, z wieloma pomieszczeniami, również na poddaszu. Wejście od frontu ożywione pseudoryzalitem, z którego wysunięty był zdobiony balkon, wsparty na filarach. Po bokach znajdowały się dwie, kwadratowe wieże, które na wysokości dachu przechodziły w sześcioboczne, a zakończone były hełmami ze szpiczastymi iglicami. W bocznej części znajdowała się efektowna oranżeria. Wokół pałacu znajdowały się dwie cegielnie i tłocznia oleju, folwark, wiatrak oraz 42 domy mieszkalne. Pałac ucierpiał jednak pod koniec II wojny światowej, zaczął popadać w ruinę, a pod koniec lat 50. uległ spaleniu. Ostatecznie ruinę rozebrano w latach 60. Po pałacu został tylko dawny budynek będący prawdopodobnie siedzibą zarządcy dóbr w Kamieniu.

Zamek w Pińczowie - niegdyś jedna z najwspanialszych siedzib możnowładców małopolskich. Zamek zbudował Zbigniew Oleśnicki na pocz. XV w. w miejscu starej budowli. Budowa nowego zamku trwała 30 lat i pochłonęła znaczne sumy pieniędzy. Zamek wzniesiono z olbrzymich, starannie obrobionych ciosów, w górnych partiach stosując cegłę, na planie czworoboku. Bryła budowli została wzbogacona narożnymi wykuszami. Po przeciwnej stronie wzniesiono dwie kwadratowe wieże o różnej wysokości. W sąsiedztwie większej wieży znajdowała się brama wjazdowa, nad którą mieściła się kaplica. Wjazd do zamku prowadził przez most wsparty na czworokątnym filarze kamiennym, postawionym na stoku wzgórza. W 1586 r. zamek wraz z miastem przeszedł w posiadanie biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego, który go odrestaurował w stylu późnorenesansowym, gruntownie przebudował oraz umocnił fortyfikacjami. Po śmierci ostatniego przedstawiciela rodu Myszkowskich w 1727 r., zamek wraz z Ordynacją Pińczowską przeszedł w ręce rodziny Wielopolskich. Był to czas schyłku świetności pińczowskiej rezydencji, która już w 1783 r. była zaniedbana. W roku 1799 z polecenia Franciszka Wielopolskiego rozpoczęła się rozbiórka murów warowni. Opuszczony zamek podupadł i w XIX wieku został rozebrany.Wygląd zewnętrzny zamku jest nam znany z ikonografii XVII wiecznej.

Zamek Odrzański (niem. Oderburg) to nieistniejąca letnia rezydencja Gryfitów w Szczecinie. Kilkaset lat temu w małej wiosce tuż obok Szczecina - Grabowie, wznosił się kompleks budynków, gdzie znajdował się klasztor kartuzów. Po opuszczeniu przez ostatnich zakonników i przekazaniu zarządu nad klasztorem Barnimowi IX i Filipowi I w dniu 18 maja 1538 r., obiekt zaczął niszczeć. W 1551 r. wybuchł wielki pożar w Szczecinie, który zniszczył m.in. część zamku książęcego, dlatego Barnim IX postanowił przenieść się do opuszczonego Oderburga, który przebudował. Według relacji z 1590 r. Oderburg był o wiele wspanialszy niż zamek książęcy. Składał się z siedziby księcia, tzw. „Dużego Domu”, kościoła i zabudowań gospodarczych jak: browar, piekarnia, stajnia czy zwierzyniec z dzikimi zwierzętami. Dawny klasztor zaopatrzono w okazałe wieże oraz zmieniono całkowicie wystrój wnętrz dostosowując je do wymogów książęcej rezydencji. Koniec zamku Oderburg rozpoczął się w czasie wojny trzydziestoletniej. W 1630 r. pod Szczecin podeszły 8-tysięczne wojska szwedzkie, które zajęły Oderburg. Ostatni z Gryfitów, książę Bogusław XIV przybył do zamku i poddał bez walki miasto. Po dwóch kolejnych oblężeniach - we wrześniu 1713 r, ściany zamku ostatecznie zawaliły się. Pozostał do dziś tylko kilkunastometrowy mur.

Pałac w Świerklańcu zbudowano z inicjatywy Guido Henckel von Donnersmarcka w 1867 roku dla jego pierwszej żony, markizy Blanki de Paiva. Donnersmarckowie byli potężnym rodem magnacko-przemysłowym, a ich status podkreślały wspaniałe siedziby w pałacach i zamkach rozsianych po całym Górnym Śląsku. Guido był postacią niezwykle wpływową i możemy skojarzyć jego postać choćby z nazwaną jego imieniem kopalnią w Zabrzu. Pałac w Świerklańcu nazywany był Małym Wersalem ze względu na rozmach inwestycji jakie zostały poczynione, aby wybudować rezydencję w stylu Ludwika XIII. Budowla powstawała na podmokłym terenie, dlatego w ziemię wbito ponad 2000 długich dębowych pali, na które wylano fundamenty. Mały Wersal utrzymany był w stylu francuskiego neorenesansu, zastosowano dwubarwny - czerwono-biały wątek muru. Zachwycał z zewnątrz i w środku, znajdowało się tu ok. 100 pomieszczeń, w tym 34 komnaty i 6 apartamentów bogato udekorowanych. Pałac stał w centralnej części równie pięknego i zagospodarowanego parku. Zostały one jednak splądrowane i podpalone w czasie II wojny światowej w 1945 r, a ostatecznie zniszczone w czasach PRL.

Polski Zespół Myśliwski (PZM) „Cyrk Skalskiego” to jednostka lotnicza biorąca udział w walkach w kampanii w Północnej Afryce w 1943 r. Nazwę jednostka przyjęła od nazwiska swojego dowódcy kpt. pil. Stanisława Skalskiego. Pomysł utworzenia specjalnej eskadry lotniczej powstał pod koniec 1942 r. w brytyjskim Dowództwie Lotnictwa Myśliwskiego, a jego autorem był płk. Tadeusz Rolski – pierwszy dowódca, a następnie oficer łącznikowy PZM. W skład PZM weszło 15 najlepszych polskich pilotów. Za datę powstania PZM uznaje się dzień 13 marca 1943 r. Pierwszym lotniskiem jednostki było  Bou Grara leżące ok. 250 km na zachód od Tunisu. 7 marca 1943 r. PZM został podporządkowany pod 145 dywizjon myśliwski RAF jako niezależna eskadra „C”. W czasie walk  polscy piloci stanowili górną osłonę podczas lotów bojowych. Ich zadaniem było wiązanie walką myśliwców niemieckich. Samoloty alianckie na niższych pułapach miały za zadanie zwalczać bombowce i samoloty szturmowe atakujących. 8 maja „Cyrk Skalskiego” wykonał ostatni lot bojowy w Afryce. Po kapitulacji Państw Osi w Afryce Północnej w maju 1943 roku Polacy przebywali krótko na froncie i następnie wrócili do Wielkiej Brytanii. PZM rozwiązano 22 lipca 1943 r. „Cyrk Skalskiego” przeszedł do historii jako najlepsza eskadra walcząca w Północnej Afryce. Jej piloci przez dwa miesiące walk zestrzelili 28 samolotów nieprzyjaciela, a kolejne dziewięć uszkodzili. W czasie walk stracili tylko jednego pilota, który po awaryjnym lądowaniu za linią wroga trafił do niewoli. Odznaka przedstawiała krzyż utworzony z kwadratu, półkolisto wyciętego na każdym boku. Pośrodku umieszczony został uskrzydlony Sfinks koloru czarnego, w postawie leżącej, na którego głowie znajdował się czerwony kaptur. Na dolnym ramieniu krzyża umieszczone były litery PFT oraz napis 1943.

663 Dywizjon Samolotów Artylerii został utworzony 8 września 1944 roku we Włoszech na lotnisku Ebola. Personel latający jak i naziemny wywodził się ze składu 2 Korpusu Polskiego. Dywizjon liczył 22 pilotów przeszkolonych w Afryce na lotnisku Bloemfontein. Kilku z nich wyszkolono w Anglii. Dywizjon składał się z trzech eskadr (A, B, C) po 4-5 samolotów oraz po 7 pilotów (oficerów artylerii). Pierwszym dowódcą z ramienia RAF został s/ldr W. E. Wright, a polskim dowódcą - mjr dypl. artylerii pil. Edward Pawlikowski. W dniu 8 stycznia 1945 r. dywizjon osiągnął gotowość bojową. 663 Dywizjon sformowano do korygowania ognia własnej artylerii. Piloci latając nad linią frontu obserwowali efekty ostrzału artyleryjskiego, ewentualnie podawali koordynaty do poprawnego trafienia w cel. Początkowo polscy piloci współdziałali z brytyjskim 10 korpusem, a od 13 lutego 1945 roku z 2 Korpusem Polskim. Od lutego Eskadra "A" współpracowała także z partyzantką włoską. W kwietniu 1945 roku piloci dywizjonu brali udział w bitwie o Bolonię. W dniu 25 kwietnia 1945 r, wykonano ostatnie loty bojowe. Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło 19 października 1946 roku. W 1969 roku 663 Dywizjon powrócił w skład korpusu lotniczego wojsk lądowych armii brytyjskiej jako jednostka śmigłowcowa. Odznaka Dywizjonu 663 to orzeł w locie trzymający w szponach pocisk armatni na tle lotniczej szachownicy, pod którym namalowano numer dywizjonu - 663 DSA.

318 Dywizjon Myśliwsko-Rozpoznawczy "Gdański" sformowano 20 marca 1943 r. na lotnisku w Detling koło Maidstone, w hrabstwie Kent.  Jego personel skompletowano z pilotów i obsługi naziemnej pochodzących z różnych jednostek Polskich Sił Powietrznych oraz nowo przeszkolonych ochotników. Ponieważ dywizjon miał latać jako samodzielna jednostka, nie będąc w składzie skrzydła myśliwskiego, miał nieco inny skład w stosunku do innych polskich dywizjonów. Posiadał trzy, posegregowane alfabetycznie eskadry - A, B, C. Pierwszym dowódcą został  ppłk pil. Adam Wojtyga. W dniach 16-29 sierpnia dywizjon został przetransportowany na lotnisko Muqiebilla niedaleko Nazaretu. Wskutek niesprzyjającego klimatu i wyniszczającej malarii przebazowano go na lotnisko Quassassin w Egipcie, z którego piloci wykonywali zadania rozpoznawcze. W kwietniu 1944 Dywizjon 318 został przeniesiony do Włoch. Wraz z dywizjonami: 92 Brytyjskim i 40 Południowoafrykańskim tworzył 285 Rozpoznawcze Skrzydło RAF. Uczestniczył w bitwach o Monte Cassino oraz o Anconę razem z 2. Korpusem Polskim. Na początku października 1944 Dywizjon 318 został przeformowany i zlikwidowano jego eskadrę C. Początek 1945 r. to nowe zadania pilotów dywizjonu polegające na dalekim rozpoznaniu ze skośnym wykonywaniem zdjęć na obszarze Padwa – Wenecja – Treviso. W lipcu 1946 Dywizjon 318 został przeniesiony do Anglii.  Jego rozwiązanie nastąpiło 18 sierpnia 1946 r. Odznaka Dywizjonu 318 przedstawiała uskrzydlony herb Gdańska (złota korona i dwa białe krzyże na czerwonym tle). U góry tarczy herbowej znajdował się numer 318. W czasie wojny odznaka nie uzyskała oficjalnej akceptacji i nie była zatwierdzona z uwagi na kontrowersje związane z przedwojennym statutem Gdańska. 

317 Dywizjon Myśliwski „Wileński” został sformowany 20 lutego 1941 r. na lotnisku w Acklington. Jego personel skompletowano z lotników pochodzących przede wszystkim z 5. pułku lotniczego spod Wilna. Pierwszym dowódcą z ramienia Royal Air Force został s/ldr Mount, a polskim dowódcą - mjr pil. Stanisław Brzezina. Gotowość bojową dywizjon osiągnął w połowie kwietnia i 25 dnia tego miesiąca został przeniesiony na lotnisko w Ouston. Do głównych zadań należała osłona konwojów morskich. Od 1 kwietnia 1942 r. dywizjon 317 włączono w skład 1. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego oraz przeniesiono do Northolt. 19 sierpnia dywizjon brał udział w operacji Jubilee, desancie pod Dieppe. We wrześniu 1943 roku wszedł w skład 131 Polskiego skrzydła Myśliwskiego, a wraz z nim wszedł w skład lotnictwa taktycznego (2TAF). Od tej pory głównym zadaniem pilotów miało być wsparcie wojsk naziemnych. 1 kwietnia 1944 roku dywizjon przeniósł się na lotnisko w Deanland, a 26 kwietnia na lotnisko Chailey. Podczas operacji "Overlord" piloci dywizjonu osłaniali wojska inwazyjne. W dniach 18–20 i 25 kwietnia dywizjon wspierał polską 1 Dywizję Pancerną atakującą miejscowości Papenburg i Leer. Po zakończeniu działań wojennych dywizjon pozostał do końca 1946 r. w składzie brytyjskich wojsk okupacyjnych. Został rozwiązany 3 stycznia 1947 r. Odznaka dywizjonu została zapożyczona od 152. eskadry myśliwskiej 5. pułku lotniczego - pododdziału lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Przedstawiała, na tle białego równoramiennego krzyża, stylizowanego kondora w pozycji atakującej. Pióra i kontury kondora były srebrne, łapy czerwone, dziób i źrenice oka czarne, tęczówka seledynowa, kołnierz pomarańczowy.

316 Dywizjon Myśliwski „Warszawski”  został sformowany 15 lutego 1941 roku na lotnisku w Pembery. Jego personel skompletowano z lotników, pochodzących ze 113. i 114. eskadry myśliwskiej  1. pułku warszawskiego - pododdziałów lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Pierwszym dowódcą z ramienia RAF został s/ldr Donavan, a polskim - kpt. pil. Juliusz Frey. Gotowość bojową dywizjon osiągnął 25 marca 1941 r. Od 13 grudnia 1941 roku dywizjon wchodził w skład 1. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. 19 grudnia uczestniczył w locie nad St. Omer. Od marca 1943 piloci dywizjonu wykonywali zadania nad Francją i Belgią, głównie dotyczące osłaniania wypraw bombowych. W dniu 12 sierpnia 1943 r. podczas osłony  "Latających Fortec", piloci 316 dywizjonu po raz pierwszy wykonali lot bojowy nad Niemcami. W listopadzie 1943 roku dywizjon został przeniesiony z Fighter Command do Air Defence of Great Britain (Obrona Wielkiej Brytanii), a jego głównym zadaniem było zwalczanie latających pocisków V-1. Dywizjon 316 aktywnie uczestniczył w wyprawach nad Francję. Podczas inwazji na Normandię osłaniał wojska inwazyjne. 25 kwietnia 1945 r. dywizjon wziął udział w wyprawie na Berchtesgaden.  Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło w dniu 12 grudnia 1946 r. Odznaka dywizjonu została zapożyczona od 113. eskadry 1. pułku lotniczego. Był to wizerunek sowy w locie, w kolorze czarnym i pomarańczowym, umieszczony na tle białego trójkąta. Na prawym boku trójkąta umieszczono inicjały 316 SQ (SQ od squadron - dywizjon).

315 Dywizjon Myśliwski „Dębliński” zorganizowano 8 stycznia 1941 r. na lotnisku w Acklington . Jego personel pochodził przeważnie z Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Dęblinie. Pierwszym dowódcą brytyjskim został s/ldr H. Cooke, a od 21 stycznia polskim dowódcą był mjr pil. Stanisław Pietraszkiewicz. Gotowość bojową dywizjon osiągnął 13 marca 1941 r. W tym dniu został przeniesiony na lotnisko w Speke. Głównym zadaniem pilotów była osłona konwojów morskich na Morzu Irlandzkim. Od lipca 1941 r., po przeniesieniu na lotnisko Northolt, dywizjon zaczął odbywać loty ofensywne nad Francję i Belgię. We wrześniu 1943 r. został włączony w skład polskiego 133 Skrzydła Myśliwskiego w 18 Sektorze 84 Grupy Myśliwskiej 2 TAF z przeznaczeniem do działań na kontynencie europejskim. W czerwcu 1944 r. osłaniał m.in. wojska inwazyjne lądujące na plażach Normandii.  10 lipca 1944 r. dywizjon oddelegowano do obrony Londynu przed pociskami V-1, przy czym wykonywano równocześnie loty myśliwskie nad kontynentem. 14 kwietnia 1945 r. samoloty dywizjonu wykonały lot osłaniający 500 bombowców lecących nad Świnoujście.  Ostatni swój lot bojowy dywizjon wykonał 25 kwietnia 1945 r., uczestnicząc w osłonie 255 „Lancasterów”, które zbombardowały siedzibę Hitlera w Berchtesgaden. Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło w dniu 6 grudnia 1946 r. Odznaka dywizjonu została zapożyczona od 112. eskadry 1. pułku lotniczego - pododdziału lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Był to wizerunek czarnego, walczącego koguta ze srebrnymi łapami oraz czerwonym grzebieniem i koralami przedstawiony na tle białego trójkąta z wymalowaną w prawym górnym rogu srebrną liczbą 315.

309 Dywizjon Myśliwski Ziemi Czerwieńskiej został zorganizowany 8 października 1940 roku na lotnisku w Renfrew niedaleko Glasgow  jako 309 Dywizjon do Współpracy z Wojskami Lądowymi. W składzie dywizjonu znaleźli się głównie lotnicy przedwojennych polskich dywizjonów obserwacyjnych. Pierwszym dowódcą brytyjskim dywizjonu został w/cdr N. Mason, a polskim - ppłk pil. Zygmunt Pistl. Dywizjon uzyskał zdolność operacyjną 11 listopada 1940 r., a faktyczne wykonywanie zadań rozpoczął 5 grudnia 1940 r. Pierwsze zadania formacji to patrolowanie rejonu rzeki Clyde oraz przechwytywanie niemieckich myśliwców nad tymże obszarem. W drugiej połowie 1941 r. dywizjon został zreorganizowany i przydzielony do zadań rozpoznania taktycznego. W latach 1942-43 do głównych zadań pilotów należał rekonesans fortyfikacji na wybrzeżu francusko-belgijsko-holenderskim.  Dywizjon  dwukrotnie reorganizowano, jednak ostatecznie stał się on dywizjonem myśliwsko-bombowym. Pierwotnie piloci dywizjonu mieli atakować cele naziemne na wybrzeżu holenderskim jednakże okazało się to niemożliwe ze względu na posiadany przestarzały sprzęt.  Wkrótce jednostkę przesunięto do Szkocji do osłony przed atakami Luftwaffe z baz w Norwegii. Dywizjon został przekształcony w myśliwski we wrześniu 1944 r. 12 grudnia 1944 r.  znalazł się w składzie 133 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Odtąd miał za zadanie ubezpieczanie wypraw bombowych oraz zwalczanie celów naziemnych. Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło  6 stycznia 1947 r. na lotnisku Coltishall. Odznaka przedstawia na tle obręczy koła uskrzydloną kompozycję dwóch strzał skierowanych pod kątem w dół, w prawą stronę. Po lewej stronie, na wysokości górnego grota strzały znajduje się stylizowany złoty numer dywizjonu 309.