Kolekcjonerskie Znaczki Turystyczne

Podgorzałka (Aythya nyroca) to średniej wielkości ptak z rodziny kaczkowatych występujący od Europy Środkowej i Wschodniej po zachodnią Mongolię. Populacje północne wędrowne, zimują w basenie Morza Śródziemnego. Samiec nieco większy od samicy. Długość ciała średnio 40-46 cm, waga do 700 gram. W okresie godowym jego głowa, szyja i pierś barwy kasztanowordzawej, na podbródku biała plama, oczy białe. Samica o ciemniejszym ubarwieniu po bokach, wchodzącym w szarości, a na grzbiecie ciemnobrązowa.  Oczy brązowe, a na podbródku brak białej plamy. U obu płci na kuprze białe lusterko, w locie widoczne jako biały pas. Gatunek zamieszkujący stojące, gęsto zarośnięte zbiorniki wody słodkiej. Pokarm w postaci roślin wodnych z niewielką domieszką bezkręgowców, zdobywany podczas nurkowania. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) to ssak z rzędu nietoperzy z rodziny podkowcowatych. Gatunek ten występuje w południowej i środkowej Europie. W Polsce stwierdzany w Karpatach, Sudetach oraz na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a nielicznie także na Nizinie Śląskiej. Gatunek ten należy najmniejszych nietoperzy występujących w Polsce. Długość jego ciała  to około 40 mm, rozpiętość skrzydeł do 250 mm. Dookoła nozdrzy znajduje się narośl skórna w kształcie podkowy służąca do skupiania wiązki sygnałów echolokacyjnych. Jego pokarm stanowią głównie owady latające nocą, choć nie pogardzi pająkami i parecznikami. Podkowiec mały jest gatunkiem ciepłolubnym, stąd zwykle przebywa w miejscach dobrze izolowanych termicznie. Na wiosnę dorosłe samice tworzą kolonie rozrodcze izolując się od samców. Po 7-8 tygodniach rodzą młode, które po okresie ok. 6 tygodni osiągają zdolność do samodzielnego życia. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną ścisłą.

Rożeniec (Anas acuta) to gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Długość ciała dorosłych osobników sięga od 50-75 cm, a rozpiętości skrzydeł do 85 cm.  Ptak ten zamieszkuje północne części Eurazji i Ameryki Północnej. Przeloty odbywają się w marcu i kwietniu oraz we wrześniu i listopadzie. W Polsce gniazduje nielicznie głównie na północy kraju. Gatunek o charakterystycznej długiej smukłej szyi i długim ogonie. Samiec w szacie godowej ma głowę i górną część szyi ciemnobrązowe, przód szyi i wole białe, tył szyi szary, a w górnej części czarny. Samica szarobrązowa z brązowymi cętkami i białawym brzuchem. Rożeńce zamieszkują stojące wody śródlądowe z bogatą roślinnością. Gniazdo zakładane na lądzie, pod osłoną traw lub turzyc, zazwyczaj w pobliżu wody nad jeziorami lub stawami. Pokarm stanowią drobne bezkręgowce wodne np. owady, kijanki, drobne ryby i rośliny wodne. Gatunek objęty ochroną ścisłą.

Smużka stepowa (Sicista subtilis) to gryzoń z rodziny skoczkowatych. Gatunek ten występuje w Środkowej Europie, Ukrainie, strefie stepowej Rosji. Na południu sięga do Węgier i północy Kazachstanu, aż do południowo-zachodnich Chin. W Polsce znana od 1994 roku, z jednego stanowiska między miejscowościami Kornie i Machnów Stary, gdzie stwierdzono jeden okaz i kości kilku innych znalezione w wypluwkach ptasich. Charakterystyczna dla tego gatunku jest szarobrązowa sierść przecięta na grzbiecie wąską ciemną smugą i długi sięgający 130% długości ciała ogon. Smużka zamieszkuje podziemne nory na obszarach stepowych. Żywi się głównie owadami i innymi bezkręgowcami. Zimą zapada w sen zimowy.

Suseł perełkowany (Spermophilus suslicus) – średniej wielkości gryzoń z rodziny wiewiórkowatych. Występuje w Rosji, na Ukrainie, w Mołdawii, a także nielicznie na Białorusi oraz w południowo-wschodniej Polsce.  W Polsce spotykany jest jedynie między Wieprzem, a Bugiem. Jest objęty ochroną gatunkową, zaś cztery zwarte kolonie są objęte ochroną rezerwatową. Zaliczany jest do gatunków zanikających. Suseł perełkowany jest gryzoniem o średniej wielkości osiągając długość od 178 do 247 mm. Porośnięty sztywną sierścią ogon ma długość 2,5–5,6 cm.  Gęsta, żółtawo-szaro-brązowa sierść części grzbietowej jest nakrapiana wyraźnymi białymi  „perełkami”  o średnicy około 4 mm. Sierść na klatce piersiowej jest szaro-ruda lub szaro-żółta,  na bokach natomiast żółtawo-szara. Suseł perełkowany jest zwierzęciem stadnym. Rodzinne klany łączą się w kolonie, które zajmują dane siedlisko. Zamieszkuje siedliska – o charakterze stepowym. Pożywienie stanowią nasiona, zielone części roślin, cebule, kłącza, oraz bulwy.

To słodkowodna ryba z rodziny karpiowatych. Występuje w północnej części Europy i Azji aż po Kamczatkę, Sachalin i Hokkaido na wschodzie, a z południa na północ sięga od Półwyspu Koreańskiego, północnej części Chin i Mongolii aż pod koło podbiegunowe. W Polsce stwierdzona w 5 województwach przy czym w Wielkopolsce znajduje się najbardziej wysunięte na zachód stanowisko tego gatunku na świecie. Żyje stadnie zasiedlając silnie zarośnięte, niewielkie zbiorniki wodne. Jest to ryba przystosowana do życia w miejscach o małej zawartości tlenu w wodzie (zamulone dno). Ikra składana jest na roślinności wodnej. Pożywieniem strzebli są głównie skorupiaki i drobne owady. Dorosłe osobniki osiągają do 13 cm długości przy czym w naszym kraju najczęściej 8 cm. Posiadają wydłużone ciało o ciemnobrązowym grzbiecie z zielonkawym odcieniem. Boki są żółtawobrązowe z nieregularnymi, ciemnymi plamkami, a brzuch barwy kremowej. W Polsce strzebla błotna jest objęta ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej.

Tracz długodzioby znany także jako szlachar to średniej wielkości ptak wodny z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje obszar od Wysp Brytyjskich, przez Benelux, Europę Środkową i Wschodnią, przez południową Syberię po północną Japonię oraz Amerykę Północną, Grenlandię i Islandię. W Polsce skrajnie nielicznie gnieździ się na Kaszubach i Pomorzu, natomiast liczny jest podczas przelotów. Zarówno samiec, jak i samica mają na głowie rozdwojony, postrzępiony czub. Dziób i nogi krwistoczerwone. Gatunek ten dorasta do długości ciała ok. 52–62 cm, osiągając tym samym wagę w granicach 0,7 – 1,4 kg. Zasiedla czyste wody, zarówno stojące jak i bieżące, a także morskie wybrzeża, wysepki i fiordy. Jego pożywienie stanowią głównie drobne ryby słodkowodne i morskie. Pokarm zdobywa nurkując. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Świstak alpejski to gryzoń z rodziny wiewiórkowatych. Zamieszkuje Alpy i niektóre pasma Karpat oraz Pireneje, gdzie został wprowadzony sztucznie. W Polsce znany z Tatr gdzie zamieszkuje jeden z podgatunków czyli świstak tatrzański. Polska populacja tego gatunku liczy około tysiąca osobników. Gatunek ten żyje wysoko w górach, w piętrze hal i turni w miejscach trudno dostępnych. Prowadzi stadny tryb życia. Jest bardzo ostrożny i płochliwy. Zeruje wyłącznie w dzień żywiąc się nadziemnymi i podziemnymi częściami roślin. Szczególnie intensywnie żeruje jesienią, przygotowując się na okres zimowy, kiedy to przed zapadnięciem w sen zimowy gromadzi zapas tłuszczu. Na zimę całe stado kryje się w norach zatykając ich wyloty trawą. Świstaki dożywają wieku 15-18 lat. Niegdyś świstak był obiektem zainteresowania kłusowników, ale decyzją sejmu galicyjskiego od roku 1869 gatunek ten został objęty ochroną poprzez uchwalenie zakazu polowań zarówno na świstaki jak i kozice. W Polsce gatunek ten podlega ścisłej ochronie.

Troć jeziorowa to ryba z rodziny łososiowatych. Występuje praktycznie w całej Europie, w jeziorach i wodach górskich w Alpach, Karpatach. Znana także z Wysp Brytyjskich. W Polsce można ją spotkać w górskich jeziorach, a także w wodach Warmii i Mazur oraz na Pomorzu. Żyje w czystych, dobrze natlenionych i zimnych jeziorach oraz zbiornikach zaporowych. W zależności od miejsca występowania osiąga różne rozmiary od 5 do nawet 30 kg i 1,5 m długości. Troć jeziorowa charakteryzuje się srebrnym ubarwieniem z licznymi czarnymi plamkami na głowie, grzbiecie i po bokach ciała. W Polsce dla troci jeziorowej obowiązuje wymiar ochronny, który wynosi 50 cm.

Zając bielak to ssak z rodziny zającowatych zamieszkujący północne rejony Europy i Azji. Spotkać go można głównie w lasach i dolinach rzek, gdzie zasiedla tereny silnie zakrzaczone. Jest to gatunek okresowo zmieniający ubarwienie. W lecie jego futro jest brązowoszare z ciemniejszymi cętkami na grzebiecie, niemal czarnym zadem i brązowawą szyją. Końcówki uszu czarne, natomiast ogon w dolnej części biały, a w górnej brązowawy. Zimą sierść zająca bielaka jest cała biała. Bielak dorasta do 67 cm długości osiągając masę od 2 do 6 kg. Zając ten żeruje głównie nocą odżywiając się w zależności od pory roku: latem roślinami zielnymi, owocami runa i grzybami, natomiast zimą fragmentami korzeni, kory drzew oraz pąkami. Dzień spędza w ukryciu, przy czym nie kopie nor a na schronienie wykorzystuje zagłębienia terenu i zarośla. Bielak wyprowadza w ciągu roku od 1-3 miotów rodząc po 3-5 młodych w miocie. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Żółw błotny zwany w niektórych rejonach Polski żelazną żabą, to jedyny gatunek żółwia żyjący w Polsce. Występuje w południowej i środkowej Europie, zachodniej Azji i północno-zachodniej Afryce. Dawniej spotykany na terenie całej Polski, obecnie jest bardzo rzadki i występuje wyspowo, głównie na terenach chronionych. W środowisku naturalnym żółw błotny dożywa wieku 100 lat. Długość karapaksu rzadko przekracza 20 cm. Ma on barwę  oliwkowo-brązową z regularnymi rogowymi tarczami na wierzchołku których rozchodzą się promieniście żółte  kreski.  Głowa, szyja i odnóża pokryte licznymi żółtymi plamkami, przy czym zdarzają się także okazy czarne i bezplamiste. Jest gatunkiem nizinnym zasiedlającym silnie zarośnięte zbiorniki wodne. Jest drapieżnikiem, a jego pokarm stanowią owady wodne, ślimaki, małże, kijanki, żaby, małe ryby, a także padlina. Większość czasu spędza w wodzie wynurzając się dla zaczerpnięcia powietrza.  Pod powierzchnią wody może przebywać nawet do jednej godziny. W odniesieniu do tego gatunku obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować płoszenie lub niepokojenie.

Żbik europejski (Felis silvestris) znany także jako żbik to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych. Występuje w Europie, na Kaukazie i w Azji Mniejszej zamieszkując głównie gęste lasy obszarów górskich. Żyją wśród roślinności, natomiast polują na terenach otwartych i śródleśnych. Żywi się małymi ssakami, ptakami, rybami i płazami. Czasem polują na owady. Dorosłe osobniki dorastają do około 90 cm długości i masy bliskiej 10 kg. Ich sierść jest gęsta i długa żółtawoszarej barwy w ciemne pręgi. Ogon tępo zakończony, przez co sprawia wrażenie obciętego. Jest to gatunek bardzo podobny do kotów domowych, ale jest większy i cięższy. W Polsce gatunek ten objęty został ścisłą ochroną gatunkową. Szacuje się, że na terytorium naszego kraju żyje ok. 200 żbików. 

Żubr europejski (Bison bonasus) – ssak z rodziny wołowatych zamieszkujący niegdyś większość europejskich lasów. Na skutek ekspansji człowieka i wylesiania w 1921 roku znikł ostatni żyjący na wolności osobnik. Pod wpływem przeprowadzonych zabiegów ochronnych, gatunek ten udało się jednak przywrócić i dziś populacja żubra liczy przeszło 6 tys. osobników, z czego 1678 żyje w Polsce (dane z 2016 roku). W naszym kraju spośród wszystkich osobników tego gatunku blisko 80% to zwierzęta żyjące w stadach wolnościowych. Na wolności żubry spotykane są także na Litwie, Ukrainie, Białorusi, w Rosji, Słowacji i Niemczech. Zasiedlają lasy mieszane z podmokłymi polanami. Podstawę diety stanowią rośliny zielne i trawy, a jako uzupełnienie zwierzęta te zjadają także pędy i korę drzew. Dorosłe osobniki dorastają do ok. 180 cm. Wysokości liczonej w kłębie i średnio 440 do 920 kg. wagi. Samce są przy tym większe niż samice. Ciąża u żubrów trwa 9 miesięcy, a jej efektem jest poród jednego młodego, które już po 20 dniach zaczyna jeść pokarm roślinny. Żubry żyją maksymalnie 30 lat.

Uznany za pierwszego władcę Polski, Mieszko I wprowadził Polan do świata zachodniej Europy. Chrzest Mieszka I można uznać za przełomowe wydarzenie, dzięki któremu dołączyliśmy do europejskiej strefy kulturowej. Chociaż dotyczyło bezpośrednio Mieszka, ze względu na ważność, można je nazywać chrztem Polski. Urodził się najprawdopodobniej ok. 930 r., a do władzy doszedł jakieś 30 lat później. Z dostępnych źródeł wynika, że faktycznie to Mieszko zapoczątkował wielką dynastię Piastów, która sprawowała władzę w Polsce aż do czasów Kazimierza Wielkiego, czyli do XIV w. Chociaż Mieszko I jest protoplastą naszej państwowości, to tak naprawdę trudno określić, skąd pochodził. Jedni twierdzą, że był wikingiem, inni, że pochodził od Wandali, a jeszcze inni uważają, że był po prostu geniuszem z plemienia Polan. Na skutek zwycięskiej wojny z Lutykami zajął część Pomorza. Na początku swojego panowania podbił też Mazowsze. Za sprawą granicznych utarczek i sojuszu z Czechami wdał się w konflikt z władcami Niemiec. W 972 roku wygrał potyczkę pod Cedynią, a w 979 najpewniej odparł cesarską inwazję na swój kraj. W ostatnich latach panowania zerwał sojusz z Czechami i doprowadził do podboju Śląska oraz Małopolski.

Dobrawa urodzona ok. 930 roku to księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów, córka księcia czeskiego Bolesława, matka Bolesława Chrobrego i Świętosławy. Od 965 roku była żoną Mieszka I. Związek podyktowały względy polityczne, chociaż niektóre źródła podają, że to właśnie Dobrawa nakłoniła męża do przyjęcia chrztu w 966 roku. Władczyni określana jest jako „Matka chrzestna Polaków”. Mieszko dążył do opanowania Pomorza Nadodrzańskiego, co było także celem Wieletów, którzy żyli w dobrych stosunkach z Czechami. Małżeństwo Mieszka z Dobrawą wzmocniło jego pozycję wobec Wieletów, a także wobec zaborczych feudałów niemieckich. Dobrawie przypisuje się założenie kościołów św. Trójcy i św. Wita w Gnieźnie oraz kościoła Panny Marii na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Zmarła w 977 roku. Miejsce jej pochówku jest nieznane, chociaż większość naukowców twierdzi, że spoczywa w Gnieźnie. Władczyni upamiętniona została na banknotach oraz monetach. Jej wizerunek umieszczono na banknocie 2 zł z 1936 roku oraz wraz z Mieszkiem na monecie 100 zł z 1966 roku. 

Bolesław Chrobry – syn księcia Mieszka I i czeskiej księżniczki Dobrawy. Pierwszy koronowany Król Polski. Rządy objął po śmierci ojca w 992 roku, po krótkiej walce o „tron” z macochą Odą i przyrodnimi braćmi. Od początku panowania dążył do uznania przez chrześcijański świat Polski jako królestwa, a siebie jako koronowanego króla. Był znany z waleczności i męstwa, często powiększał teren kraju za pomocą oręża. Do największych podbojów wojennych zalicza się zdobycie w 1018 roku Kijowa, osadził wtedy na ruskim tronie, swojego zięcia Światopełka I. Był też bardzo sprawnym politykiem. Miedzy innymi propagował i pomagał w akcjach misyjnych biskupa praskiego Wojciecha Sławnikowica i Brunona z Kwerfurtu. Męczeńską śmierć Wojciecha i jego szybką kanonizację wykorzystał politycznie, doprowadzając podczas zjazdu gnieźnieńskiego, między innymi do utworzenia polskiej metropolii kościelnej w Gnieźnie. Tuż przed śmiercią w 1025 roku zrealizował swój największy cel, zostając pierwszym koronowanym królem Polski.

Mieszko II urodził się w 990 roku. Był synem Bolesława Chrobrego i mężem Rychezy. Królem Polski został tuż po śmierci swojego ojca w 1025 roku i tytuł ten nosił do roku 1031 kiedy to uciekł do Czech po przejęciu tronu przez swojego brata Bezpryma. W czasie panowania zorganizował dwa najazdy na Saksonię i prowadził kilka wojen obronnych przeciwko Niemcom, Czechom i Rusi Kijowskiej. Władzę książęcą odzyskał na krótko w 1032 roku jako książę jednej z trzech dzielnic Polski. Udało mu się w tym czasie zjednoczyć państwo, ale nie odzyskał stabilności władzy jak i utraconych terytoriów. Jak podają źródła był pierwszym władcą Polski który potrafił czytać i pisać.  Mieszko II zmarł nagle śmiercią naturalną 10 lub 11 maja 1034 roku pozostawiając państwo osłabione i znacznie okrojone terytorialnie względem początku panowania. Jego ciało spoczywa w katedrze w Poznaniu

Rycheza Lotaryńska zwana również Ryksą urodziła się ok. 993 roku. Była córką palatyna reńskiego Ezona,siostrzenicą cesarza niemieckiego Ottona III. Została żoną Mieszka II dla podkreślenia dążności do dobrosąsiedzkich stosunków z Niemcami. W 1025 roku wraz z mężem i teściem została koronowana na królową Polski. Po śmierci Mieszka II wypędzili ją i jej syna Kazimierza możnowładcy, którzy nie chcieli podporządkować się władzy królewskiej. Rycheza bezprawnie wywiozła do Niemiec insygnia królewskie i klejnoty. W 1047 roku wstąpiła do klasztoru benedyktyńskiego w Brauweiler koło Kolonii, gdzie przebywała do śmierci w 1063 roku. Pochowana została wbrew swojej woli w kolegiacie Panny Marii ad Gradus w Kolonii. Po jej zburzeniu w 1817 roku jej zwłoki przeniesiono do katedry kolońskiej.

Kazimierz I Odnowiciel urodził się w 1016 roku. Był księciem z dynastii Piastów, synem Mieszka II, mężem Marii Dobroniegi, siostry Jarosława, księcia ruskiego, władca Polski w latach 1034-1058. Władzę objął po śmierci ojca w zniszczonym państwie. Po próbie wzmocnienia władzy monarszej, po sprzeciwie możnowładztwa został wygnany na Węgry skąd przeniósł się do Niemiec. W Polsce panowało wówczas bezkrólewie i anarchia, a państwo było podzielone. Po powrocie do kraju w 1039 roku stłumił anarchię, opanował Wielkopolskę, Kraków i Pomorze, a następnie także Mazowsze oraz Śląsk. Kazimierz zjednoczył państwo na nowo, odbudował zniszczone grody, przywrócił krajowi ład. Jako dobry polityk umiał korzystać z nawiązanych sojuszów i rządzić samodzielnie mimo zależności od Niemiec. Za jego czasów stolicą Polski stał się Kraków. Po śmierci w 1058 roku pochowany został w katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu.

Bolesław II Śmiały zwany również Szczodrym urodził się około 1042 roku. Był synem Kazimierza Odnowiciela i Dobroniegi, księciem Polski w latach 1058-1076 i królem Polski w latach 1076-1079. Był władcą energicznym i ambitnym lecz gwałtownym. Dążąc do uniezależnienia się od Niemiec zwalczał ich sojuszników. Ingerował w wewnętrzne sprawy Czech, Węgier i Rusi. Bolesław Śmiały przyczynił się do ufundowania opactw benedyktyńskich w Mogilnie, Tyńcu, Wrocławiu i Lubiniu oraz odbudowy katedry w Gnieźnie. Na skutek buntu możnych, zwolenników jego brata Władysława Hermana, w 1079 r. musiał uchodzić z Polski na Węgry, gdzie zmarł w 1081 r. chociaż niektóre źródła za datę śmierci podają rok 1082. Pochowany został na cmentarzu klasztoru w Ossiach (Karyntia). Jedna z hipotez głosi, że zwłoki króla w 1086 roku zostały przeniesione do opactwa w Tyńcu.

Władysław Herman był młodszym synem Kazimierza I Odnowiciela i Marii Dobroniegi. Urodził się około 1004 roku. Władcą Polski był w latach 1079-1102. Panowanie Władysława Hermana to okres wewnętrznego osłabienia państwa polskiego oraz zaniku aktywności na arenie międzynarodowej. W 1058 roku objął on we władanie dzielnicę mazowiecką z główną rezydencją w Płocku. Zajmował się głównie obroną północnych granic Polski przed najazdami sąsiadów. Prawdopodobnie w 1080 roku Władysław Herman zaczął płacić Wratysławowi II trybut w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota. Dzięki temu poprawiły się stosunki polsko-czeskie, które zaowocowały ślubem z czeską księżniczką Judytą. Po jej śmierci Władysław ożenił się z siostrą cesarza Henryka III – Judytą Marią. Nie uzyskał jednak zgody cesarza na koronację. Niepowodzeniem zakończyły się także próby odzyskania Pomorza i ostatecznie nie udało się podporządkować tych ziem Polsce. Po śmierci Wratysława II, Władysław Herman przestał płacić trybut Czechom, ale po  zbrojnej interwencji Brzetysława II ponownie zaczął zasilać czeski skarbiec. Jako władca okazał się świetnym księgowym, na nowo zapełnił książęcą kiesę, wybijał pełnowartościowe monety, a fiskalny sukces osiągnął bez podburzania ludności chłopskiej.

Bolesław III Krzywousty, piastowski książę Polski w latach 1107–1138, został uznany za obrońcę ówczesnej Polski. Większość swojego życia poświęcił chrystianizacji ziem Pomorza. Swój przydomek – Krzywoustego – prawdopodobnie zawdzięczał Bolesław pewnej deformacji czaszki, która powodowała niesymetryczny układ mięśni twarzy. W 1097 w wyniku rozgrywek politycznych Bolesław otrzymał od ojca, Władysława Hermana, osobną dzielnicę (Śląsk i Małopolskę). Po śmierci starego księcia w 1102 pokonał brata Zbigniewa i wygnał go z kraju. Przejął wówczas panowanie nad Wielkopolską, Kujawami, Mazowszem. Chcąc doprowadzić do unormowania stosunków z Czechami, Bolesław zgodził się na powrót brata do kraju. Wprawdzie przydzielił mu wtedy kilka grodów, jednak wkrótce uwięził brata i rozkazał go oślepić. Swoim testamentem Bolesław określił zasady dziedziczenia i sprawowania władzy w państwie po swojej śmierci. Decyzja ta zapoczątkowała rozbicie dzielnicowe Polski. Najprawdopodobniej to właśnie na zamówienie Bolesława Gall Anonim sporządził słynną kronikę, która obejmuje dzieje dynastii Piastów. Bolesław Krzywousty zmarł 28 października 1138 roku w Sochaczewie. Został pochowany w katedrze płockiej, obok ojca, Władysława Hermana.

Władysław II Wygnaniec to najstarszy syn Bolesława Krzywoustego. Po śmierci ojca został księciem zwierzchnim, ale już 8 lat później musiał opuścić kraj, wypędzony przez swoich braci. Pierwsze lata po śmierci ojca Władysław panował spokojnie, ale ambicja pchnęła go w końcu do walki o jedynowładztwo. Po śmierci Salomei, drugiej żony Bolesława III Krzywoustego i matki przyrodnich braci Władysława II Wygnańca, wybuchła wojna pomiędzy braćmi o ziemię łęczycką, wydzieloną z dzielnicy senioralnej jako dożywocie zmarłej księżnej. Podczas wojny, przeciwko Władysławowi II Wygnańcowi opowiedział się jego dotychczasowy sojusznik Piotr Włostowic, który z rozkazu księcia został pojmany, okaleczony, pozbawiony urzędów i dóbr. Po kilkuletnim, toczonym ze zmiennym szczęściem, konflikcie z braćmi, pokonany i obłożony klątwą, Władysław musiał opuścić kraj – jak się okazało – na zawsze. Schronienie znalazł na dworze władców niemieckich, z którymi skoligacona była jego żona Agnieszka. Mimo ich wsparcia i wieloletnich zabiegów dyplomatycznych Władysława, próby odzyskania przez niego tronu nie powiodły się. Książę zmarł na obczyźnie.

Bolesław IV Kędzierzawy był trzecim synem Bolesława Krzywoustego oraz Salomei z Bergu. Bolesław  został księciem zwierzchnim po wygnaniu najstarszego syna Bolesława Krzywoustego – Władysława II. Oprócz swojej dzielnicy oraz dzielnicy senioralnej, przejął również Śląsk, należący wcześniej do Władysława, i ziemię sandomierską należącą do nieletniego brata Henryka. Przydomek zawdzięcza burzy kręconych włosów. Historycy podejrzewają jednak, że była to peruka. To Bolesław był przywódcą młodszych książąt (juniorów) w walce z seniorem Władysławem II Wygnańcem. W 1146 roku, po wygnaniu Władysława II, objął rządy w kraju. Zjednoczył Mazowsze, Śląsk i ziemię krakowską. Zostawił Wielkopolskę bratu Mieszkowi III Staremu, a ziemię sandomierską wydzielił bratu Henrykowi. Mimo poniżającego hołdu, oddanego Cesarstwu, Polska za czasów Bolesława utrzymała faktyczną niezależność od Niemiec. W okresie swojego panowania uczynił on  liczne nadania na rzecz kościoła, ufundował m.in. kolegiatę Kanoników Regularnych w Czerwińsku, a także romańską kolegiatę w Tumie pod Łęczycą.

Mieszko III - z racji swojego długiego życia zwany Starym - urodził się ok. 1126 roku. Był synem księcia Bolesława III Krzywoustego i jego drugiej żony Salomei. W chwili śmierci ojca Mieszko miał 12 lat. Jego młodość upłynęła na zamku w Łęczycy w pobliżu matki i w otoczeniu licznego rodzeństwa. Tytułując się księciem całej Polski pełnił władzę w latach 1173-1177 oraz 1198-1202. Był to okres rozbicia dzielnicowego. Mieszko III chciał trzymać się litery testamentu swojego ojca i dążył do tego, żeby władza księcia seniora była czymś rzeczywistym, żeby ziemia krakowska nie stała się udzielnym księstwem rządzonym przez kogoś, kogo nie uznają inni książęta. Do śmierci swojego starszego brata – Bolesława Kędzierzawego, pozostawał jego sojusznikiem. Brał udział w walkach przeciwko pierwszemu seniorowi – Władysławowi II, które ostatecznie doprowadziły do jego wygania. Znany był z zamiłowania do pieniędzy – nawet kilka razy w roku przeprowadzał przymusową wymianę monet na nowe, o mniejszej zawartości srebra, więc i mniejszej rzeczywistej wartości. Mieszko III Stary został zapamiętany m.in. jako fundator opactwa cystersów w Lądzie. Przypuszcza się, że ufundował również słynne Drzwi Gnieźnieńskie.