Lista znaczków

Drewniany kościół w Rybnicy Leśnej powstał ok. 1600 r. choć różne źródła podają że mógł powstać w 1557 r. Świątynia wzniesiona jako kościół ewangelicki w 1654 roku przejęta została przez kościół rzymskokatolicki. Orientowana, drewniana bryła powstała na kamiennej podmurówce. Posiada nawę na rzucie kwadratu z mniejszym od niej prostokątnym prezbiterium. Wnętrze ozdobione jest późnorenesansową polichromią o wzorach geometrycznych i roślinnych. Ponadto na uwagę zasługują ołtarz główny, ambona, chrzcielnica i ławki renesansowe z początku XVII w, a na ścianach także piaskowcowe epitafia z XVII i XVIII w. Dach dwukalenicowy, kryty gontem z sześcioboczną wieżyczką zwieńczoną hełmem z latarnią, oraz krzyżem i chorągiewką. W pobliżu kościoła w kamiennym ogrodzeniu znajduje się czworoboczna dzwonnica bramna z iglicowym dachem krytym gontem. Niegdyś w dzwonnicy mieściły się trzy dzwony, dziś pozostał tylko jeden z 1608 r.

Historia parafii św. Franciszka z Asyżu w Wałbrzychu – Podgórzu sięga roku 1887, kiedy to dr Franz, kanonik wrocławski, objął 6 ha gruntu z budynkami: oberży, gorzelni i sali teatralnej w Podgórzu. Wówczas to, w latach 1888-1889, część gospody przebudowano, tworząc we wnętrzu kościół pomocniczy św. Franciszka. Świątynia zajmowała teren prezbiterium obecnego kościoła i była budowlą jednonawową. Przełomowym w życiu parafii był rok 1933, w którym 2 lipca położono kamień węgielny pod budowę nowej świątyni. Prace budowlane zakończono w 1937 roku, poświęcając uroczyście malowidła ścienne przedstawiające sceny z życia św. Franciszka. Na kościelnej wieży zawisły trzy dzwony, które w czasie II wojny światowej skonfiskowano, przeznaczając na cele zbrojeniowe. Obecnie na wieży znajdują się dwa dzwony: Maryja Królowa Polski i św. Franciszek. W 1945 r. duszpasterstwo w parafii św. Franciszka z Asyżu objęli Księża i Bracia Pallotyni.

Kościół pod wezwaniem św. Floriana w Wirach został założony prawdopodobnie już w XIII wieku, po sprowadzeniu do Polski relikwii św. Floriana.  Pierwsza wzmianka o drewnianym kościele pochodzi z roku 1510.  W początkach XVII wieku kościół groził upadkiem. Po roku 1663 przeprowadzono naprawę kościoła, a duszpasterstwo powierzono ojcom karmelitom z Poznania. W 1737 r. kościół wirowski runął ze starości. W miejsce zawalonego kościoła w 1748 roku wzniesiono nową, także drewnianą świątynię. Do parafii już wtedy należały Wiry, Łęczyca, Luboń, Żabikowo i Puszczykowo.  Pod koniec XIX wieku na miejscu drewnianego kościoła wybudowano  nowy,  murowany, który przetrwał do obecnych czasów. Pieniądze na budowę pochodziły od Witolda i Jadwigi z Dzieduszyckich Czartoryskich oraz od miejscowych parafian. Budowę kościoła rozpoczęto i ukończono w roku 1900 i w tym samym roku nastąpiła jego konsekracja. Kościół zbudowano w stylu neoromańskim. Jest to świątynia trzynawowa z transeptem na którego ścianach znajdują się dwie ozdobne rozety. We wnętrzu na uwagę zasługują ambona i ołtarz oraz dwa obrazy: Matka Boska Apokaliptyczna oraz św. Agnieszka, których pochodzenie datuje się na XVII wiek. W latach 90. XX wieku w kościele rozpoczyna się remont, następuje całkowita wymiana dachu i wieży, a także wymiana elewacji.  Zostają poddane konserwacji ławki kościelne, a remont obejmuje także plebanię z 1870 roku, która jest najstarszym budynkiem w Wirach. Do roku 2000 w prezbiterium posadowiono nowy ołtarz „soborowy”. Poddano renowacji zabytkowe obrazy i wnętrze kościoła, w tym organy, a następnie ołtarz główny i boczny poświęcony Matce Bożej Częstochowskiej. 

Kościół św. Doroty znajduje się na szczycie wzgórza o tej samej nazwie (382 m n.p.m.) w będzińskiej dzielnicy Grodziec. Wśród lokalnych mieszkańców wzgórze popularnie nazwane zostało „Dorotką”. Kościół zbudowany został w 1635 r. z inicjatywy ks. Wojciecha Lipnickiego, fundatorką była ksieni zakonu norbertanek krakowskiego Zwierzyńca Dorota Kącka. Przez wieki miejsce to było celem pielgrzymek Śląska i Zagłębia . Wielokrotnie zniszczony, odbudowany ostatecznie w 1946 r. , w 1985 r. do kościoła ufundowano obrazy przedstawiające sceny z życia św. Doroty. Wnętrze możliwe do zwiedzenia podczas nabożeństwa 6- go każdego miesiąca o godz. 15:00. Obecnie przez Wzgórze Świętej Doroty biegnie szlak czerwony - Szlak Husarii Polskiej oraz Droga św. Jakuba – Via Regia. Ze wzgórza rozciąga się rozległy widok na całe Zagłębie Dąbrowskie oraz znaczną część GOP, przy dobrej widoczności na pasma Beskidów, a przy odrobinie szczęścia także na Tatry i Jeseniki. Uważni obserwatorzy mogą dostrzec również ruiny Zamku w Ogrodzieńcu. W dniu 22.10.2011 r. w progu kościoła wmurowana została kapsuła czasu. Wzgórze stanowi jeden z obszarów chronionego krajobrazu, zalesione, częściowo zabudowane. Ze wzgórzem związana jest historia Grodźca.

Zbudowany w XIV wieku gotycki kościół jest najstarszym ostródzkim kościołem. Wieża jeszcze w XVIII wieku miała szczyty schodkowe ze sterczynami, które zlikwidowano podczas odbudowy świątyni po pożarze z 1788 roku. Wtedy też przebudowano nawę w stylu neoklasycystycznym. Od reformacji do 1945 r. było to miejsce kultu religijnego ewangelików. W latach 1835-1948 odprawiał tu nabożeństwa w języku polskim ksiądz Gustaw Gizewiusz. W 1945 roku kościół wraz z plebanią został całkowicie spalony przez Armię Czerwoną. W latach 80. zeszłego wieku odbudowano go i dobudowano prezbiterium. Parafię erygowano 25 marca 1981 roku. W roku 2019 mury kościoła zostały poddane rewitalizacji nawiązując do  gotyku.

W 1629 roku w Warszawie opodal Rynku Nowego Miasta przez bractwo św. Benona została wybudowana drewniana kaplica. W roku 1646 w tym samym miejscu rozpoczęto budowę kościoła, który poświęcony został trzy lata później. W lutym 1787 r. na prośbę bractwa św. Benona św. Klemens Hofbauer wraz ze współbraćmi redemptorystami podejmuje posługę kapłańską, inicjując pierwszą wspólnotę redemptorystów poza Italią. Po odnowieniu kościoła i klasztoru św. Klemens zakłada sierociniec dla dzieci narodowości polskiej, rosyjskiej i niemieckiej, z czasem przekształcając go w dwie zawodowe szkoły. Lata 1794 - 1808 to szczyt pracy apostolskiej przy kościele św. Benona. Przez gorliwą pracę duszpasterską św. Klemens zdobył tytuł — apostoła Warszawy. Niestety 20 czerwca 1808 r. na skutek działań ludzi nieprzychylnych Kościołowi, władze wypędzają redemptorystów z Warszawy. Św. Klemens wraz ze współbraćmi zostaje wywieziony do twierdzy w Kostrzyniu. Odtąd budynek kościoła w kolejnych latach przekształcany jest kolejno w cerkiew, koszary, magazyn wojskowy, mieszkania i fabrykę. W 1938 roku budynek kościelny zostaje wykupiony przez Marię Biernacką i przekazany archidiecezji warszawskiej. Podczas Powstania Warszawskiego kościół uległ całkowitemu zniszczeniu. W 1952 r. władze kościelne przekazują zniszczony obiekt redemptorystom, a w 1957 r. władze państwowe wydają pozwolenie na odbudowę zburzonego kościoła. 22 czerwca Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński uroczyście poświęca kościół odbudowany według projektu Bronisława Iwańczyka. Przy kościele jest klasztor, w którym mieści się siedziba Przełożonego Prowincji Warszawskiej redemptorystów i kurii prowincjalnej.

Pierwszą zapisaną wzmiankę o Czermnej datuje się na rok 1354. Zapisu dokonano w kościelnym dokumencie „Liber Primus Confirmationum” w Pradze. O kościele św. Bartłomieja wspomina się dopiero w roku 1384. Należy przyjąć, że jednak został zbudowany wcześniej. Burzliwe dzieje Czermnej odbiły się mocno na życiorysie świątyni. Już w XV stuleciu uległa zrujnowaniu w wyniku walk husyckich. Odbudowana w wieku XVI doczekała się jeszcze rozbudowy w wieku XVIII za czasów ks. Wacława Tomaszka, twórcy kaplicy czaszek. Obok kościoła stoi dzwonnica. Jest to późnogotycka budowla z 1603 roku. Dwukrotnie przebudowywana: na początku XVIII wieku, oraz w wieku XIX. Jest to typowa obronna dzwonnica, jakich więcej na czeskim pograniczu. Na Ziemi Kłodzkiej jest ona najstarsza. Druga (nieco młodsza), z 1610 roku znajduje się w pobliskim czeskim Hronowie. W kościele szczególnie czczona jest Matka Boża Dobrej Rady i Mądrości Serca. Pierwowzór obrazu Matki Bożej Dobrej Rady znajduje się we Włoszech w Genazzano. Został namalowany ok. 1400 roku. Kopia tego obrazu została sprowadzona do kościoła w Czermnej w roku 2003 z Sanktuarium Matki Bożej Dobrej Rady w Sulistrowiczkach koło Sobótki. Od tej ludzie pielgrzymują tu po dobre rady.

Piotrkowice w gminie Wodzisław, w województwie świętokrzyskim, to miejscowość, którą trudno znaleźć na mapie, za to ten, kto ją odwiedzi, od razu poczuje, że jest w niezwykłym miejscu. Zapiski Długosza i „Monumenta” Theinera sugerują, że wieś, parafia i kościół drewniany istniały tu już w 1311 roku. Zabytkowy kościół pod wezwaniem św. App Piotra i Pawła, wzniesiony na wzgórzu w 1682 roku, na terenie dzisiejszej miejscowości Zarzecze, otoczony starym parkiem i urokliwe plenery, to wizytówka tej miejscowości. Świątynia w stylu wczesnobarokowym jest jednonawowa z niższym węższym prezbiterium, zakończonym półkoliście. Poosiada dach dwuspadowy zwieńczony sygnaturką. Obok usytuowana jest niższa dzwonnica. Kościół konsekrował bp Stanisław Szembek w 1690 r  We wnętrzu na uwagę zasługują: barokowy ołtarz główny, obrazy św. Piotra Apostoła i św. Tekli oraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, a także 14 obrazów drogi krzyżowej, herby znanych rodów związanych z Wodzisławiem i Piotrkowicami oraz snycerka, którą przyozdobiony jest chór muzyczny. 

Kościół w Sułowie Wielkim został wzniesiony w 1617 roku na miejscu dawnego XV wiecznego kościoła. W latach 1656-1673 w miejsce katolickiego kościoła wybudowano nowy, protestancki, zostawiając wcześniejszą wieżę. Kolejne modernizacje kościoła miały miejsce w XIX i XX wieku, a w latach 1911-1913 odbudowano wieżę. Budowla o konstrukcji szkieletowej została wzniesiona na planie krzyża greckiego. Otwory okienne niewielkie, w kształcie kwadratów, zarówno w dolnej jak i górnej kondygnacji. Część okien w górnej kondygnacji o wydłużonym kształcie i ściętych narożnikach. Dachy kryte są gontem. We wnętrzach zachowały się m.in. prospekt organowy oraz XVII wieczne ławki. W ołtarzu znajdują się rzeźby Marii z Dzieciątkiem, św. Barbary i św. Katarzyny, a jego część stanowi pejzaż architektoniczny, z dominującym nad nim zamkiem z wieżą obronną. Barokowa ambona z 1674 roku w części centralnej posiada obraz przedstawiający św. Jana Ewangelistę, Chrystusa nauczającego w łodzi, św. Łukasza, św. Marka i św. Mateusza. Warta uwagi jest także loża kolatorska z malowanym orłem Piastów śląskich. Kościół od 1961 roku jest wpisany do rejestru zabytków.

Kościół św. Piotra i Pawła został zbudowany w latach 1720-1728 na podstawie projektu Michała Kleina, a po jego śmierci pod kierunkiem Feliksa Hammerschmidta. Jest wzorowany na kościele św. Mikołaja na Małej Stranie w Pradze. Powstanie kościoła ściśle wiąże się z bożogrobcami, którzy zostali sprowadzeni do Nysy spod Krakowa i którzy po dziesiątkach lat działalności doprowadzili do budowy świątyni w obecnym kształcie. Po sekularyzacji z 1810 roku w kościele przez krótki czas mieściła się fabryka mydła, a w XIX wieku w klasztorze znajdował się szpital. Świątynia szczęśliwie przetrwała pożar Nysy w 1945 roku, a zniszczeniu uległy wówczas jedynie szyby i ramy okienne. Na uwagę zasługuje zarówno architektura kościoła jak i bardzo bogaty, późnobarokowy wystrój wnętrza. Dzięki niemu świątynia jest określana mianem perły Śląskiego Rzymu.

Niedaleko rynku znajduje się kościół parafialny pw. św. Anny. Kościół pobudowany został w 1. poł. XVI w. Jego fundatorką była prawdopodobnie Anna Jagiellonka. Kilkakrotnie remontowany, został poddany całkowitej przebudowie w latach 1907–1913 wg projektu Stefana Szyllera. Nowo wzniesiony kościół w czasie I wojny światowej uległ poważnemu uszkodzeniu. Reprezentuje styl neogotycki (z gotycką kaplicą wschodnią), jest murowany z cegły, częściowo otynkowany (obie kaplice boczne), trójnawowy, halowy z wieżą, na zewnątrz ma szkarpy uskokowe, okna są zamknięte ostrołukowo, dach dwuspadowy kryty blachą. W świątyni warto zobaczyć sklepienie gwiaździste z 1. poł. XVI w. w kaplicy wschodniej, gotycką kropielnicę, tablice poświęcone żołnierzom i oficerom 115. pp walczących w obronie Różana.

Kościół św. Anny w Radzyniu Chełmińskim to świątynia, której budowę rozpoczęto ok 1310 roku, a liczne przebudowy trwały jeszcze do ok. 1600 roku. W latach 1615 i 1628 świątynia uległa spaleniu. Dzięki staraniom starosty radzyńskiego Mikołaja Wejhera kościół częściowo odbudowano w 1640 roku. Świątynia była odnawiana także w latach: 1680–1695 (całkowita odbudowa), 1885 i 1892 (po zniszczeniu wieży przez piorun). Kościół ten jest świątynią gotycką, ceglaną zbudowaną na kamiennym fundamencie. Ściany są  bogato zdobione biało tynkowanymi blendami. Wewnątrz świątyni znajdują się drewniane stropy pokryte polichromiami. W prezbiterium znajduje się polichromia z około 1640 roku przedstawiająca sceną Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W nawie natomiast na stropie znajduje się polichromia datowana na rok ok.1680. Na uwagę zasługują też: wysokiej klasy obraz przedstawiający Koronację Marii, namalowany przez Strobla w 1643 roku, klasycystyczne stalle czy barokowa chrzcielnica z przełomu XVII/XVIII wieku. 

Pątniczy kościół pw. św. Anny  w Oleśnie to drewniany obiekt sakralny o unikatowej kreacji architektonicznej w skali kraju. Jest symbolem heraldycznym i swoistą transpozycją na język architektoniczny  kwiatu róży widniejącej  w herbie Olesna. Określany mianem „oleskiej róży zaklętej w drewno” ze względu na dobudowaną w XVII w. część centralną  w kształcie róży pięciolistnej. Kościół ma średniowieczny rodowód, jego geneza związana jest z  ocaloną przez św. Annę z rąk zbójców oleską mieszczką. Pierwotna kaplica z 1444 r. zbudowana wokół cudownej sosny przy której wydarzył się cud.  W 1518 r. rozbudowano kościół, który otrzymał piękne wyposażenie - późnogotycki tryptyk mistrza Jakuba związanego z Vitem Stwoszem. W XVII w. dobudowano część centralną. Zachowana figura św. Anny Samotrzeć z pocz. XVI w. jest największą świętością tego sanktuarium. W 2018 r.  kościół wpisano na listę Pomników Historii. 

Kościół pw. św. Andrzeja Boboli w Rawiczu jest świątynią poewangelicką. Dawny zbór pw. św. Trójcy został zbudowany (na miejscu strawionych w pożarach drewnianych świątyń z XVII w.) w latach 1803- 1808 według projektu z 1802 roku autorstwa Carla Gottharda Langhansa - architekta pruskiego słynącego z zaprojektowania m.in. bramy brandenburskiej w Berlinie. Projekt zrealizował budowniczy z Poznania - Krause. Budowla spłonęła  w pożarze w 1915 roku, po czym w ciągu 2 lat została odbudowana z zachowaniem zamysłu projektu. Drewniane wcześniej elementy zastąpiono żelazobetonowymi. Kościół wybudowano na planie prostokąta z wieżą od strony północnej - ma ona prostokątną podstawę zakończoną kopułą. Jej szczyt wieńczy kolumnowa latarnia pokryta blachą z kulą i krzyżem. Wnętrze świątyni zostało wybudowane na planie wpisanej w prostokąt elipsy z dwukondygnacyjnymi emporami podpieranymi przez rzędy jońskich kolumn. Znajdujący się w rejestrze zabytków kościół ceniony jest też ze względu na jedne z największych w Polsce, 50-głosowe organy, a także chrzcielnicę z XIX wieku. Kościół od 1945 roku jest świątynią katolicką, a od 1976 roku pełni rolę kościoła parafialnego.

Parafia w Komornikach należała do najdawniejszych posiadłości biskupstwa poznańskiego. Obecny kościół parafialny pw. św. Andrzeja Apostoła powstał na początku XX wieku, w wyniku rozbudowy, która miała miejsce w latach 1911-1912. Ze starego gotyckego kościoła zbudowanego w tym miejscu prawdopodobnie w XV wieku, pozostało jedynie prezbiterium z ołtarzem głównym wykonanym przez sztukatorów włoskiego pochodzenia. Do prezbiterium dobudowano nawę środkową i nawy boczne, w których powstały dwa nowe ołtarze autorstwa Władysława Marcinkowskiego oraz ołtarz patrona parafii, a także malowidła Z. Piechowiaka. Malowidła w nawie głównej to dzieło Stanisława Jareckiego, a w prezbiterium Wiktora Gosieckiego. Z dawnego wyposażenia zachowała się ponadto osiemnastowieczna rokokowa chrzcielnica i zabytkowe XX wieczne organy o przepięknym brzmieniu. W nowo wybudowanej wieży kościelnej umieszczono trzy dzwony, przy czym czas wojen przetrwał największy z nich poświęcony św. Andrzejowi Apostołowi. Z okresu II wojny światowej pochodzi także pamiątkowa tablica z brązu poświęcona pamięci  poległych, zamordowanych i zaginionych mieszkańców gminy Komorniki.

UWAGA! Zwiedzanie kościoła możliwe w każdą sobotę, w godz.10:00-12:00 po wcześniejszym kontakcie telefonicznym pod nr 693 885 092.

Kościół św. Mikołaja wybudowany został jako świątynia kultu prawosławnego Greków zamojskich. W XVIII wieku wskutek wojen kupcy wrócili do Grecji, a kościół przeszedł na własność Ordynacji Zamojskich. W 1706 r. Anna z Gielińskich Zamojska oddała cerkiew bazylianom unitom. Ci rozwinęli działalność misyjną dla wiernych obu obrządków. Po zniesieniu diecezji chełmińskiej w 1875 r. ówczesny rząd carski oddał kościół w zarząd miejscowym prawosławnym. Kościół pozostał w ich rękach do 1915 r., kiedy to wobec zbliżających się wojsk austriackich miejscowy pop opuścił miasto, a kościół stał nieczynny. W 1918 roku kościół stał się świątynią szkolną pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. W 1934 roku ordynariusz lubelski bp Fulman oddał kościół Zgromadzeniu Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystom), które zaprosił do swojej diecezji. Redemptoryści obok kościoła wybudowali swój klasztor, a następnie zostali pozbawienia kościoła i klasztoru przez władze niemieckie. Kościół i klasztor zostały odzyskane przez Redemptorystów w 1944 roku. Kościół reprezentuje dwa style: renesansowy i barokowy. Pierwotnie do kościoła prowadziła brama pod wieżą, ze skromnym portalem barokowym, kutym w kamieniu. Obecny przedsionek jest późniejszą dobudówką. Wnętrze świątyni jest jednonawowe zwieńczone żebrowaną kopułą renesansową z tzw. latarnią. Wieża kościoła miała charakter baszty obronnej.

Klasztor Redemptorystów przy ul. Karolkowej 49 w Warszawie na Woli został założony w 1926 r. Kamień węgielny pod kościół przy tym klasztorze położono w 1931 r.. Zbudowano go wg projektu Stanisława Marzyńskiego. Konsekracji dokonał w 1933 r. Ks. Kard. Aleksander Kakowski. 6 Sierpnia 1944 r., w czasie Powstania Warszawskiego kościół został zbombardowany. Martyrologia ludności dzielnicy Wola w Warszawie rozpoczęła się już 1 sierpnia 1944 r. W dniach 5-7 sierpnia hitlerowcy wymordowali około 50 tysięcy Polaków. Cała Wspólnota klasztoru, tj. 30 współbraci, została wymordowana, a dom i kościół spalone. Zbrodni dokonali Niemcy, a także podlegli im Kałmucy, Rosjanie, Azerowie i Kozacy. Na zewnętrznej ścianie kościoła znajduje się tablica upamiętniająca to tragiczne wydarzenie. Po wojnie kościół odbudowano, a klasztor powiększono o jedną kondygnację. W latach 90-tych w kościele zostały wmurowane i poświęcone tablice upamiętniające bohaterską walkę żołnierzy i harcerek w Powstaniu Warszawskim. W roku 2000 dziedziniec przed kościołem został przekształcony w plac pamięci Męczenników Warszawskiej Woli.

Kościół Przemienienia Pańskiego w Iławie to najstarsza i najcenniejsza zachowana budowla w mieście. Kościół został wkomponowany w południowo-wschodni kąt murów miejskich. Zbudowany został w latach 1317-1325 w miejscu, gdzie uprzednio znajdowała się kaplica. W roku 1550 zbudowano wieżę, zaś w 1624 r. dobudowano kruchtę. Najpiękniejsze elementy architektoniczne widoczne są gołym okiem: zakończone wimpergami słupki znajdujące się na dachu, nisze, wąskie i długie okna, przypory oraz wieża.  Warto zapoznać się z całą aurą wokół kościoła, którą tworzy budulec - czerwona cegła oraz zieleń wkomponowana w otoczenie świątyni. Nierozerwalnie z kościołem, który niegdyś stanowił część miejskich fortyfikacji, związane są mury miejskie, które zostały zbudowane około połowy XIV wieku. Prawdopodobnie elementami murów było 5 baszt i 2 bramy: Lubawska i Prabucka. Obecnie mury zachowały się tylko fragmentarycznie i na kilku odcinkach. Mury zostały wzniesione częściowo z kamienia polnego i łamanego, między którym znajduje się zaprawa wapienna. Widoczne są także fragmenty murów wykonane z cegły.

Kościół Pokoju pw. św. Trójcy, wpisany od 2001 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO, a od 2017 roku także na listę Pomników Historii RP jest uważany za największą drewnianą świątynię Europy, gdyż w swoim wnętrzu może pomieścić ok. 7500 osób. Jednocześnie jest to jeden z dwóch Kościołów Pokoju zachowanych na świecie. Drewniana budowla o konstrukcji szachulcowej wybudowana została na planie krzyża greckiego w latach 1656 – 57 na mocy pokoju westfalskiego kończącego wojnę 30 – letnią, który przyznawał mieszkającym na Śląsku luteranom prawo wybudowania trzech kościołów. Jednak zgoda ta narzucała budowniczym pewne ograniczenia. Przede wszystkim świątynie nie mogły posiadać wież i musiały powstać z gliny, drewna i słomy, tak aby można było je łatwo zniszczyć i uniemożliwić kryjówkę potencjalnym napastnikom. Wnętrze kościoła zachwyca barokowym wystrojem, a na szczególną uwagę zasługują dwa zespoły barokowych organów – „małe” nad ołtarzem oraz „duże” na ścianie zachodniej. Do najcenniejszych elementów barokowego wyposażenia należy także jego główny ołtarz ze sceną chrztu Chrystusa i ambona, a także loże rodowe zasłużonych mieszczan i władców ziemi świdnickiej. Kościół otoczony jest zespołem zabytków Placu Pokoju: drewnianą dzwonnicą, domem stróża, plebanią i zabytkowym cmentarzem ewangelickim. 

Protestancki kościół w Jaworze został wybudowany w latach 1654 – 1655 w konstrukcji ryglowej z drewna, słomy i gliny według projektu Albrechta von Saebischa. Kościół Pokoju powstał w następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojny trzydziestoletnie. Na terenie Śląska prawo posiadania tego typu świątyń przyznano jedynie luteranom w Głogowie, Jaworze i Świdnicy. Ukończona w 1655 roku świątynia mogła pomieścić ok. 6 tys. osób zarówno w długiej na 43 metry nawie głównej jak i nawach bocznych. Wyposażenie kościoła nie od razu było kompletne. Jako pierwsze pojawiły się w nim drewniana chrzcielnica, ławy oraz krzesła. W 1670 roku  wstawiono ambonę wykonaną przez Mathiasa Knote, a dwa lata później ołtarz wykonany  przez Martina Schneidera. Po 53 latach od ukończenia budowy kościoła została wzniesiona kościelna wieża, w której obecnie mieści się wejście do świątyni. Górna część wieży nakryta barokowym hełmem mieści dzwonnicę z trzema dzwonami. Kościół Pokoju w Jaworze jest największą drewnianą budowlą sakralną na świecie. W 2001 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego jest najstarszym zabytkiem miasta Sławkowa. Prowadzone w latach 90. ubiegłego stulecia badania archeologiczne ujawniły, że najstarsze groby na otaczającym kościół cmentarzysku pochodzą jeszcze z wieku XII, a więc z czasów poprzedzających budowę tej świątyni oraz założenie miasta. Początki kościoła sięgają wieku XIII, kiedy to powstało ceglane prezbiterium, wybudowane w stylu przejściowym romańsko – gotyckim, nakryte sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Kamienna nawa główna jest elementem nieco młodszym – pochodzi z XIV stulecia. Najmłodsza jest wieża, której chronologię można odnieść do początku nowożytności. Wnętrze kościoła ma wystrój późnobarokowy z elementami rokokowymi i klasycystycznymi – wzrok przykuwają, pochodzącez XVIII wieku pięknie zdobione ołtarze oraz ambona. Pokrywająca ściany polichromia została wykonana w II połowie XIX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje wmurowana w południową ścianę prezbiterium płyta nagrobna starosty sławkowskiego, Sebastiana Nieszkowskiego, zmarłego w roku 1603 oraz przyścienny pomnik biskupa krakowskiego i księcia siewierskiego Kajetana Ignacego Sołtyka z końca XVIII wieku, znajdujący na północnej ścianie nawy głównej.

Należący do Szlaku Architektury Drewnianej zabytkowy kościół o konstrukcji zrębowej wzniesiony został w roku 1779 w Przyszowicach koło Gliwic, skąd w latach 1957–58 przeniesiono go do Istebnej. Do roku 1967 nie pełnił on tu funkcji sakralnej, ale muzealną, co bardzo smuciło tutejszych mieszkańców. Dopiero począwszy od Wigilii Bożego Narodzenia roku 1970 w świątyni zaczęto regularnie odprawiać niedzielne Msze Święte, a w roku 1983 erygowano tutejszą parafię!Obiekt otoczony jest niskim daszkiem, pełniącym funkcję sobót. Od frontu znajduje się kruchta, a nawa przechodzi w trójboczne, węższe od niej prezbiterium. Świątynię nakrywa gontowy dwuspadowy dach z wieżyczką na sygnaturkę. Wewnątrz barokowy biały ołtarz z XVIII – wiecznym obrazem Ukrzyżowanie oraz barokowa ambona z roku 1697 ozdobiona płaskorzeźbami czterech Ewangelistów.

Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św., czyli tczewska fara jest najstarszym zabytkiem Tczewa. Zbudowana jest w stylu gotyku nadwiślańskiego. Już od ponad 750 lat w panoramę miasta wpisana jest jej dostojna i monumentalna sylwetka. Kościół tczewski wraz z kościołem parafialnym p.w. Św. Piotra i Pawła w Pucku jest najstarszą pamiątką budownictwa sakralnego na Pomorzu. Zanim wybudowano murowaną świątynię, parafia posiadała drewniany kościółek, który podczas napadu Prusów w 1224 roku uległ spaleniu. Najstarszą częścią kościoła jest dolna część wieży, która dawniej miała służyć jako przedsionek oraz schronisko dla żebraków natomiast górna platforma jako strażnica wojenna.  Jednym z najcenniejszych zabytków fary jest krzyż relikwiarzowy z cząstką Krwi Pańskiej. Najprawdopodobniej relikwia ta trafiła do Tczewa za pośrednictwem Krzyżaków. Możliwe, że darczyńcą był któryś z książąt pomorskich, a nawet założyciel miasta książę Sambor II. Sam kościół farny wiele razy ulegał spaleniu w 1433 roku, 1577 roku i w 1982 roku. W tczewskiej farze znajduje się wiele cennych zabytków do których można zaliczyć: kamienną chrzcielnicę pochodzącą jeszcze z XII wieku. W nawie północnej znajduje się tzw. Kaplica Świętych Niewiast, a w niej gotyckie malowidło z końca XIV wieku przedstawiające święte niewiasty, które można zidentyfikować po trzymanych w ich rękach atrybutach: św. Elżbietę, św. Helenę, św. Katarzynę, św. Jadwigę, św. Dorotę, św. Genowefę, św. Barbarę i  św. Irenę. W tej kaplicy wyeksponowana jest tczewska Pieta z pierwszej połowy XV wieku. To jeden z najcenniejszych zabytków tego kościoła.

Kościół OO. Bernardynów pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – Sanktuarium Matki Bożej Piotrkowskiej. Bernardyni w Piotrkowie byli obecni jeszcze przez przed powstaniem klasztoru. W 1624 roku Florian Starczewski, szlachcic, a zarazem główny fundator klasztoru wykupił działkę w Piotrkowie, na której miała rozpocząć się budowa drewnianego kościoła oraz klasztoru.
1 czerwca 1625 roku za sprawą procesji nastąpiło uroczyste wprowadzenie Bernardynów do Piotrkowa. 13 lutego 1626 roku poświęcenia kościoła z upoważnienia arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Wężyka dokonał brat fundatora Wawrzyniec Starczewski. W tym samym czasie wkopano kamień węgielny pod budowę murowanej świątyni. Prace jednak rozpoczęły się dopiero w 1632 roku. W 1643 stanął kościół oraz w zasadniczych zrębach klasztor w stylu barokowym.

W latach 1742-1744, po przejęciu Śląska przez Prusy, protestanccy mieszkańcy, pomimo oporów ówczesnych właścicieli miasta, otrzymali prawo do postawienia domu modlitwy. Początkowo była to skromna budowla z szachulcową wieżą – dzwonnicą. Po roku 1784 powiększono jej korpus, a także zastąpiono dotychczasową dzwonnicę masywną, murowaną wieżą wzniesioną według projektu C.G. Langhansa. W 1845 r. dokonano rozbudowy świątyni, poprzez przedłużenie korpusu i dodanie dwóch wież mieszczących klatki schodowe. Po 1945 r. budynek otrzymał wezwanie NMP Szkaplerznej, a także dostosowano go do celów liturgii rzymsko – katolickiej. W ołtarzu głównym kościoła znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Szkaplerznej, przywieziony ze Śniatynia przez księdza Jana Puka i jego parafian. Kościół Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (wcześniej Matki Bożej Szkaplerznej) funkcjonuje do dnia dzisiejszego.