Kolekcjonerskie Znaczki Turystyczne

Drop (zwyczajny), drop wielki (Otis tarda) – gatunek dużego ptaka z rodziny dropi (Otididae), będący jedynym przedstawicielem rodzaju Otis. W zależności od podgatunku zamieszkuje: Otis tarda tarda – Europa Środkowa i Wschodnia; izolowana populacja na Półwyspie Iberyjskim. Osiadły: W Polsce dawniej skrajnie nielicznie gniazdował, wyginął ok. 1986 (ostatnie osobniki spotykano w Wielkopolsce).Trwają próby reintrodukcji, również w innych krajach, np. w Wielkiej Brytanii, gdzie został wytępiony około 200 lat temu. Cechy gatunku Samiec znacznie większy i cięższy od samicy, w szacie godowej ma wierzch ciała rdzawy z poprzecznym, czarnym prążkowaniem. Głowa i szyja szare, na karku i wolu rdzawa opaska. Spód i boki białe. Po bokach dzioba jasnoszare pęczki piór tworzą charakterystyczne "wąsy". Samiec w szacie spoczynkowej i samica nie mają "wąsów", a jedynie jasnoszarą plamę na podgardlu. Brak również rdzawego koloru na wolu. Samiec osiąga ostateczną szatę w 3–4 roku życia. Młodociane podobne do samicy, ale bardziej szarawe. Podgatunek azjatycki O. t. dybowski bledszy. Wymiary średnie Długość ciała ok. 85–105 cm rozpiętość skrzydeł do ok. 220 cm waga ok. 3–17 kg

Pustułeczka (Falco naumanni) jest ptakiem z rodziny sokołowatych. Zamieszkuje południowo-wschodnią część Europy. W Polsce ptak ten dawniej sporadycznie wyprowadzał lęgi, a spotykany był na terenie kraju. Obecnie zalatuje do Polski i to tylko wyjątkowo. W ciągu minionych 25 lat w Polsce obecność pustułeczki odnotowano zaledwie 6 razy. Jest to gatunek trudny do rozróżnienia od pokrewnej i większej pustułki. W porównaniu z nią jest smuklejsza, ma węższe i bardziej spiczaste skrzydła oraz krótszy ogon z dłuższymi środkowymi piórami. Samiec ma bardziej popielatą głowę oraz jasne szpony dzięki którym ptak ten nazywany był niegdyś "bialoszponem". Pustułeczka waży średnio około 150-200 gram. Rozpiętość jej skrzydeł sięga 60-70 cm przy średniej długości ciała 30 cm. Gatunek ten zasiedla tereny ciepłe, suche łąki i otwarte, słabo zagospodarowane rolniczo pola, gdzie znajduje się duża ilość owadów. Gniazdo zakłada w dziupli spróchniałego drzewa, rzedziej w szczelinach skalnych czy wieżach budynków. Pożywienie pustułeczki to głównie duże owady, czasem gryzonie. Nigdy jednak nie poluje na ptaki. Tak sprecyzowany rodzaj pokarmu sprawia, że z powodu jego braku w zimie ptak ten musi migorwać do Afryki. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. W Polskiej Czerwonej Księdze uznany za wymarły.

Władysław IV Waza urodził się 9 czerwca 1595 roku w  miejscowości Łobzów nieopodal Krakowa. Był synem Zygmunta III Wazy i Anny Habsburżanki. Już w najmłodszych latach przejawiał zainteresowania wojskowe. Czytał dzieła z tej dziedziny, podróżował po Europie i brał udział w licznych wyprawach wojennych. Zyskawszy w tym czasie wielką popularność wśród szlachty i wojska stał się po śmierci Zygmunta III mocnym kandydatem do polskiej korony. Królem Polski ogłoszony został 13 listopada 1632 r. i wkrótce musiał stawić czoło nadciągającej wojnie z Rosją, która zakończyła się zwycięstwem. Za jego panowania Rzeczpospolita wkroczyła w okres „złotego pokoju”. Król unowocześnił w tym czasie armię, wznosił twierdze, a nawet podjął się próby utworzenia floty wojennej. Władysław był miłośnikiem sztuki, zwłaszcza muzyki i opery. Niestety odebrawszy wieści o narastającym buncie na Ukrainie, podczas powrotu z Litwy do Warszawy 20 maja 1648 roku zmarł, prawdopodobnie na skutek przedawkowania leków. Pochowany został w katedrze na Wawelu, a jego serce spoczęło w katedrze wileńskiej.

Jan Kazimierz to syn Zygmunta III Wazy i jego drugiej żony Konstancji. Urodził się w Krakowie na Wawelu 22 marca 1609 roku. Jako dziecko prowadził bardzo urozmaicone życie pełne nieoczekiwanych zwrotów akcji. Uczestniczył m.in. w wyprawach wojennych, był aresztowany pod zarzutem szpiegostwa we Francji, rozpoczął nowicjat u Jezuitów w Loreto, a później gdy zrzucił habit otrzymał od papieża kapelusz kardynalski jako jako kardydał-diakon bez święceń kapłańskich. W 1648 roku powrócił do Polski i 17 listopada został obrany królem Polski. Rządy Jana Kazimierza były burzliwe. Powstanie na Ukrainie i wojna ze Szwecją doprowadziły do tego że król schronił się na Śląsku Opolskim traktowany jako zbieg. Po obronie Jasnej Góry wrócił do Polski i kontynuował walkę z najeźdźcą. Śmierć jego żony przyspieszyła tylko decyzję o abdykacji. Jan Kazimierz ustąpił z tronu 16 września 1668 roku, po czym wyjechał do Francji by zamieszkać w opactwie będąc opatem zwolnionym ze ślubów zakonnych i święceń kapłańskich. Zmarł 16 grudnia 1672 roku, a jego prochy sprowadzono do Polski, gdzie spoczęły w katedrze wawelskiej.

Michał Korybut Wiśniowiecki to syn wojewody ruskiego, księcia Jeremiego Wiśniowieckiego i Gryzeldy Zamoyskiej. Urodził się 31 maja 1640 roku w Białym Kamieniu na Ukrainie. W dziecińskie przebywał w rezydencji biskupów płockich w Broku, gdzie uczył się pod okiem jezuitów. Następnie opieką otoczył go wuj Jan Sobiepan Zamoyski zapewniając dalszą naukę. Stąd trafił na dwór Jana Kazimierza gdzie zyskał ogólną życzliwość i przychylność. Rozpoczął też studia na uniwersytecie w Pradze, a kilka lat później udał się na dwory w Dreźnie i Wiedniu.  Na króla został wybrany na sejmie elekcyjnym w czerwcu 1669 roku, a koronowany został 29 września w Krakowie. Był pozbawiony zdolności politycznych. Rządy Króla Michała to przede wszystkim konflikt zbrojny z Turcją, którego końca nie doczekał, przekazując dowództwo Janowi III Sobieskiemu. Michał Korybut Wiśniowiecki zmarł we Lwowie 10 listopada 1673 roku. Serce króla pochowano w klasztorze kamedułów na Bielanach w Warszawie, wnętrzności w katedrze we Lwowie, a ciało spoczęło w podziemiach katedry wawelskiej. 

Urodził się 17 sierpnia 1629 roku w Olesku na Ukrainie. Ojciec Jana – Jakub był kasztelanem krakowskim, a matka Zofia Teofilia z Daniłowiczów, wojewodzianką ruską. Jan był ponadto prawnukiem hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego, który dla młodego Jana był wzorem godnym naśladowania. Sobieski otrzymał staranne wykształcenie. Znał m.in. osiem języków, był znawcą literatury klasycznej, a przy tym także bibliofilem. Interesował się geografią, matematyką, astronomią, architekturą oraz inżynierią. Utrzymywał kontakty z wybitnymi osobistościami świata nauki. Sobieski piastował m.in. funkcje hetmana polnego koronnego, hetmana wielkiego koronnego, a także marszałka wielkiego koronnego. Jego największym sukcesem było zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem, co utorowało mu drogę do korony królewskiej, którą uzyskał w 1674 roku. Jako król rozpoczął reorganizację polityki zagranicznej zawierając sojusz z Francją i Szwecją. Dowodząc połączonymi siłami polskimi, cesarskimi i książąt niemieckich pokonał w 1683 roku armię turecko-tatarską pod Wiedniem. Był jednym z najwybitniejszych wodzów polskiej i europejskiej sztuki wojennej. Zmarł w Wilanowie 17 czerwca 1696 roku.

To syn Jana Jerzego III Wettyna i Anny Zofii Oldenburg. Urodził się w maju 1670 roku w Dreźnie. Jako młodzieniec wiele podróżował zdobywając wykształcenie i doświadczenie wojskowe walcząc z Francuzami nad Renem i dowodząc armią w wojnie z Turcją. W 1694 roku objął tron w Saksonii. W 1697 roku wystąpił jako kandydat do polskiego tronu. Przechodząc na katolicyzm  i rozdając znaczne sumy pieniędzy zaskarbił sobie poparcie. Poparcie jakiego udzielił Augustowi cesarz Leopold I i car Piotr I doprowadziło do szybkiej koronacji 15 września 1697 roku. W 1700 roku August II Mocny włączył się do wielkiej wojny północnej toczonej między Szwecją a Rosją co doprowadziło do spustoszenia kraju przez Szwedów. Po przymusowej abdykacji w 1706 roku na tron powrócił 3 lata później. Jego rządy zapoczątkowały okres pełnego uzależnienia Rzeczpospolitej od Rosji. August II Mocny zmarł 1 lutego 1733 roku w Warszawie. Jego szczątki spoczęły na Wawelu, w kościele Kapucynów w Warszawie oraz w kościele dworskim w Dreźnie.

Stanisław Leszczyński urodził się we Lwowie 20 października 1677r. Pochodził z  wielkopolskiej rodziny. Ojciec Stanisława był wojewodą poznańskim, a dziadek ze strony matki hetmanem wielkim koronnym. Swoje wykształcenie zdobywał zarówno podczas zagranicznych podróży jak i ucząc się w domu oraz w protestanckim gimnazjum w Lesznie. W czasie toczącej się na ziemiach Rzeczypospolitej wojny północnej król szwedzki Karol XII zdecydował, że Stanisław zostanie królem polskim. 12 lipca 1704 sejm elekcyjny, zwołany w szwedzkim obozie wojskowym pod Warszawą, potwierdził wybór nowego króla, jednak na króla Polski Stanisław został koronowany dopiero w październiku 1705 r. Pięć kolejnych lat jego rządów to głównie walka ze szwedzką okupacją. W 1709 roku udaje się na tułaczkę. Do Polski wraca w 1733 roku i już 12 września zostaje wybrany królem. Niestety dzień później ucieka ze stolicy w obliczu wojny o tron polski, do której doprowadziła Rosja po powtórnej elekcji Augusta III. Formalnie Stanisław zatrzymał tytuł, ale przy braku wsparcia w chłopskim przebraniu uciekł do Prus, a następnie do Francji gdzie został księciem Baru i Lotaryngii. Zmarł 23 lutego 1766 roku, a bezpośrednią przyczyną śmierci były poparzenia wywołane pożarem szat, które zapaliły się od iskry z kominka.

Fryderyk August II urodził się 17 października 1696 roku w Dreźnie. Był synem Augusta II z saskiej dynastii Wettynów i Krystyny Eberhardyny. W wieku kilkunastu lat wyruszył w podróż po Europie gdzie m.in. potajemnie przeszedł na katolicyzm co miało mu ułatwić staranie się o koronę polską. Przejście na katolicyzm ukrywano jednak przez kolejne pięć lat. W roku 1719 r. w Wiedniu poślubił arcyksiężniczkę austriacką Marię Józefę Habsburg. Będąc w Polsce w 1726 roku zaskarbił sobie wielu magnatów, jednak konkurując o tron ze Stanisławem Leszczyńskim dopiero poparcie Rosji i jej wsparcie siłowe ostatecznie przyczyniły się do uzyskania korony. Miało to miejsce 17 stycznia 1734 r., a nowy król mianował się odtąd jako August III Sas. W Polsce król przebywał rzadko, wpadając głównie na kilka godzin do przygranicznej Wschowy. Większość czasu spędzał w Dreźnie skąd dopiero w obliczu klęski wojny siedmioletniej wrócił do Warszawy, gdzie spędził kilka lat. Do Drezna wrócił w 1763 roku i tam też zmarł jesienią tego samego roku. 

Urodził się w Wołczynie 17 stycznia 1732 r. Był synem kasztelana krakowskiego Stanisława i Konstancji z Czartoryskich. Jako dziecko otrzymał staranne wychowanie i wykształcenie. Na tron królewski dostał się podczas elekcji w 1764 roku dzięki nominacji carycy Katarzyny i przy wojskowej interwencji Rosji. Jako król usiłował  zmodernizować i wzmocnić znajdującą się w trudnej sytuacji politycznej Rzeczpospolitą. W 1765 r. założył w Warszawie Teatr Narodowy oraz Szkołę Rycerską dla kadetów. Pod jego patronatem powstało jedno z pierwszych polskich czasopism – Monitor. Stanisław August był przede wszystkim mecenasem sztuki. Organizował „obiady czwartkowe”, zapraszając na Zamek Królewski pisarzy i intelektualistów, a także założył zespół pałacowo-ogrodowy w Łazienkach jako swoją letnią rezydencję, w której gromadził cenne dzieła sztuki i książki. Reformy wzmacniające Rzeczypospolitą doprowadziły do zbrojnej interwencji Rosji, a to w konsekwencji przełożyło się na doprowadzenie do I rozbioru Polski. Reformatorskie działania króla nie ustawały, a ich końcowym efektem było  uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku, której król był jednym z głównych autorów. Niestety później doszło do II i III rozbioru Polski, a w konsekwencji król udał się do Grodna, po czym abdykował w 1795 r. na rzecz Rosji. Zmarł 12 lutego 1798 roku. 

Pierwszy, w pełni pilotowany przez Polaków, pododdział lotnictwa bombowego został sformowany 1 lipca 1940 r. w bazie RAF Bramcote w hrabstwie Warwickshire w Wielkiej Brytanii. 300 Dywizjon Bombowy Ziemi Mazowieckiej został zorganizowany z personelu, przybywającego z Francji na początku roku 1940 do polskiego ośrodka w Eastchurch. Swoje działania rozpoczął jako część 6 Grupy Szkoleniowej, lecz ostatecznie dołączył do 1 Grupy Bombowej w 1941 roku. Jego pierwszym dowódcą został ppłk inż. pil. Wacław Makowski. Dywizjon na swój szlak bojowy wyruszył 14 września 1940 r., wkraczając do walki podczas decydującej fazy Bitwy o Anglię. W okresie od 1941 do 1945 r. piloci dywizjonu wykonali ponad 1000 lotów: w ramach operacji Millenium, wspierali forsowanie Renu, brali udział w bitwie o Zagłębie Ruhry, a także uczestniczyli w D-Day i w lokalizowaniu niemieckiej broni V. Ostatnią operacją bojową Dywizjonu 300 podczas II wojny światowej był nalot w dniu 25 kwietnia 1945 r. na rezydencję Hitlera w Berchtesgaden. Po zakończeniu działań bojowych brał udział w kilku kluczowych operacjach, takich jak Dodge, Exodus i Manna. Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło 11 października 1946 r., a jego ostateczne rozformowanie - 2 stycznia 1947 r. Odznaka Dywizjonu to czteropolowa tarcza herbowa książąt mazowieckich w kształcie szachownicy lotniczej. W prawym górnym polu wizerunek orła książąt mazowieckich, w lewym dolnym sylwetka brytyjskiego lwa. Nad tarczą stylizowana korona z wpisaną rzymską liczbą CCC na perłowym tle.

301 Dywizjon Bombowy Ziemi Pomorskiej "Obrońców Warszawy" powstał 24 lipca 1940 r. Był bliźniaczym dywizjonem polskiego Dywizjonu 300 i organizował się na tym samym lotnisku w Bramcote. Personel rekrutował się z lotników przybyłych na początku 1940 r. z Francji do Anglii — do Eastchurch. 23 sierpnia 1940 r. dywizjon został przeniesiony na lotnisko Swinderby i podporządkowany 1 Grupie Bombowej — RAF Bomber Command. Dywizjon na swój szlak bojowy wyruszył 14 września 1940 r., wkraczając do walki podczas decydującej fazy Bitwy o Anglię. Pierwszym dowódcą nowego oddziału został ppłk pil. Roman Rudkowski, jego doradcą z ramienia RAF — s/l dr E. Skinner. W okresie od września 1940 do marca 1943 piloci Dywizjonu 301 uczestniczyli w lotach na Antwerpię, Bremę, Hamburg, Essen, Osnabruck, Bielefeld, Norymbergię i inne. W nocy z 30 na 31 maja 1942 r. dywizjon wziął udział w nalocie tysiąca bombowców RAF na Kolonię, a w nocy z 26 na 27 czerwca w podobnym nalocie na Bremę. Z powodu strat i braku pilotów, 31 marca 1943 r.  został rozwiązany i przekształcony 1 kwietnia w Eskadrę „C” w składzie brytyjskiego 138 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF. Zadaniem Eskadry „C” było przewożenie osób oraz wyposażenia wojskowego dla ruchu oporu w okupowanych krajach, w tym w Polsce. Eskadra „C” 4 listopada 1943 r. została usamodzielniona oraz przemianowana na 1586. Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia.  Od tej pory polscy lotnicy wykonywali loty z zaopatrzeniem, nie tylko do Polski, choć głównie ten rejon był celem ich niebezpiecznych misji, zwłaszcza w czasie Powstania Warszawskiego. 7 listopada 1944 r. Eskadrę 1586, przekształcono najpierw w Dywizjon 319, a następnie z powrotem w Dywizjon 301. Rozformowanie dywizjonu nastąpiło 18 grudnia 1946 r. 11 listopada 1966 r. nadano dywizjonowi Order Virtuti Militari. Odznaka Dywizjonu ma kształt okręgu z nasadzonym po lewej stronie półksiężycem. W środku odznaki ukoronowany orzeł, na tle którego w dolnej części umieszczono dwie tarcze herbowe. Po lewej stronie wizerunek warszawskiej Syrenki, po prawej Gryfa Pomorskiego. Poniżej tarcz herbowych, na półksiężycu, numer dywizjonu 301.

Sęp płowy (Gyps fulvus) to ptak z rodziny jastrzębiowatych. Gatunek zamieszkuje góry południowej Europy i południowo zachodniej Azji, Bliskiego Wschodu, Półwyspu Arabskiego, Iranu i północnej Afryki. W Polsce sęp płowy gnieździł się w Pieninach i Tatrach. Ostatni lęg w Pieninach zanotowano w 1914 roku. Obecnie ptak ten zalatuje do Polski jednak jego pojawy są nieregularne i nieliczne. Sęp jest największym ptakiem drapieżnym spotykanym w naszym kraju. Rozpiętość jego skrzydeł to 260–280 cm, a średnia wysokość to ok. 100 cm. Dorosłe ptaki osiągają wagę 7 kg. U gatunku tego nie występuje dymorfizm płciowy. Charakterystycznymi cechami sępa płowego jest naga głowa i wygięta szyja pokryta popielatym puchem. Wierzch ciała ma barwę szarorudą, a pióra lotek i sterówek są czarne. Pożywienie sępów stanowi głównie padlina, choć w przypadku jej braku ptaki te mogą polować na żywą zdobycz. Za pokarmem sępy mogą przemierzać znaczne odległości, a podczas żerowania panuje wśród sępów swoista hierarchia. W Polsce ptak ten objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

302 Dywizjon Myśliwski „Poznański” był pierwszym polskim dywizjonem sformowanym na terenie Wielkiej Brytanii. Rozkaz o jego utworzeniu jest datowany na 10 lipca 1940 r. - dzień uznawany za początek bitwy o Anglię. Nazwa dywizjonu pochodzi od nazwy armii, z której wywodziła się większość lotników dywizjonu. Po klęsce w kampanii wrześniowej lotnicy Armii "Poznań" gen. Tadeusza Kutrzeby zdołali dotrzeć do Francji i tam walczyli w strukturach Dywizjonu Myśliwskiego 1/145. Najwięcej pilotów pochodziło z 3 Dywizjonu Myśliwskiego, a konkretniej z 3 Pułku Lotniczego, walczącego we wspomnianej wyżej Wojnie Obronnej we wrześniu 1939 roku. Jego pierwszym dowódcą brytyjskim został mjr William A.J. Satchell, a pierwszym polskim dowódcą -– mjr Mieczysław Mümler. Dywizjon wszedł w skład 12 Grupy Lotniczej z zadaniem osłony środkowej Anglii. W latach 1940-45 piloci dywizjonu walczyli w Bitwie o Anglię, ofensywie myśliwskiej nad Francją, obronie Exeter, w osłonie konwojów, operacji "Jubilee" (desant pod Dieppe), bitwie o Niemcy, operacji "Overlord", bitwie w Normandii, w inwazji Niemiec. Oficjalne rozwiązanie 302 Dywizjonu nastąpiło 18 grudnia 1946 roku. Odznaka Dywizjonu ma kształt tarczy w kształcie rombu, tło w barwach francuskich: niebieskiej (góra), białej (środek) i czerwonej (dół). W rombie wizerunek kroczącego kruka z czarnymi i niebieskimi piórami. W górnym rogu numer 1/145 (pamiątka po numeracji z okresu walk we Francji), w dolnym 302. Łapy, dziób, cyfry i krawędzie rombu w kolorze złota. Sylwetka kruka zapożyczona z godła 132 Eskadry Myśliwskiej 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu.

Historia 303 Dywizjonu Myśliwskiego Warszawskiego im. Tadeusza Kościuszki rozpoczęła się 2 sierpnia 1940 r. W Northolt został sformowany dywizjon, który dziedziczył tradycję 111 i 112 Eskadry Myśliwskiej oraz 1 Pułku Lotniczego, które niegdyś stacjonowały na Okęciu w Warszawie. Większość  pilotów pochodziła właśnie z Warszawy i we wrześniu 1939 r. brała udział w walkach w obronie stolicy. Dywizjon gotowość bojową osiągnął 31 sierpnia 1940 r. Pierwszym dowódcą z ramienia RAF został s/ldr Ronald Kellet, a polskim - mjr pil. Zdzisław Krasnodębski. W latach 1940-45 piloci Dywizjonu 303 uczestniczyli w Bitwie o Anglię, ofensywie myśliwskiej nad Francją, obronie ujścia rzeki Mersey, Rajdzie na Dieppe, osłonie konwojów, w Alianckich nalotach na Niemcy, w operacji "Overlord", "Big Ben", a także w inwazji na Niemcy. 25 kwietnia 1945 r. dywizjon wykonał swój ostatni lot bojowy - bombardowano Berchtesgaden. Oficjalne rozwiązanie Dywizjonu 303 nastąpiło 9 grudnia 1946 r. w Hethel (Anglia). Zaliczany jest do najlepszych jednostek myśliwskich II wojny światowej. Odznaka Dywizjonu ma kształt okrągłej, białej tarczy, której środek pokryto pionowymi amarantowymi pasami. Na skrzyżowaniu dwóch kos została umieszczona czapka „krakuska” podobna do tej z roku 1794. W otoku odznaki trzynaście pięcioramiennych granatowych gwiazdek (nawiązanie do 13 stanów Ameryki dla upamiętnienia wielkich osiągnięć Kościuszki). W dolnej części otoku, pomiędzy drzewcami kos numer dywizjonu 303. Odznaka nawiązywała do herbu 111 Eskadry Myśliwskiej - pododdziału lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej, której tradycje dywizjon kontynuował. Obecnie tradycje Dywizjonu 303 dziedziczy 23 Baza Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim.

304 Dywizjon Bombowy Ziemi Śląskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego sformowano 23 sierpnia 1940 r. na lotnisku Bramcote. Większość składu dywizjonu wywodziła się z byłego 2 Pułku Lotniczego z Krakowa - oddziału lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Gotowość bojową dywizjon osiągnął 23 kwietnia 1941 r. i wszedł w skład 1 Grupy Bombowej. Pierwszym dowódcą dywizjonu został ppłk pil. Jan Biały. Od kwietnia 1941 r. do maja 1942 r. piloci Dywizjonu 304 uczestniczyli w nalotach bombowych na Rotterdam, Kolonię, Bremę, Hamburg, Emden, Essen, Mannheim, Szczecin, Rostock oraz Brest i Hawr. 14 maja 1942 r. dywizjon został przeniesiony do lotnictwa obrony wybrzeża. W latach 1942-1945 Dywizjonowi 304 przypadło patrolowanie wód Atlantyku i przede wszystkim wyszukiwanie U-Bootów. Ostatnie zwycięstwo polscy piloci odnieśli 4 maja 1945 r. zmuszając do poddania się niemiecki okręt podwodny. Piloci Dywizjonu 304 wnieśli spory udział w zwycięstwo w Bitwie o Atlantyk. Po zakończeniu wojny w Europie, 14 czerwca 1945 r., dywizjon został przeniesiony do Grupy Transportowej RAF Transport Command, obsługując regularne połączenia do Grecji i Włoch. Po kwietniu 1946 r. działania zostały ograniczone do lotów w Wielkiej Brytanii. Dywizjon został rozwiązany 18 grudnia 1946 r. w bazie RAF Chedburgh. Odznaka dywizjonu ma kształt uskrzydlonej bomby, z nałożonym symbolem V, pierwsza litera słowa Victory - zwycięstwo oraz liczbą 304. Z prawej strony, w półkolu, umieszczono niebiesko-biało-czerwone barwy znaku RAF, z lewej strony, połowę polskiej szachownicy lotniczej.

305 Dywizjon Bombowy Ziemi Wielkopolskiej im. Marszałka Józefa Piłsudzkiego zorganizowany został 29 sierpnia 1940 r. z personelu 3 Poznańskiego i 5 Lidzkiego Pułku Lotniczego na lotnisku Bramcote. Gotowość operacyjną dywizjon uzyskał 24 kwietnia 1941 r.  i wszedł w skład 1 Grupy Bombowej. Pierwszym dowódcą dywizjonu został ppłk nawigator Jan Jankowski, a doradcą z ramienia RAF w/cdr J. Drysdale. Od kwietnia 1941 r. do sierpnia 1943 r. piloci Dywizjonu 305 brali udział w Operacji Millenium, w Bitwie o Ruhrę, w Operacji Gomora. Uczestniczyli w nocnych bombardowaniach miast niemieckich oraz wyposażenia niemieckiego w portach francuskich. Poważne straty własne w załogach i samolotach były jednym z powodów decyzji wyłączenia dywizjonu z Grupy Bombowej i podporządkowania go do nowej Drugiej Grupy Sił Taktycznych (2TAF). Celem Drugiej Grupy Sił Taktycznych było skoncentrowanie ataków na kontynencie na cele strategiczne nieprzyjaciela: mosty, magazyny, dworce, pociągi i linie kolejowe. Dywizjon wziął udział w D-Day, bombardując tereny przed lądowaniem wojsk sprzymierzonych oraz cele strategiczne we Francji. Po zakończeniu działań wojennych stacjonował w Niemczech jako część sił okupacyjnych. 15 października 1946 r. powrócił do Anglii do bazy RAF Faldingworth. Został rozformowany 6 stycznia 1947 r. Odznaka dywizjonu ma kształt skrzydła husarskiego skierowanego w prawą stronę. Na jego tle zostały wpisane inicjały JP przedzielone złotą buławą marszałkowską. W dolnej części, po prawej stronie wkomponowane zostały barwne ćwiartki polskiej szachownicy lotniczej i lotniczego koła RAF. Na piórach w dolnej części skrzydła wpisany został pionowo złoty numer dywizjonu 305.

306 Dywizjon Myśliwski Toruński został sformowany 26 sierpnia 1940 roku w Blackpool. Był spadkobiercą dwóch przedwojennych dywizjonów myśliwskich: III/4 z Torunia oraz III/3 z Poznania. W jego skład weszli  lotnicy i personel techniczny z 4 Pułku Lotniczego z Torunia. Pierwszym brytyjskim dowódcą został s/ldr Douglas Scott, a polskim kpt. pil. Tadeusz Rolski. Gotowość bojową dywizjon osiągnął 8 listopada 1940 r. W 1941 r. piloci dywizjonu brali udział w patrolowaniu okolic Birmingham i Manchesteru oraz w lotach nad Francję, gdzie osłaniali lotników z Bomber Command. W dniu 19 sierpnia 1942 r. dywizjon uczestniczył w operacji pod Dieppe. W 1944 r. podczas operacji "Overlord" osłaniał wojska inwazyjne. Do końca 1944 r. piloci dywizjonu wykonywali zadania związane osłanianiem żołnierzy oraz atakowaniem wrogich myśliwców. Od 13 czerwca 1944 r. część samolotów broniła Londynu, bombardowanego przez wyrzutnie rakiet V-1. W 1945 roku zadaniem dywizjonu było ubezpieczanie wypraw bombowych w głąb Rzeszy. Dywizjon 306 został rozwiązany 7 stycznia 1947 r. Odznaka dywizjonu to wizerunek kaczki z niebieskimi skrzydłami w locie (nawiązanie do symbolu dywizjonu III/4 z Torunia), na tle rombu (nawiązanie do symbolu dywizjonu III/3 z Poznania). W górnym rogu rombu umieszczono sylwetkę niedźwiedzia pochodzącą z godła dywizjonu pierwszego brytyjskiego dowódcy (Dywizjon 605 RAF). Krawędzie rombu, dziób kaczki w kolorze złota. Głowa i fragment skrzydła wysunięte poza krawędź rombu.

307 Dywizjon Myśliwski Nocny "Lwowskich Puchaczy" został sformowany 24 sierpnia 1940 roku w Blackpool. Personel tworzyli lotnicy z 5 i 6 pułku lotniczego - oddziałów lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Był jedynym polskim nocnym dywizjonem myśliwskim działającym w Wielkiej Brytanii w okresie II wojny światowej. Pierwszymi dowódcami dywizjonu zostali – brytyjskim -  s/ldr  George Charlie Tomlinson oraz polskim - kpt. pil. Stanisław Pietraszkiewicz. Od 3 grudnia 1940 r. dywizjon uzyskał zdolność do pełnienia dziennej służby bojowej. Pierwsze zadania to patrolowanie wód Kanału La Manche oraz patrole nad Liverpoolem i Manchesterem. Piloci brali udział w obronie południowo-zachodnich wybrzeży Anglii oraz miasta i rejonu Exeter, a także po przeszkoleniu uczestniczyli w zadaniach intruder operations i ranger operations nad okupowaną Europą. W 1943 r. załogi wykonywały dzienne loty nad Zatokę Biskajską i nad oceanem w celu zwalczania niemieckiego lotnictwa. 9 listopada 1943 r. dywizjon został przeniesiony na lotnisko Drem koło Edynburga, skąd prowadził nocne patrolowanie nad Szkocją oraz zaczął pełnić dyżury bojowe z lotniska Sumburgh z jednej z wysp szetlandzkich. W styczniu 1944 r. zaczęto wykonywać loty nękające nad Norwegię, gdzie m.in. zaatakowano niemiecką bazę w Stavanger. 17 września 1944 pięć polskich samolotów osłaniało desant pod Arnhem w ramach operacji Market Garden. Dywizjon rozwiązano 2 stycznia 1947 roku. W 1970 Dywizjon 307 został odznaczony złotą odznaką honorową Koła Lwowian. Odznaka Dywizjonu przedstawia puchacza z zielonymi oczami, siedzącego na kadłubie samolotu, z prawej strony puchacza półksiężyc, zaś pod kadłubem samolotu numer Dywizjonu – 307.

308 Dywizjon Myśliwski Krakowski sformowano 9 września 1940 r. w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Blackpool. Większość pilotów i personelu technicznego tego dywizjonu wywodziło się z 2 Pułku Lotniczego w Krakowie. Pierwszymi dowódcami dywizjonu byli - brytyjskim  – s/ldr John Davis, a polskim - kpt. pil. Stefan Łaszkiewicz. Oficjalnie dywizjon osiągnął gotowość bojową 1 grudnia 1940 roku i tego dnia został włączony do 9 Grupy Myśliwskiej. Do głównych zadań dywizjonu należała ochrona portów Southampton i Portsmouth oraz konwojów na kanale La Manche. 24 czerwca 1941 r. dywizjon wszedł w skład 1 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego wspólnie z dywizjonami nr 303 i 306. W tym czasie uczestniczył w ofensywie lotniczej na Francję jako osłona wypraw bombowych. W dniu 19 sierpnia 1942 r. dywizjon osłaniał operację desantową pod Dieppe. 3 sierpnia 1944 r. został przeniesiony na lotnisko Plumetot we Francji, skąd walczył w rejonie Falaise wspomagając 1 Dywizję Pancerną generała Stanisława Maczka. W następnych miesiącach piloci dywizjonu uczestniczyli w walkach na terenie Belgii, Holandii, Niemiec, w tym w Bitwie nad Gandawą w dniu 01.01.1945 r. Po zakończeniu działań wojennych dywizjon wszedł w skład sił brytyjskich okupujących Niemcy. Oficjalne jego rozwiązanie nastąpiło 3 stycznia 1947 na lotnisku Portreath w Kornwalii. Odznaka dywizjonu to znak 121 eskadry myśliwskiej, przedstawiający uskrzydloną strzałę oraz biało-czerwono-niebieską wypustkę. Strzała została umieszczona po przekątnej czarnej, kwadratowej tarczy, otoczonej żółtą obwódką i ustawiona pod kątem 45°. W przeciwieństwie do przedwojennego znaku grot strzały został skierowany w prawą stronę. 

309 Dywizjon Myśliwski Ziemi Czerwieńskiej został zorganizowany 8 października 1940 roku na lotnisku w Renfrew niedaleko Glasgow  jako 309 Dywizjon do Współpracy z Wojskami Lądowymi. W składzie dywizjonu znaleźli się głównie lotnicy przedwojennych polskich dywizjonów obserwacyjnych. Pierwszym dowódcą brytyjskim dywizjonu został w/cdr N. Mason, a polskim - ppłk pil. Zygmunt Pistl. Dywizjon uzyskał zdolność operacyjną 11 listopada 1940 r., a faktyczne wykonywanie zadań rozpoczął 5 grudnia 1940 r. Pierwsze zadania formacji to patrolowanie rejonu rzeki Clyde oraz przechwytywanie niemieckich myśliwców nad tymże obszarem. W drugiej połowie 1941 r. dywizjon został zreorganizowany i przydzielony do zadań rozpoznania taktycznego. W latach 1942-43 do głównych zadań pilotów należał rekonesans fortyfikacji na wybrzeżu francusko-belgijsko-holenderskim.  Dywizjon  dwukrotnie reorganizowano, jednak ostatecznie stał się on dywizjonem myśliwsko-bombowym. Pierwotnie piloci dywizjonu mieli atakować cele naziemne na wybrzeżu holenderskim jednakże okazało się to niemożliwe ze względu na posiadany przestarzały sprzęt.  Wkrótce jednostkę przesunięto do Szkocji do osłony przed atakami Luftwaffe z baz w Norwegii. Dywizjon został przekształcony w myśliwski we wrześniu 1944 r. 12 grudnia 1944 r.  znalazł się w składzie 133 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. Odtąd miał za zadanie ubezpieczanie wypraw bombowych oraz zwalczanie celów naziemnych. Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło  6 stycznia 1947 r. na lotnisku Coltishall. Odznaka przedstawia na tle obręczy koła uskrzydloną kompozycję dwóch strzał skierowanych pod kątem w dół, w prawą stronę. Po lewej stronie, na wysokości górnego grota strzały znajduje się stylizowany złoty numer dywizjonu 309.

315 Dywizjon Myśliwski „Dębliński” zorganizowano 8 stycznia 1941 r. na lotnisku w Acklington . Jego personel pochodził przeważnie z Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Dęblinie. Pierwszym dowódcą brytyjskim został s/ldr H. Cooke, a od 21 stycznia polskim dowódcą był mjr pil. Stanisław Pietraszkiewicz. Gotowość bojową dywizjon osiągnął 13 marca 1941 r. W tym dniu został przeniesiony na lotnisko w Speke. Głównym zadaniem pilotów była osłona konwojów morskich na Morzu Irlandzkim. Od lipca 1941 r., po przeniesieniu na lotnisko Northolt, dywizjon zaczął odbywać loty ofensywne nad Francję i Belgię. We wrześniu 1943 r. został włączony w skład polskiego 133 Skrzydła Myśliwskiego w 18 Sektorze 84 Grupy Myśliwskiej 2 TAF z przeznaczeniem do działań na kontynencie europejskim. W czerwcu 1944 r. osłaniał m.in. wojska inwazyjne lądujące na plażach Normandii.  10 lipca 1944 r. dywizjon oddelegowano do obrony Londynu przed pociskami V-1, przy czym wykonywano równocześnie loty myśliwskie nad kontynentem. 14 kwietnia 1945 r. samoloty dywizjonu wykonały lot osłaniający 500 bombowców lecących nad Świnoujście.  Ostatni swój lot bojowy dywizjon wykonał 25 kwietnia 1945 r., uczestnicząc w osłonie 255 „Lancasterów”, które zbombardowały siedzibę Hitlera w Berchtesgaden. Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło w dniu 6 grudnia 1946 r. Odznaka dywizjonu została zapożyczona od 112. eskadry 1. pułku lotniczego - pododdziału lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Był to wizerunek czarnego, walczącego koguta ze srebrnymi łapami oraz czerwonym grzebieniem i koralami przedstawiony na tle białego trójkąta z wymalowaną w prawym górnym rogu srebrną liczbą 315.

316 Dywizjon Myśliwski „Warszawski”  został sformowany 15 lutego 1941 roku na lotnisku w Pembery. Jego personel skompletowano z lotników, pochodzących ze 113. i 114. eskadry myśliwskiej  1. pułku warszawskiego - pododdziałów lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Pierwszym dowódcą z ramienia RAF został s/ldr Donavan, a polskim - kpt. pil. Juliusz Frey. Gotowość bojową dywizjon osiągnął 25 marca 1941 r. Od 13 grudnia 1941 roku dywizjon wchodził w skład 1. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego. 19 grudnia uczestniczył w locie nad St. Omer. Od marca 1943 piloci dywizjonu wykonywali zadania nad Francją i Belgią, głównie dotyczące osłaniania wypraw bombowych. W dniu 12 sierpnia 1943 r. podczas osłony  "Latających Fortec", piloci 316 dywizjonu po raz pierwszy wykonali lot bojowy nad Niemcami. W listopadzie 1943 roku dywizjon został przeniesiony z Fighter Command do Air Defence of Great Britain (Obrona Wielkiej Brytanii), a jego głównym zadaniem było zwalczanie latających pocisków V-1. Dywizjon 316 aktywnie uczestniczył w wyprawach nad Francję. Podczas inwazji na Normandię osłaniał wojska inwazyjne. 25 kwietnia 1945 r. dywizjon wziął udział w wyprawie na Berchtesgaden.  Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło w dniu 12 grudnia 1946 r. Odznaka dywizjonu została zapożyczona od 113. eskadry 1. pułku lotniczego. Był to wizerunek sowy w locie, w kolorze czarnym i pomarańczowym, umieszczony na tle białego trójkąta. Na prawym boku trójkąta umieszczono inicjały 316 SQ (SQ od squadron - dywizjon).

Siewka złota (Pluvialis apricaria) to ptak z rodziny sieweczkowatych, mniejszy od czajki, krępa budowa, krótka szyja i dziób, nogi średniej długości. W szacie godowej policzki, gardło, przód szyi, pierś i brzuch czarne z białą otoczką dookoła, oddzielającą ją od żółtozłotego wierzchu ciała, nakrapianego ciemnymi plamkami. W szacie spoczynkowej mają jasny spód. Szyja i pierś żółtawe, a pozostała część biała. W Europie występuje w Skandynawii, na Islandii i Wyspach Brytyjskich, spotykana jest także w krajach bałtyckich i na Białorusi. Jeszcze w XIX wieku wyprowadzała lęgi na Pomorzu, ale od kilkudziesięciu lat nie stwierdzono gniazdowania tego gatunku w Polsce. Jest spotykana jedynie podczas przelotów, niekiedy w stadach liczących kilkaset sztuk. Żywi się owadami, innymi drobnymi bezkręgowcami oraz jagodami. Siewki złote żyją parami, składają jaja w gnieździe na ziemi w okresie kwiecień - lipiec. Pisklakami opiekują się wspólnie. Młode siewki rozwijają się bardzo szybko i już po miesiącu od wylęgnięcia zaczynają latać. Po okresie lęgowym przebywają na polach, pastwiskach i łąkach.

317 Dywizjon Myśliwski „Wileński” został sformowany 20 lutego 1941 r. na lotnisku w Acklington. Jego personel skompletowano z lotników pochodzących przede wszystkim z 5. pułku lotniczego spod Wilna. Pierwszym dowódcą z ramienia Royal Air Force został s/ldr Mount, a polskim dowódcą - mjr pil. Stanisław Brzezina. Gotowość bojową dywizjon osiągnął w połowie kwietnia i 25 dnia tego miesiąca został przeniesiony na lotnisko w Ouston. Do głównych zadań należała osłona konwojów morskich. Od 1 kwietnia 1942 r. dywizjon 317 włączono w skład 1. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego oraz przeniesiono do Northolt. 19 sierpnia dywizjon brał udział w operacji Jubilee, desancie pod Dieppe. We wrześniu 1943 roku wszedł w skład 131 Polskiego skrzydła Myśliwskiego, a wraz z nim wszedł w skład lotnictwa taktycznego (2TAF). Od tej pory głównym zadaniem pilotów miało być wsparcie wojsk naziemnych. 1 kwietnia 1944 roku dywizjon przeniósł się na lotnisko w Deanland, a 26 kwietnia na lotnisko Chailey. Podczas operacji "Overlord" piloci dywizjonu osłaniali wojska inwazyjne. W dniach 18–20 i 25 kwietnia dywizjon wspierał polską 1 Dywizję Pancerną atakującą miejscowości Papenburg i Leer. Po zakończeniu działań wojennych dywizjon pozostał do końca 1946 r. w składzie brytyjskich wojsk okupacyjnych. Został rozwiązany 3 stycznia 1947 r. Odznaka dywizjonu została zapożyczona od 152. eskadry myśliwskiej 5. pułku lotniczego - pododdziału lotnictwa myśliwskiego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej. Przedstawiała, na tle białego równoramiennego krzyża, stylizowanego kondora w pozycji atakującej. Pióra i kontury kondora były srebrne, łapy czerwone, dziób i źrenice oka czarne, tęczówka seledynowa, kołnierz pomarańczowy.

318 Dywizjon Myśliwsko-Rozpoznawczy "Gdański" sformowano 20 marca 1943 r. na lotnisku w Detling koło Maidstone, w hrabstwie Kent.  Jego personel skompletowano z pilotów i obsługi naziemnej pochodzących z różnych jednostek Polskich Sił Powietrznych oraz nowo przeszkolonych ochotników. Ponieważ dywizjon miał latać jako samodzielna jednostka, nie będąc w składzie skrzydła myśliwskiego, miał nieco inny skład w stosunku do innych polskich dywizjonów. Posiadał trzy, posegregowane alfabetycznie eskadry - A, B, C. Pierwszym dowódcą został  ppłk pil. Adam Wojtyga. W dniach 16-29 sierpnia dywizjon został przetransportowany na lotnisko Muqiebilla niedaleko Nazaretu. Wskutek niesprzyjającego klimatu i wyniszczającej malarii przebazowano go na lotnisko Quassassin w Egipcie, z którego piloci wykonywali zadania rozpoznawcze. W kwietniu 1944 Dywizjon 318 został przeniesiony do Włoch. Wraz z dywizjonami: 92 Brytyjskim i 40 Południowoafrykańskim tworzył 285 Rozpoznawcze Skrzydło RAF. Uczestniczył w bitwach o Monte Cassino oraz o Anconę razem z 2. Korpusem Polskim. Na początku października 1944 Dywizjon 318 został przeformowany i zlikwidowano jego eskadrę C. Początek 1945 r. to nowe zadania pilotów dywizjonu polegające na dalekim rozpoznaniu ze skośnym wykonywaniem zdjęć na obszarze Padwa – Wenecja – Treviso. W lipcu 1946 Dywizjon 318 został przeniesiony do Anglii.  Jego rozwiązanie nastąpiło 18 sierpnia 1946 r. Odznaka Dywizjonu 318 przedstawiała uskrzydlony herb Gdańska (złota korona i dwa białe krzyże na czerwonym tle). U góry tarczy herbowej znajdował się numer 318. W czasie wojny odznaka nie uzyskała oficjalnej akceptacji i nie była zatwierdzona z uwagi na kontrowersje związane z przedwojennym statutem Gdańska. 

663 Dywizjon Samolotów Artylerii został utworzony 8 września 1944 roku we Włoszech na lotnisku Ebola. Personel latający jak i naziemny wywodził się ze składu 2 Korpusu Polskiego. Dywizjon liczył 22 pilotów przeszkolonych w Afryce na lotnisku Bloemfontein. Kilku z nich wyszkolono w Anglii. Dywizjon składał się z trzech eskadr (A, B, C) po 4-5 samolotów oraz po 7 pilotów (oficerów artylerii). Pierwszym dowódcą z ramienia RAF został s/ldr W. E. Wright, a polskim dowódcą - mjr dypl. artylerii pil. Edward Pawlikowski. W dniu 8 stycznia 1945 r. dywizjon osiągnął gotowość bojową. 663 Dywizjon sformowano do korygowania ognia własnej artylerii. Piloci latając nad linią frontu obserwowali efekty ostrzału artyleryjskiego, ewentualnie podawali koordynaty do poprawnego trafienia w cel. Początkowo polscy piloci współdziałali z brytyjskim 10 korpusem, a od 13 lutego 1945 roku z 2 Korpusem Polskim. Od lutego Eskadra "A" współpracowała także z partyzantką włoską. W kwietniu 1945 roku piloci dywizjonu brali udział w bitwie o Bolonię. W dniu 25 kwietnia 1945 r, wykonano ostatnie loty bojowe. Rozwiązanie dywizjonu nastąpiło 19 października 1946 roku. W 1969 roku 663 Dywizjon powrócił w skład korpusu lotniczego wojsk lądowych armii brytyjskiej jako jednostka śmigłowcowa. Odznaka Dywizjonu 663 to orzeł w locie trzymający w szponach pocisk armatni na tle lotniczej szachownicy, pod którym namalowano numer dywizjonu - 663 DSA.

Polski Zespół Myśliwski (PZM) „Cyrk Skalskiego” to jednostka lotnicza biorąca udział w walkach w kampanii w Północnej Afryce w 1943 r. Nazwę jednostka przyjęła od nazwiska swojego dowódcy kpt. pil. Stanisława Skalskiego. Pomysł utworzenia specjalnej eskadry lotniczej powstał pod koniec 1942 r. w brytyjskim Dowództwie Lotnictwa Myśliwskiego, a jego autorem był płk. Tadeusz Rolski – pierwszy dowódca, a następnie oficer łącznikowy PZM. W skład PZM weszło 15 najlepszych polskich pilotów. Za datę powstania PZM uznaje się dzień 13 marca 1943 r. Pierwszym lotniskiem jednostki było  Bou Grara leżące ok. 250 km na zachód od Tunisu. 7 marca 1943 r. PZM został podporządkowany pod 145 dywizjon myśliwski RAF jako niezależna eskadra „C”. W czasie walk  polscy piloci stanowili górną osłonę podczas lotów bojowych. Ich zadaniem było wiązanie walką myśliwców niemieckich. Samoloty alianckie na niższych pułapach miały za zadanie zwalczać bombowce i samoloty szturmowe atakujących. 8 maja „Cyrk Skalskiego” wykonał ostatni lot bojowy w Afryce. Po kapitulacji Państw Osi w Afryce Północnej w maju 1943 roku Polacy przebywali krótko na froncie i następnie wrócili do Wielkiej Brytanii. PZM rozwiązano 22 lipca 1943 r. „Cyrk Skalskiego” przeszedł do historii jako najlepsza eskadra walcząca w Północnej Afryce. Jej piloci przez dwa miesiące walk zestrzelili 28 samolotów nieprzyjaciela, a kolejne dziewięć uszkodzili. W czasie walk stracili tylko jednego pilota, który po awaryjnym lądowaniu za linią wroga trafił do niewoli. Odznaka przedstawiała krzyż utworzony z kwadratu, półkolisto wyciętego na każdym boku. Pośrodku umieszczony został uskrzydlony Sfinks koloru czarnego, w postawie leżącej, na którego głowie znajdował się czerwony kaptur. Na dolnym ramieniu krzyża umieszczone były litery PFT oraz napis 1943.

Pałac w Świerklańcu zbudowano z inicjatywy Guido Henckel von Donnersmarcka w 1867 roku dla jego pierwszej żony, markizy Blanki de Paiva. Donnersmarckowie byli potężnym rodem magnacko-przemysłowym, a ich status podkreślały wspaniałe siedziby w pałacach i zamkach rozsianych po całym Górnym Śląsku. Guido był postacią niezwykle wpływową i możemy skojarzyć jego postać choćby z nazwaną jego imieniem kopalnią w Zabrzu. Pałac w Świerklańcu nazywany był Małym Wersalem ze względu na rozmach inwestycji jakie zostały poczynione, aby wybudować rezydencję w stylu Ludwika XIII. Budowla powstawała na podmokłym terenie, dlatego w ziemię wbito ponad 2000 długich dębowych pali, na które wylano fundamenty. Mały Wersal utrzymany był w stylu francuskiego neorenesansu, zastosowano dwubarwny - czerwono-biały wątek muru. Zachwycał z zewnątrz i w środku, znajdowało się tu ok. 100 pomieszczeń, w tym 34 komnaty i 6 apartamentów bogato udekorowanych. Pałac stał w centralnej części równie pięknego i zagospodarowanego parku. Zostały one jednak splądrowane i podpalone w czasie II wojny światowej w 1945 r, a ostatecznie zniszczone w czasach PRL.

Zamek Odrzański (niem. Oderburg) to nieistniejąca letnia rezydencja Gryfitów w Szczecinie. Kilkaset lat temu w małej wiosce tuż obok Szczecina - Grabowie, wznosił się kompleks budynków, gdzie znajdował się klasztor kartuzów. Po opuszczeniu przez ostatnich zakonników i przekazaniu zarządu nad klasztorem Barnimowi IX i Filipowi I w dniu 18 maja 1538 r., obiekt zaczął niszczeć. W 1551 r. wybuchł wielki pożar w Szczecinie, który zniszczył m.in. część zamku książęcego, dlatego Barnim IX postanowił przenieść się do opuszczonego Oderburga, który przebudował. Według relacji z 1590 r. Oderburg był o wiele wspanialszy niż zamek książęcy. Składał się z siedziby księcia, tzw. „Dużego Domu”, kościoła i zabudowań gospodarczych jak: browar, piekarnia, stajnia czy zwierzyniec z dzikimi zwierzętami. Dawny klasztor zaopatrzono w okazałe wieże oraz zmieniono całkowicie wystrój wnętrz dostosowując je do wymogów książęcej rezydencji. Koniec zamku Oderburg rozpoczął się w czasie wojny trzydziestoletniej. W 1630 r. pod Szczecin podeszły 8-tysięczne wojska szwedzkie, które zajęły Oderburg. Ostatni z Gryfitów, książę Bogusław XIV przybył do zamku i poddał bez walki miasto. Po dwóch kolejnych oblężeniach - we wrześniu 1713 r, ściany zamku ostatecznie zawaliły się. Pozostał do dziś tylko kilkunastometrowy mur.

Zamek w Pińczowie - niegdyś jedna z najwspanialszych siedzib możnowładców małopolskich. Zamek zbudował Zbigniew Oleśnicki na pocz. XV w. w miejscu starej budowli. Budowa nowego zamku trwała 30 lat i pochłonęła znaczne sumy pieniędzy. Zamek wzniesiono z olbrzymich, starannie obrobionych ciosów, w górnych partiach stosując cegłę, na planie czworoboku. Bryła budowli została wzbogacona narożnymi wykuszami. Po przeciwnej stronie wzniesiono dwie kwadratowe wieże o różnej wysokości. W sąsiedztwie większej wieży znajdowała się brama wjazdowa, nad którą mieściła się kaplica. Wjazd do zamku prowadził przez most wsparty na czworokątnym filarze kamiennym, postawionym na stoku wzgórza. W 1586 r. zamek wraz z miastem przeszedł w posiadanie biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego, który go odrestaurował w stylu późnorenesansowym, gruntownie przebudował oraz umocnił fortyfikacjami. Po śmierci ostatniego przedstawiciela rodu Myszkowskich w 1727 r., zamek wraz z Ordynacją Pińczowską przeszedł w ręce rodziny Wielopolskich. Był to czas schyłku świetności pińczowskiej rezydencji, która już w 1783 r. była zaniedbana. W roku 1799 z polecenia Franciszka Wielopolskiego rozpoczęła się rozbiórka murów warowni. Opuszczony zamek podupadł i w XIX wieku został rozebrany.Wygląd zewnętrzny zamku jest nam znany z ikonografii XVII wiecznej.

W odległości ok. 25 km na wschód od Wrocławia, leży wieś Kamień (niem. Stein), gdzie znajdował się pałac, którego rodowód sięga XIV wieku. W 1865 r. został przebudowany dla rodziny Henckelów von Donnersmarck według projektu Karla Lüdecke, szczecińskiego architekta śląskich rezydencji pałacowych. Pałac w Kamieniu był eklektyczną, dwukondygnacyjną bogato zdobioną budowlą, pokrytą spadzistym dachem, z wieloma pomieszczeniami, również na poddaszu. Wejście od frontu ożywione pseudoryzalitem, z którego wysunięty był zdobiony balkon, wsparty na filarach. Po bokach znajdowały się dwie, kwadratowe wieże, które na wysokości dachu przechodziły w sześcioboczne, a zakończone były hełmami ze szpiczastymi iglicami. W bocznej części znajdowała się efektowna oranżeria. Wokół pałacu znajdowały się dwie cegielnie i tłocznia oleju, folwark, wiatrak oraz 42 domy mieszkalne. Pałac ucierpiał jednak pod koniec II wojny światowej, zaczął popadać w ruinę, a pod koniec lat 50. uległ spaleniu. Ostatecznie ruinę rozebrano w latach 60. Po pałacu został tylko dawny budynek będący prawdopodobnie siedzibą zarządcy dóbr w Kamieniu.

Dawny Zamek (pałac) w Wałowicach (niem. Schloss Wallwitz) znajdował się w województwie lubuskim w gminie Gubin. Po raz pierwszy wymieniono nazwę wsi (Walewitz) w 1452 roku. Przez lata majątek i dobra wałowickie zmieniały właścicieli i przechodziły w posiadanie rodu von Pilgrim, von Polenz, von Briesen, von Kӧpstein, von Stein, Heinze czy Fleischer. Na wzgórzu wznoszącym się 50 metrów ponad wioską, po wschodniej stronie od centrum Wałowic w XIX wieku, został zbudowany pałac w stylu neogotyku angielskiego. Była to trzykondygnacyjna budowla z wieżyczkami i blankami oraz wielkim balkonem, z którego rozpościerał się widok na park pałacowy. Pod koniec lat 30. XX w. pałac działał jako ośrodek dla samotnych matek z dziećmi. W trakcie działań wojennych obiekt został zniszczony. W latach 50. ostały się jeszcze ruiny pałacu, zachowane były częściowo piętra czy schody, jednak rozebrano je i po budowli nie ma śladu. Jedynie ostała się utwardzona, zamkowa droga od szosy Wałowice – Chlebowo oraz pozostałość po piwniczce, bez stropu z dołem wskazującym wejście do niej wśród gruzowiska.

Sławięcice to obecnie część Kędzierzyna-Koźla, niegdyś osobne miasto. Już w 1245 r. odnotowano istnienie osady Slawentzitz. Dość często zmieniali się właściciele sławięcickich dóbr. Pałac w Sławięcicach początkowo był dwukondygnacyjną, pokrytą gontem budowlą, powstałą na planie czworoboku i otoczony był fosą. Pałac spłonął od uderzenia pioruna na początku XIX w. Na jego miejscu w 1836 r. postawiono nową, trzykondygnacyjną rezydencję, rozbudowaną następnie w latach 1867-68 o kolejne skrzydła. Ostatecznie powstał obiekt na planie litery E z trzema prostokątnymi skrzydłami łączącymi galerie. Główne wejście zdobił portyk z kolumnami, który podtrzymywał taras. Boczne wejścia również były ozdobione półkolistymi portykami (jeden z nich można zobaczyć dziś w parku). Pałac zdobiły też liczne elementy dekoracyjne, a pokrywał go mansardowy dach. Przy nim znajdowały się też zabudowania folwarczne. Rezydencja uległa sporym zniszczeniom pod koniec II wojny światowej, ale mimo wszystko działała tam jeszcze szkoła zawodowa. Reszty zniszczenia dokonał pożar w 1948 r. Ostatecznie zniszczoną budowlę rozebrano w latach 50. pozyskując materiał budulcowy.

Strepet (tetrax tetrax) to średniej wielkości ptak z rodziny dropi. Gatunek ten zamieszkuje w południowo-zachodniej i południowo-wschodniej Europie, północno-zachodniej Afryce i środkowo-zachodniej Azji. W Polsce sporadycznie gniazdował do początków XX wieku, a obecnie dość rzadko zalatuje. Zamieszkuje stepy, suche łąki i uprawy z niską roślinnością. Ptak ten jest najmniejszym z dropi. W okresie godowym samiec ma wierzch głowy płowobrązowy z ciemnymi plamkami, boki głowy szaropopielate, szyję czarną z dwoma białymi pasami, górnym w kształcie litery "U", a dolną w formie półobroży. W sezonie lęgowym samiec głośno tupie nogami, wydając okrzyki i podskakując pionowo w górę na 1-2 m. Długość ciała strepeta to średnio ok. 40-50 cm, przy rozpiętości skrzydeł rzędu 85 cm i wadze między 600, a 900 gram. Jego pokarmem są zwykle zielone części roślin, a także owady i drobne kręgowce. Strepet na terenie Polski objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

Przemków należał niegdyś do rodziny książąt Schleswig - Holstein - Sondenburg – Augustenburg, w których posiadaniu pozostał do końca II wojny światowej. W 1890 r. zburzono stojący tu, niszczejący gotycki zamek, a na jego miejscu w 1897 r.  wybudowano nowy, zachwycający pałac. Budowlę w stylu niemieckiego renesansu zdobiła wysoka wieża, wieżyczki, balkony, a ściany pokrywał winobluszcz. Przed pałacem założono kwietnik z fontannami. Wnętrza prezentowały się imponująco gdyż oprócz bogatego wystroju zgromadzono tu książki, broń, obrazy oraz wiele eksponatów przywiezionych z zagranicznych wojaży właścicieli. Urokowi pomieszczeń dodawały kominki, zdobione w kasetony sufity, żyrandole, lampy oraz znajdująca się liczna porcelana. Otaczający budowlę las zamieniono w park z alejkami, ścieżkami, wiodącymi do domku myśliwskiego i szwajcarskiego. Pałac został spalony w ostatnich dniach wojny przez wycofujące się oddziały niemieckie, a następnie przez radzieckie. Po tej wspaniałej budowli nie ma dziś śladu. Zachowały się dwie uszkodzone rzeźby bramne oraz trzy ładne neogotyckie oficyny.

Zamek w Złocieńcu został wzniesiony na skarpie na lewym brzegu Drawy, na pocz. XIV w. z inicjatywy Ludolfa von Wedela z Krępcewa. Wcześniej stała tu brandenburska strażnica. Pierwotny zamek zbudowany był na planie kwadratu o boku 36 m z bramą, a całość otaczał mur obwodowy i fosa. W 1389 r. zamek został spalony przez Krzyżaków w odwecie na ówczesnym współwłaścicielu. Warownię jednak odbudowano, zaczął się też proces jej modernizacji. Na przełomie XVI i XVII wieku zamek uzyskał formę późnorenesansowej rezydencji. Posiadał dwa skrzydła północne i południowe, oddzielone wąskim dziedzińcem i wieżę zwieńczoną renesansowym hełmem. W pierwszej poł. XVIII w. nastąpiła całkowita przebudowa zamku, w której efekcie powstał pałac, któremu na przełomie XIX i XX w. nadano formy eklektyczne, a zamkową fosę przekształcono w park. II wojnę światową zamek przetrwał w nienaruszonym stanie. Został opuszczony, a brak opieki nad zabytkiem spowodował jego rozgrabienie i zniszczenie. W 1976 roku podjęto decyzję o wysadzeniu zabytku w powietrze, zasypano też fosę oddzielającą go od miasta. Obecnie pozostały po zamku tylko nikłe fragmenty murów, piwnica i resztki parku.

Wzniesiony został w latach 1639-1642 dla Jerzego Ossolińskiego, jako jednopiętrowy gmach na planie czworokąta z dwiema wieżyczkami. W 1750 r. pałac zakupił Henryk Brühl, pierwszy minister króla Augusta III. Pomimo iż gmach pozostawał jego własnością przez krótki okres, to właśnie nazwisko „Brühl” przylgnęło do pałacu. W latach 1754-1759 pałac ponownie rozbudowano, a jego fasadom nadano styl rokokowy. Od strony placu Saskiego stanęła brama, natomiast od strony ogrodu budynek ozdobiono kolumnadą. Następne lata przyniosły kolejne zmiany w funkcjonowaniu pałacu. Był on stale rozbudowywany i remontowany. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku Pałac Brühla w Warszawie stał się siedzibą MSZ. Gmach wzbudzał powszechne zainteresowanie, stając się jedną z wizytówek stolicy. We wrześniu 1939 r. pałac ucierpiał w wyniku bombardowań, a po kapitulacji Warszawy stał się siedzibą niemieckich władz okupacyjnych. W 1944 r. w czasie Powstania Warszawskiego podjęto nieskuteczne próby odbicia pałacu z rąk niemieckich. W grudniu 1944 r. (po upadku powstania) gmach został wysadzony w powietrze przez wojska niemieckie. Do dziś zachowały się piwnice pałacu, jednak pozostają zasypane.

Wilczków to wioska na Dolnym Śląsku, położona w gminie Malczyce w powiecie średzkim. Najpiękniejszy jej zabytek nie istnieje, gdyż pałac zrównano z ziemią. Wzmiankowano o nim już w 1789 r. Pierwotna siedziba prawdopodobnie ok. 1905 r. została przebudowana w stylu neorenesansowym przez Oskara von Wenzel. Powstało rozległe, trzyskrzydłowe założenie, z wydatną, kwadratową wieżą. Skrzydła były dwukondygnacyjne, nakryte dachami mansardowymi z lukarnami. Poza wieżą bryłę pałacu urozmaicały liczne ryzality. Elewacje ozdabiały: boniowane przyziemie, gzymsy, opaski wokół okien czy lizeny w narożach. Obiekt ten był oszałamiający, położony przy malowniczym stawie, za którym rozciągał się park krajobrazowy. W literaturze są dwie wersje zniszczenia rezydencji. Jedna informuje, że pałac został wysadzony pod koniec II wojny światowej, a druga, że został spalony przez żołnierzy radzieckich w 1947 r. W kolejnych dekadach uszkodzoną budowlę rozbierano. Do dziś przetrwał tylko park, gdzie można natrafić na fragmenty zniszczonej kaplicy grobowej, w której był pochowany m.in. Oskar von Wenzel. 

Budowa zamku datowana jest na początek panowania Kazimierza Wielkiego. Znajdował się blisko Bramy Toruńskiej i był niemal wkomponowany w mury miejskie, stanowiąc element obwarowań miejskich. Zamek posiadał charakter rezydencjalno-administracyjny. Gościł w nim wielokrotnie w latach 1402-1423 król Władysław Jagiełło, który wędrując nieustannie kontrolował stan państwa. Zamek był budowlą czteroskrzydłową, zabudowaną w kwadrat z dziedzińcami pośrodku. Prowadziła do niego brama wjazdowa od strony północnej, a od przygródka, w skrzydle zachodnim umieszczona była druga brama, przypuszczalnie gospodarcza. Do głównej bramy zamkowej prowadził przez fosę most zwodzony. Czterokondygnacyjne skrzydło główne zamku znajdowało się naprzeciwko bramy głównej, na linii murów miejskich. Dwie dolne kondygnacje zajmowały duże sale taneczne oraz kilka większych pomieszczeń sklepionych. Izby mieszkalne umieszczone były na dwóch wyższych poziomach. Zamek był niszczony i odbudowywany, zaczął ostatecznie podupadać od końca XVII wieku. Wielki pożar w 1792 roku przyczynił się do ostatecznego zniszczenia zamku. Dziś widoczne są jedynie jego fragmenty.

Początki pałacu w Reptach Śląskich sięgają roku 1840, kiedy to hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck ze Świerklańca wybudował w tym miejscu niewielki zameczek myśliwski i zwierzyniec. Z inicjatywy syna Karola, Guidona, w centralnej części założenia wybudowano w latach 1893–1898 nowy, okazały pałac w stylu neorenesansu niemieckiego, zwierzyniec zaś przekształcono w park w stylu angielskim. Pałac rozbudowano jeszcze na początku XX w. Budynek pałacu powstał na nieregularnym rzucie. Posiadał liczne zdobienia w postaci ryzalitów, wykuszy i wieżyczek. Od południa znajdowała się czworoboczna wieża zegarowa z dodatkowym zegarem słonecznym. Wieża ta zwieńczona była hełmem z latarnią. Równie ciekawie wyglądały pałacowe wnętrza, w których oprócz marmurów dominowało bogato zdobione drewno. W czasie II wojny światowej pałac został przekształcony w szpital dla żołnierzy Wehrmachtu, a zaraz po wojnie został opuszczony przez właścicieli. Budowla spłonęła w niewyjaśnionych okolicznościach, a to, co z niej pozostało, padło łupem grabieżców. Stan pałacu cały czas się pogarszał i mimo iż na przełomie lat 50. i 60. XX w. rozważano możliwość odbudowy pałacu, to ostatecznie dokonano jego wyburzenia w 1966 r.

Biała Nyska to miejscowość położona między Nysą, a Otmuchowem. Istniała tu piękna rezydencja, która miała burzliwą historię, począwszy od XIII w., kiedy w tym miejscu został wybudowany zamek warowny. Na jego miejscu wzniesiono pałac w XVI w., który otoczony był stawem i ogrodem kwiatowym. Pod koniec XIX w. został on przebudowany, a kierujący pracami wzorowali się na pałacu z Mosznej. Rezydencja posiadała cztery skrzydła wokół prostokątnego dziedzińca z krużgankami oraz kaplicę. Budowla z cegły i kamienia miała trzy kondygnacje, nakryta była wysokimi dachami, a w jednym z narożników znajdowała się wysoka wieża, wybudowana w modnym wówczas stylu, jakim był historyzm romantyczny. Przy pałacu znajdował się park w stylu angielskim. Na pocz. 1945 r. Biała Nyska znalazła się na pierwszej linii frontu. Trwające walki dotkliwie uszkodziły także pałac. Ruiny w 1963 r. zostały objęte ochroną prawną przez wpisanie do rejestru zabytków. Ten fakt nie uchronił zabytku przed zniszczeniem. W 1973 r. z inicjatywy dyrekcji miejscowego Kombinatu PGR sprowadzono z pobliskiej Nysy jednostkę saperów i bez zgody Ministra Kultury pozostałości pałacu wysadzono w powietrze. Zachowała się jedynie brama wjazdowa i fragmenty niegdyś okazałego i dużego parku krajobrazowego.

W Gdańsku przy ul. Długie Ogrody w latach 1751-1760 został zbudowany pałac na zlecenie zamożnego polskiego magnata, zaufanego króla Augusta III, Jerzego Augusta Mniszcha. Na obszarze zajmującym pięć posesji, powstało monumentalne założenie pałacowo-ogrodowe. Powstał trójskrzydłowy, parterowy pałac, który posiadał wysoką mansardę. Zastosowano tu wiele efektownych kompozycji rzeźbiarskich, a zdobienia były utrzymane w duchu rokoka. Dekoracyjności rezydencji dodawał parkan poprzedzający pałacowy dziedziniec. Wjazd na teren posesji odbywał się przez trójprzelotową bramę, zwieńczoną w rzeźby bogini Ateny i Flory. Właściciel spędził w pałacu podobno tylko jedną noc. W 1796 roku budynek stał się własnością króla Prus i ten przeznaczył go na siedzibę lokalnego gubernatora, a następnie dowódcy gdańskiego garnizonu. Taką funkcję pałac pełnił do 1905 roku, kiedy ze względu na zły stan techniczny został rozebrany. Jedynym śladem po pięknej budowli pozostał fragment muru dawnego parku okalającego pałac. 

Wieś Smolno Wielkie leży nad rzeką Obrzycą, dopływem Odry, w gminie Kargowa na południowym wschodzie województwa lubuskiego. Wieś liczy ok. 700 lat, a pierwsze zapiski pochodzą z roku 1458, kiedy to niejaki Hans Sucko wspomina o posiadłości Schmoellen, przejętej przez rodzinę von Schenckendorff. Rodzina ta była właścicielem miejscowych dóbr aż do 1817 r. Pałac w Smolnie jako siedziba rodowa został wybudowany w miejsce poprzedniego, drewnianego w wiejskim stylu, jako reprezentacyjna budowla. Został wybudowany na początku XIX wieku, na krótko przed kampanią napoleońską. Został wzniesiony wg modnego wówczas stylu angielskiego. Była to jednopiętrowa budowla, z wieloma wieżyczkami i z fasadą w jasnym odcieniu. Pałac był ozdobiony gzymsami i listwami na ścianie pod dachem, nad oknami czy przy cokołach. Dekoracyjność i bogactwo zdobień nadawały rezydencji efektowności, a otoczenie różnorodnej zieleni romantycznego wyglądu. Pałac, najprawdopodobniej położony był pośrodku majątku górnego. Budynek zniszczony został przez żołnierzy Armii Czerwonej w toku działań wojennych w 1945 r. i rozebrany z przeznaczeniem na materiał budowlany.

Pałac w Modle położony był w powiecie bolesławieckim, w województwie dolnośląskim. Od początku swoich dziejów miejscowość była majątkiem rycerskim. Pałac w Modle powstał w latach 1564-1567 z inicjatywy Mikołaja Birbanta. Następnymi jego właścicielami był ród Rittbergów, który dokonał najbardziej spektakularnych zmian. Pomiędzy 1867 a 1869 rokiem Aurel von Rittberg, przebudował pałac i zmodernizował wnętrza tak, że powstała duża czterokondygnacyjna rezydencja z okrągłymi wieżyczkami w narożach. Powierzchnia użytkowa pałacu wynosiła prawie 2000 m2. Stawiało to pałac w Modle w szeregu najokazalszych pałaców na Dolnym Śląsku. Największymi salami były sala balowa oraz sala jadalna, z której wychodziło się na taras. W pomieszczeniach na zdobionych ścianach wyeksponowane były obrazy przodków. W szklanych gablotach, na meblach i ścianach znajdowało się wiele pięknych wyrobów ceramicznych i szklanych z Czech, w tym miśnieńska porcelana. W zbiorach znalazły się pamiątki z Dalekiego Wschodu i Afryki. W zbrojowni stały zbroje rycerskie, kusze, miecze, hakownice, hełmy, broń myśliwska i ceremonialna. Mimo tego, że w 1959 roku stan pałacu był niemal bez zarzutu, uległ on jednak zniszczeniu po tym jak przeszedł w ręce PGR i po dziś dzień pozostaje w ruinie.

Suseł moręgowany (Spermophilus citellus) jest średniej wielkości gryzoniem z rodziny wiewiórkowatych. Gatunek ten zamieszkuje tereny Europy Środkowej i Wschodniej. Wielkość susła to ok. 19-23 cm. przy wadze rzędu 240-340 gr. Ma puszysty, krótki ogon długości ok. 8 cm. Futro w części grzbietowej ma barwę żółto-szarą, a na brzuchu, szyi i klatce piersiowej szaro-rudą. Sierść w sposób charakterystyczny u tego gatunku tworzy gęsto ułożone poprzeczne prążki. Susły żyją w koloniach liczących zazwyczaj od 20 do 200 osobników. Prowadzą dzienny tryb życia, a ich dobowa aktywność zmniejsza się jesienią. Od października do marca zwierzęta te zapadają w sen zimowy budząc się co kilkanaście dni. Suseł moręgowany żywi się głównie zielonymi częściami roślin i nasionami. Czasami zjada także owady, a tylko w wyjątkowych przypadkach jego jadłospis wzbogacają jaja i pisklęta ptaków. W Polsce susła moręgowanego uznano za gatunek „zanikły lub prawdopodobnie zanikły” i objęto ścisłą ochroną gatunkową. Obecnie na terenie kraju prowadzi się jego reintrodukcję, a hodowla prowadzona jest w ogrodach zoologicznych w Poznaniu i Opolu.

Na północ od Jawora, około 12 km od Legnicy, jeszcze w latach 70. minionego wieku można było trafić do tętniących życiem wsi Brachów i Żarek, zamieszkiwanych przez ok. 400-500 osób. Wsie znajdowały się w pięknej dolinie w sąsiedztwie rzek, otoczone lasami i wzniesieniami. Dziś po obu tych wsiach nie ma śladu, znalazły się na zawsze na dnie dużego zbiornika wodnego. Jezioro Słup, który powstał tu w latach 1974-1978. Pod wodą zginął piękny pałac w Brachowie pochodzący z XV wieku. Był dumą lokalnej społeczności, okazały i bogato zdobiony posiadał piaskowcowy portal z herbem opatów lubiąskich, potwierdzając tym samym, że wieś była posiadłością mnichów z Lubiąża. W 1811 roku kupił go Carl Friedrich Ernst von Richthofen. W murach pałacu nocował pruski feldmarszałek Gebhard Leberecht von Blücher – ten sam, który dowodził armią pruską m.in. podczas legendarnej bitwy pod Waterloo, w której klęskę poniósł sam Napoleon Bonaparte. Wokół pałacu znajdował się ładnie zagospodarowany otoczony murem, park ze stawem i wieloma gatunkami drzew i krzewów, tworzących swoisty park krajobrazowy.

Czachów to niewielka wieś w powiecie gryfińskim, w gminie Cedynia. W północno-wschodnim krańcu wsi zlokalizowany był zespół folwarczny, w którego północno-zachodniej części znajdował się pałac powstały podobnie jak okalający go park w latach 1882-1912. Wiadomo, że okazały pałac był budowlą dwukondygnacyjną posadowioną na planie prostokąta i posiadającą czterospadowy dach. W narożu budynku znajdowała się trzykondygnacyjna wieża widokowa przykryta strzelistym dachem. Od frontu znajdował się okazały ryzalit zdobiony kolumnadą i zwieńczony ozdobnym frontonem. Od zachodniej strony do budynku dobudowano parterowe skrzydło pełniące funkcję tarasu, z wieżyczką w narożu. Od strony wschodniej dobudowano parterowy ryzalit posadowiony na planie siedmiokąta. Przed pałacem zlokalizowany był dziedziniec podjazdowy. W jego centralnym punkcie rosły liczne drzewa i krzewy ozdobne często przystrzyżone w regularne formy. Wokół pałacu roztaczał się park w stylu angielskim o powierzchni ok. 2 ha z okazami kasztanowców, lip, jesionów i grabów oraz wieloma gatunkami krzewów, zarówno rodzimego, jak i obcego pochodzenia. Po 1945 r. W pałacu stacjonowały wojska radzieckie, a budynek służył jako szpital wojskowy. W kolejnych latach ulokowano w pałacu rolników, a w latach 60. budynek rozebrano.

Bekasik (Lymnocryptes minimus) to ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. Występuje w pasie od południowo – wschodniej części Płw. Skandynawskiego po wschodnią Syberię, a także obserwuje się kilka izolowanych populacji w Szwecji, płn – wsch. Polsce, na północy Białorusi oraz krajach nadbałtyckich. Upodobał sobie otwarte tereny wilgotnych łąk oraz roślinności szuwarowej nad akwenami wodnymi, dlatego w Polsce jego gniazdowanie stwierdzono jedynie na Bagnach Biebrzańskich. Długość ciała bekasika szacuje się w przedziale 19 – 23 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi ok. 36 – 40 cm, a waga jedynie 30 – 105 g. Ubarwienie złożone z barw brunatnych, czarnych i żółtych jest tak doskonale maskujące, że ptak może być niezauważalny nawet z bliskiej odległości. Od innych bekasów różni się czarnozielonymi pasami na grzbiecie i podwójną beżową brwią. Dziób ma barwę żółtą z zabarwionym na czarno końcem. Jest ptakiem trudnym do obserwacji, ale niepłochliwym. Żywi się owadami i ich larwami, a także wodnymi bezkręgowcami i nasionami roślin. W Polsce jest gatunkiem ściśle chronionym, a szczególnym zagrożeniem dla jego występowania jest osuszanie terenów podmokłych.

Dzierzba czarnoczelna (Lanius minor) to gatunek zamieszkujący wschodnią i południową Europę, Turcję i środkową Azję po Kaukaz i Syberię. W Polsce stwierdzono do tej pory zaledwie ok. 10 par na kilku stanowiskach głównie na wschodzie kraju. Ptak ten na głowie posiada szeroką czarną maskę, u samca większą niż u samicy i sięgającą na czoło. Wierzch ciała popielaty, gardło białe, a spód z wyraźnym różowym nalotem. Na czarnym skrzydle jedno białe lusterko. Ogon czarny z białymi obrzeżami. Gatunek ten zasiedla tereny rolnicze z niską roślinnością i z bogatą strukturą - brzegi pól, skraje starych lasów, śródpolne kępy drzew, zadrzewienia śródpolne, Żywi się jedynie pokarmem zwierzęcym (owadami, ślimakami, gryzoniami, ptakami i jaszczurkami. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną prawną, zagrożony utratą siedlisk poprzez intensyfikację rolnictwa, zarastaniem nieużytków i likwidacją zadrzewień śródpolnych.

Dzierzba rudogłowa (Lanius senator) zamieszkuje głównie Europę Południową od Pirenejów przez Półwysep Apeniński, Sycylię i inne śródziemnomorskie wyspy. W Europie Zachodniej i Środkowej areał jej występowania przebiega przez Polskę i rejon Dunaju. Poza Europą spotykana jest także w zachodniej Afryce. W Polsce, głównie w centrum, na południu i wschodzie kraju (Małopolska, Wielkopolska i Mazowsze), gnieździ się ok. 10 par. W całej Europie Środkowej populację dzierzby rudogłowej szacuje się na 75 - 150 par lęgowych. Ptak o dość okrągłej sylwetce, dużej głowie i z długim ogonem. Na wierzchu głowy rdzawobrązowa czapeczka sięgając na kark oraz czarna maska obejmująca czoło. Spód ciała biały. Podobnie jak dzierzba czarnoczelna, żywi się głównie owadami i drobnymi kręgowcami. Gatunek ten jest zagrożony wyginięciem poprzez intensyfikację rolnictwa, zarastaniem nieużytków i likwidacją zadrzewień. W Polsce chroniony.

Gadożer zwyczajnym (Circaetus gallicus) to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. Zamieszkuje rozległe, wilgotne lasy, głównie stare kompleksy sosnowe w otoczeniu których znajdują się otwarte tereny podmokłe. Zamieszkuje południową i środkową Europę, zachodnią i południową Azję aż po Indie oraz północno-zachodnią Afrykę. Jest gatunkiem wędrownym przylatującym do Polski w kwietniu i maju. Na terenie naszego kraju prawdopodobnie znajduje się ok. 10 par lęgowych tego gatunku. Żyją one głównie na wschodzie kraju w rejonie Puszczy Białowieskiej, Sandomierskiej i Augustowskiej, w Bieszczadach i na Bagnach Biebrzańskich. Ptak ma barwę brązowo-brunatną, spód jasny, niemal biały z drobnymi plamkami układającymi się w brunatne, poprzeczne pręgi. Ma dużą i okrągłą głowę co odróżnia go od podobnego myszołowa. W powietrzu jego lot charakteryzuje się długim szybowaniem na rozpostartych skrzydłach lub zawisaniem nad ziemią. Żywi się niemal wyłącznie płazami i gadami. Poluje również na węże dochodzące do 2 metrów długości, głównie żmije zygzakowate i zaskrońce, Uzupełnienie diety mogą stanowić ssaki, ptaki i owady. Gadożer objęty jest ochroną gatunkową ścisłą. Uznany jako skrajnie zagrożony przez niewielką liczność i zmiany środowiska wywoływane osuszaniem terenów podmokłych.

Głowacica (Hucho hucho) - gatunek słodkowodnej ryby z rodziny łososiowatych. Jest największą rybą tej rodziny. W Polsce występuje w Czarnej Orawie, Popradzie, Dunajcu, Sanie, Rabie, Skawie, Sole, Kłodzkiej, Bobrze, Gwdzie. Występuje również w czorsztyńskim zbiorniku zaporowym. Liczebność polskiej głowacicy to ok. 1500–2000 dorosłych osobników. Głowacica to nocny i bardzo aktywny drapieżnik. Zamieszkuje wody zimne dobrze natlenione, szybko płynące o kamienistym lub żwirowym dnie. Może żyć nawet w lekko zanieczyszczonych wodach. Głowacica osiąga 80 do 100 cm długości, wagę 5–10 kg. Ciało ma wydłużone, wrzecionowate, okrągłe w przekroju, głowę dużą, lekko spłaszczoną, z szeroko wyciętym otworem gębowym sięgającym poza krawędź oka. Ma od 4 do 8 hakowatych zębów umieszczonych w jednym rzędzie. Głowacica ma dużą płetwę tłuszczową, natomiast pozostałe płetwy są dość małe. Płetwa ogonowa jest wyraźnie karbowana. Łuski bardzo drobne. Grzbiet brązowawy lub zielonkawoszary, boki jaśniejsze z miedzianym połyskiem, brzuch biały. Na bokach liczne, nieregularnie rozmieszczone, małe, ciemne plamki.. Głównym pokarmem głowacicy są ryby takie jak płoć, jaź, jelec, kiełb, kleń oraz łososiowate. Zjada również owady, bezkręgowce, żaby, małe ssaki i ptaki wodne. Jest typem samotnika.

Jaszczurka zielona - (Lacerta viridis) to gad z rodziny jaszczurkowatych. Jest to jedna z większych jaszczurek zamieszkujących Europę. W Polsce dorasta średnio do ok. 30 cm długości przy czym na południu Europy jej wielkość sięga nawet 40 cm. Niemal 2/3 długości tej jaszczurki stanowi ogon. Typowo ubarwione samce są trawiastozielone, często bogato nakrapiane czarnymi plamkami. Samice są szarozielone pokryte nieregularnymi ciemnymi plamkami z jasnymi liniami wzdłuż grzbietu. Jaszczurki te występują dość rzadko i spotykane są zarówno na nizinach jak i w górach (do ok. 2000 m.n.p.m.). gatunek ten preferuje miejsca nasłonecznione i suche. Najczęściej spotykana jest na różnego typu zboczach porośniętych trawą i krzewami, zamieszkuje także brzegi lasów i pól uprawnych, ale także wydmy. W Polsce gatunek notowany do ok.1970 roku. Sporadyczne dane o jego występowaniu po roku 1970 nie są udokumentowane naukowo stąd, według Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (z 2001 r.), gatunek ma status zanikłego na terenie Polski. W Polsce jaszczurka zielona podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

Głuszec (Tetrao urogallus ) to ptak z rodziny kurakowatych. Zamieszkuje lasy północnej i środkowej Eurazji. W Polsce głuszec jest nielicznym ptakiem lęgowym, zagrożonym wyginięciem. Występuje w Puszczy Augustowskiej, Puszczy Solskiej i Knyszyńskiej, w Karpatach i Borach Dolnośląskich. Głuszec jest największym ptakiem grzebiącym w Europie. Długość ciała to ok 60-100 cm. Przy masie dochodzącej do 6,5 kg. Rozpiętość skrzydeł w granicach 100 – 130 cm. Samiec jest znacznie większy od samicy, zwykle ok dwukrotnie większy. W ubarwieniu ciemny- głównie czarny podczas gdy samica brunatna. U samca broda z dłuższymi, sztywnymi piórami. Wokół oka czerwona plama, która u samicy jest przybiera postać słabo widocznej narośli koloru brunatnego. Głuszec zamieszkuje rozległe i zwarte kompleksy leśne z przewagą borów i lasów mieszanych o dobrze rozwiniętym podszycie i runie. W zimie pokarm stanowią głównie igły drzew iglastych, a także pędy i pąki krzewów i drzew iglastych. Latem menu urozmaicone jest o jagody i inne owoce leśne, nasiona, owady i ziarna zbóż.

Iglicznia (Syngnathus typhle) - ryba morska występująca we Wschodnim Oceanie Atlantyckim wzdłuż wybrzeży Europy, Morzu  Śródziemnym, Czarnym i Azowskim. W Bałtyku występuje w płytkich wodach porośniętych roślinnością, w łąkach podwodnych i wśród glonów (Zatoka Pucka). Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Ciało ma wydłużone (do 35 cm), o przekroju siedmiokątnym, pokryte pierścieniami pancerza z płytek kostnych, po trzy na bokach i jeden na brzuchu. Na końcu ma wachlarzykowatą płetwę ogonową. Ma bocznie silnie spłaszczony pysk, o długości większej niż połowa długości głowy, przekształcony w rurkę, otwór gębowy ma skierowany skośnie ku górze. Na bokach drobne płetewki piersiowe. Sposób rozmnażania różni się od innych gatunków. W okresie tarła samiec tworzy w końcowej części ciała torbę lęgową. Do niej samica składa kilkadziesiąt jaj. Tam następuje ich zapłodnienie. Po miesiącu młode ryby o długości 2–3 cm, poruszając się w torbie, rozrywają ją i wypływają do wody. Iglicznia często jest także hodowana w akwariach publicznych.

Kozica (Rupicapra rupicapra) nazywana także kozicą północną to ssak z rodziny krętorogich. Wielkość kozicy to ok. 120 do 130 cm długości ciała przy ok. 90 cm wysokości w kłębie. Kozice dochodzą do wagi 30-60 kg. Gatunek ten zamieszkuje wysokie góry Alp, Kaukazu, Bałkanów, Karpat Wschodnich i Tatr. Jest zwierzęciem wybitnie przystosowanym do górskiego trybu życia. Posiada nieco dłuższe tylne nogi co znacznie ułatwia wspinanie i odpowiednio zmodyfikowane ruchome racice, które dają znacznie pewniejsze podparcie. Kozice żyją w stadach zwanych kierdelami, mających określoną strukturę z doświadczoną samicą na czele. Największym zagrożeniem dla kozic są wszelkiego rodzaju drapieżniki jak orzeł przedni, wilk, ryś i lis. Wśród innych czynników szkodliwych wymienić także można lawiny śnieżne, oblodzenie skał czy czynniki chorobotwórcze, a także kłusownictwo, nadmierna turystyka, zanieczyszczenia środowiska oraz anomalie klimatyczne . W Polsce kozica objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Badania przeprowadzone w 2012 roku wykazały obecność 1096 kozic w całych Tatrach z czego tylko 286 po polskiej stronie.

Kraska zwyczajna, kraska pospolita, kraska (Coracias garrulus), zwana również siwką, gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny krasek. Jest rozmiarów kawki lub sójki. W Polsce jest jednym z najbarwniejszych ptaków, występuje na wschodzie kraju (60-70 par): w południowej Lubelszczyźnie, Równinie Kurpiowskiej i Mazurskiej, na Podlasiu, w Puszczy Kozienickiej i Białej oraz w Kotlinie Sandomierskiej. Na zachodzie wymarły. Odloty następują we wrześniu lub październiku, przyloty na przełomie kwietnia i maja. Ma krępą budowę i zaokrąglone skrzydła. Ubarwienie niebieskie w różnych odcieniach, grzbiet rdzawobrązowy, lotki czarne. Dziób czarniawy, nogi żółtawe. W Polsce lęgnie się zazwyczaj w dziupli po dzięciole albo w budce lęgowej. Na południu preferuje nory wygrzebane w urwiskach i dziury w murach. Wyprowadza jeden lęg w roku, na przełomie maja i czerwca, składa 4 do 5 czysto białych, błyszczących jaj. Pożywieniem są owady, głównie prostoskrzydłe (pasikoniki) i chrząszcze, rzadziej dżdżownice i pająki, drobne kręgowce - gady, płazy (żaby) i ssaki (norniki). Jesienią dieta jest uzupełniana owocami. Pokarm zdobywa na ziemi. Poluje z zasadzki - zlatuje z miejsc obserwacyjnych prosto na ofiarę, która jest na ziemi.

Kulon zwyczajny, kulon (Burhinus oedicnemus) ptak wędrowny z rodziny kulonów. W Polsce na granicy wymarcia, występują najwyżej 2-4 pary. Zamieszkuje w dolinie Bugu i Narwi, być może też nad środkową Wisłą. Upierzenie ma płowopiaskowe, pokryte ciemnymi podłużnymi kreskami. Spód ciała białawy. Nad okiem biała brew, a pod nim biała plama. Dziób żółty z czarnym końcem, nogi wysokie, żółte. Odżywia się owadami, dżdżownicami i drobnymi kręgowcami. Ciało ma 41-43 cm długości, rozpiętość skrzydeł ok. 82 cm, waga ok. 400-550 g. Kulon jest najaktywniejszy o zmierzchu i nocą, w ciągu dnia jest bardzo skryty. Ma jeden, rzadziej dwa lęgi w roku, w maju i lipcu, znosząc po dwa jaja. Wysiaduje je samica przez 23 - 37 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo już po kilku godzinach. Kulon objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Łęczak (Tringa glareola) zwany także brodźcem leśnym to średniej wielkości ptak z rodziny bekasowatych. Zamieszkuje północną Eurazję, a zimuje w pasie klimatów tropikalnych Afryki, Azji Południowej, Indonezji i Australii. W Polsce gatunek ten jest jednym z najpospolitszych brodźców ( w okresie przelotów), ale jako gatunek wyprowadzający lęgi jest w naszym kraju bardzo rzadki i obecnie mówi się zaledwie o kilku parach lęgowych głównie na Podlasiu. Długość ciała dorosłych osobników to ok. 20-23 cm, a rozpiętość skrzydeł ok. 40 cm. Łęczaki zamieszkują głównie bagna, tereny podmokłe i brzegi zbiorników wodnych. Swoje gniazda budują na ziemi, składając do nich 4 jaja. Wysiadywaniem jaj zajmują się oboje rodzice, natomiast pisklętami opiekuje się wyłącznie samiec. Pokarm łęczaków stanowią różnego rodzaju owady. Gatunek ten w Polsce objęty jest ochroną gatunkową ścisłą, a zagrożeniem dla niego jest osuszanie obszarów, na których się gnieździ, oraz zmiany klimatyczne.

Łosoś (Salmo salar), drapieżna ryba z rodziny łososiowatych. Występuje w północnej części Atlantyku, w rzekach Ameryki Północnej, w Europie od Portugalii po Morze Białe, Północne i Bałtyk. Osiąga 150 cm długości i 24 kg masy ciała. Na linii grzbietu występuje mała, czerwono-szara płetwa tłuszczowa. Ma wielką głowę z silnie uzębioną paszczą. Podczas tarła samce zmieniają ubarwienie na czerwonawe, a żuchwa przybiera kształt haka. Młode mają na bokach ciemne i czerwone plamki. Osobniki dorosłe mają nieregularne czarne plamy na górnej połowie ciała. Początkowo żywi się skorupiakami planktonowymi i larwami owadów, później mniejszymi rybami oraz skorupiakami. Typowa ryba anadromiczna tzn. wędrująca na czas rozrodu z mórz do rzek. W trakcie przekraczania granicy wód słodkich i słonych dokonują się w ich organizmach zmiany biochemiczne i fizjologiczne. Osobniki młode spędzają w rzekach 2–3 lata, następnie wędrują do morza. W morzu spędzają kolejne 2–3 lata, po czym wracają do tej samej rzeki na tarło.

Mornel, sieweczka gniada (Eudromias morinellus) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych , zamieszkujący pasma górskie . Długość ciała ok. 20-26 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 45-65 cm, waga ok. 85-140 g. Gniazda zakłada w płytkim zagłębieniu wśród niskiej roślinności lub pomiędzy kamieniami, wyścielone mchem i porostami. Żywi się owadami, pająkami, małymi mięczakami i dżdżownicami. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju - czerwcu 2-4 zmiennie ubarwione i nakrapiane jaja. Wysiadywanie 22-29 dni wyłącznie przez samca. Młode uzyskują lotność po ok. 25-30 dniach. Wychowywane są również tylko i wyłącznie przez samca. Na terenie Polski stwierdzono jego powrót na stanowiska lęgowe w 1999r, po 53 latach nieobecności.

Morświn (Phocoena phocoena) - jedyny gatunek waleni występujący w Bałtyku, spokrewniony z delfinami. Żyje samotnie lub w małych grupach 2-3 osobniki. To najmniejsze walenie na świecie. Morświn pływa z szybkością 17-22 km/h. Odżywia się drobnymi rybami. Zarówno samiec jak i samica osiągają długość ok. 2 m. Masa ciała: 45- 65 kg. Żyje maksymalnie do 15 lat. Ciało morświnów jest nagie, ubarwione czarno na grzbiecie i rozjaśniające się do koloru białego na brzuchu i w dolnych partiach głowy. Płetwy morświna są koloru czarnego. Zagrożeniem dla morświna jest zanieczyszczenie morza, powodujący przez to spadek odporności i choroby, a także sieci w przybrzeżnych połowach ryb. Morświn jest gatunkiem ściśle chronionym w Polsce i w Europie.

Nagórnik zwyczajny (Monticola saxatilis) zwany także drozdem skalnym to ptak z rodziny muchołówkowatych. Zamieszkuje górskie rejony od północnej Afryki, przez południową i środkową Europę i Azję Mniejszą aż po środkową Azję. W Polsce nieliczny ptak lęgowy, obserwowany w Pieninach, Tatrach, Bieszczadach i w Babiogórskim Parku Narodowym. Ptak o ciele długości ok. 17–19 cm i 33 – 37 cm rozpiętości skrzydeł oraz masie w granicach 45-60 gram. Prowadzi samotniczy tryb życia. Jest płochliwy i często chowa się za skałkami. Gatunek ten charakterystycznie potrząsa ogonem. Zamieszkuje tereny skaliste w górach i na wyżynach, górskie hale i zbocza ze żwirem. Preferuje miejsca nasłonecznione i suche. Jego pożywienie stanowią głównie owady i pajęczaki, ale nie pogardzi także jagodami czy nawet jaszczurkami. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Jesiotr zachodni (Acipenser sturio), był największą rybą występującą do niedawna w polskich wodach. Prawdopodobnie w średniowieczu jesiotr zachodni został wyparty ze zlewni Bałtyku przez podobny gatunek, jesiotra ostronosego, występującego głównie w Ameryce Północnej. Obecnie jesiotr zachodni występuje w przybrzeżnych wodach Europy od wybrzeży Hiszpanii po północną część Norwegii, w Morzu Północnym, Bałtyku, Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym. Ciało jesiotra zachodniego jest silnie wydłużone – rekinowate. Pokryte jest pięcioma rzędami kostnych płytek biegnącymi wzdłuż ciała. Płetwa grzbietowa jest przesunięta daleko ku tyłowi, górny płat płetwy ogonowej wydłużony. Głowa silnie wydłużona zakończona długim ryjem, posiadającym w spodniej części u nasady stosunkowo niewielką, pozbawioną zębów paszczę. Dorosłe osobniki dorastają do 3-4 m długości i ok 300-400 kg. Masy. Tarło jesiotr zachodni odbywa od kwietnia do końca sierpnia w rzekach o kamienistym dnie niekiedy daleko od ujścia. Samica składa wówczas od 800 tys. do ok 2,5 mln ziaren ikry co nierzadko stanowi 20% masy jej ciała. Pokarmem tego gatunku najczęściej fauna denna, którą wygrzebuje z miękkiego podłoża ryjowatym pyskiem. Gównie są to mięczaki, skorupiaki, a także larwy owadów i niekiedy drobne ryby. W Polsce jesiotr zachodni ma status gatunku zanikłego.

Orlik grubodzioby (Clanga clanga) to gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego. Występuje od północno-wschodniej Europy do wschodniej Azji. Zalatuje także do Europy Zachodniej, aż po Wielką Brytanię. Wędruje sezonowo. Zimuje w południowej Azji, południowo-wschodniej Europie i na Bliskim Wschodzie. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy, głównie na wschodzie kraju. Regularnie lęgi wyprowadza tylko w niedostępnych lasach bagiennych na Bagnach Biebrzańskich i na Podlasiu. Najczęściej spotyka się go w czasie przelotów - wiosną w kwietniu i jesienią od września do listopada. Jego populację w Polsce szacuje się na 15-20 par lęgowych. Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie jednolicie brązowe z matowym, szarym odcieniem (może wydawać się wręcz czarne), Długość ciała ok. 65 cm, a rozpiętośc skrzydeł ok. 160 cmprzy masie ciała dochodzącej do 1,2 – 1,6 kg. Poluje na średniej wielkości kręgowce - ssaki, ptaki, gady i płazy. Uzupełnienie stanowią duże owady. Niekiedy zjada ryby lub padlinę. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Orzełek włochaty (Hieraaetus pennatus) to duży, wędrowny ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. Zamieszkuje południową i wschodnią Europę, północną Afrykę i Azję Środkową, na wschód od Środkowej Syberii i północnej Mongolii. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na wschodzie (5-10 par). Najczęściej widywany jest w Puszczy Białowieskiej, Lubelszczyźnie, Bieszczadach i na Bagnach Biebrzańskich, gdzie prawdopodobnie gniazduje (od ponad 100 lat nie stwierdzono lęgu zakończonego sukcesem). Należy do najrzadszych polskich ptaków drapieżnych. Dorosłe osobniki dorastają do ok. 50 cm. Rozpiętość skrzydeł to ok. 120 cm, a waga dochodzi do 1 kg. Zasiedla lasy liściaste i mieszane o dużej powierzchni, doliny rzeczne między wzgórzami, stoki górskie. Pożywienie stanowią średnie ssaki oraz ptaki. Rzadziej chwyta gady (preferuje jaszczurki) i duże owady. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Pomurnik (Tichodroma muraria) – niewielki ptak górski z rodziny pomurników której jest jedynym przedstawicielem. Występuje w górach południowej i środkowej Europy oraz zachodniej i środkowej Azji. Występuje przede wszystkim w Tatrach, które są najbardziej na północ wysuniętym stanowiskiem lęgowym tego gatunku w Europie. Przypomina dużego pełzacza. Ma długi zakrzywiony dziób, ale zupełnie inaczej ubarwiony. Całe ciało szare z czarnym, białawo zakończonym ogonem, u samca także z czarnym gardłem. Ciemnoczerwone pokrywy skrzydłowe i część lotek oraz białe perły na skrajnych lotkach ukazują się w pełnej krasie podczas żerowania i w locie. Gniazdo pomurnik buduje w trudno dostępnych szczelinach skalnych. Budulcem najczęściej są mchy i porosty oraz sierść ssaków. Pożywienie to głównie owady. W Polsce jest to skrajnie nieliczny ptak lęgowy. Objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Rybitwa czubata (Sterna sandvicensis) to duży ptak wędrowny z rodziny mewowatych. Jest to duża rybitwa o długim, smukłym, czarnym dziobie z żółtym końcem. Wierzch ciała jasnopopielaty. Na głowie czarna czapeczka z krótkim czubem na potylicy. Nogi krótkie, czarne. W Polsce gnieździ się nieregularnie w Zatoce Gdańskiej w rezerwacie Mewia Łacha. Pojawia się od kwietnia do września na całym wybrzeżu, zwłaszcza w ujściach rzek, w głębi lądu obserwowana rzadko. Po okresie lęgowym odlatuje nad bogate w ryby Morze Północne i wzdłuż wybrzeży Afryki na południe. Pokarmem tego gatunku są drobne ryby chwytane zwykle podczas nurkowania z lotu, a także wodne bezkręgowce np. mięczaki, owady łapane na ziemi, a niekiedy także pisklęta innych gatunków ptaków. W Polsce gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej.

Rybitwa popielata (Sterna paradisaea) to średniej wielkości ptak z rodziny mewowatych. Zamieszkuje najdalsze północne krańce Eurazji i Ameryki Północnej, pas od Islandii przez Wyspy Brytyjskie, wybrzeża Francji, Niemiec, Polski i Beneluxu, Półwysep Skandynawski, przez Syberię po Cieśninę Beringa po Grenlandię. W Europie Środkowej widuje się ją głównie nad Morzem Północnym i Bałtykiem. W Polsce gnieździ się sporadycznie i nieregularnie w Zatoce Gdańskiej i na jeziorach przymorskich - najwyżej kilkanaście par. Wierzch głowy i końcówki skrzydeł czarne, tułów i skrzydła szare, boki głowy i szyi, kuper i ogon białe. W sezonie godowym dziób i nogi całe czerwone później czarne. Szyja, pierś i brzuch popielate. Gniazdo buduje na otwartym terenie w zagłębieniu w ziemi, prawie bez wyściółki. Pożywienie rybitwy popielatej stanowią drobne ryby, a także bezkręgowce m.in skorupiaki. Polując zawisa nad wodą i atakuje ofiarę spadając na nią i nurkując. Gatunek chroniony, wymieniony w Dyrektywie ptasiej i w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako krytycznie zagrożony,

Sokół wędrowny (Falco peregrinus) – średni ptak drapieżny z rodziny sokołowatych. Zasiedla wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce nieliczny ptak lęgowy. Zamieszkuje rozległe stare lasy, skaliste góry, kamieniołomy, a także miasta. Wierzch ciała sokoła wędrownego jest stalowoszary, spód gęsto prążkowany. Na głowie czarny kaptur z szerokimi wąsami na policzkach. Sokół wędrowny należy do najlepszych łowców. Potrafi schwytać ptaka w locie pikując na niego z dużej odległości z prędkością dochodzącą nawet do 300 km/h. Pożywieniem są głównie ptaki wielkości gołębia lub większe. W jadłospisie europejskich sokołów znajduje się blisko 200 gatunków ptaków. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej. Wokół gniazd sokołów wędrownych obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1.01 do 31.07) – w promieniu do 500 m od gniazda.

Świstun zwyczajny (Anas penelope) to gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje północną Eurazję. Zimuje w południowej i zachodniej Europie (wokół Morza Śródziemnego) i południowej Azji. W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na północy kraju (5–10 par), a pojedyncze pary spotykano także w innych rejonach. Świstuny mają krótki dziób i okrągłe głowy z wypukłym czołem. Samiec w szacie godowej ma czoło i wierzch głowy kremowy, boki głowy i szyja kasztanowordzawe, wierzch i boki ciała popielate z poprzecznym prążkowaniem. Samica w szacie godowej ubarwiona mniej jaskrawo, ogólnie brązowa lub brązowoszara z licznymi, drobnymi ciemnymi plamkami. Ma na skrzydłach szarą dużą plamę i czarne mieniące się na zielono lusterko. Gatunek ten zasiedla duże jeziora, rzeki i stawy gęsto zarośnięte, również bagna. Gniazdo budowane przez samicę na ziemi, w pobliżu wody, pod krzewami lub w kępach trawy., składa się z gałązek i puchu. Pożywienie to głównie roślinność wodna i tylko jako dodatek mięczaki. W Polsce świstun objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Wąż Eskulapa (Zamenis longissimus) to gatunek niejadowitego węża zamieszkującego południową i wschodnią części Europy Środkowej, zachodnią Azję oraz Azję Mniejszą. W Polsce jest rzadkim gatunkiem, występuje na południu kraju, głównie w Bieszczadach, gdzie jego ilość nie przekracza ok. 200 osobników. Jest to największy wąż żyjący w Polsce i Europie Środkowej. Długość jego ciała może przekraczać 2 m, przy czym najdłuższy odnotowany osobnik mierzył 225 cm. Samce są zwykle dłuższe od samic. Dorosłe osobniki są oliwkowo-brązowe. Głowa oraz ciało, z wyjątkiem brzucha, są brunatne lub oliwkowobrunatne z wieloma małymi, jasnymi plamkami. Jest to wąż jajorodny. Latem samice składają od 5 do 21 jaj umieszczając je w bardzo ciepłych i wilgotnych miejscach (np. w próchniejącym drewnie, stertach trocin lub gnijących liści). Młode legną się jesienią tuż po wylęgu osiągając długość 20-30 cm. Wąż ten odżywia się myszami, małymi ssakami, jaszczurkami, jajami, pisklętami oraz małymi ptakami. Czasem zjada też młode bezkręgowce. Nie jest jadowity, a zdobycz chwyta pyskiem i owijając ciałem dusi, a następnie połyka. Gatunek w Polsce pod ochroną.

Żołędnica (Eliomys quercinus), ssak z rodziny popielicowatych,zamieszkujący lasy liściaste i mieszane zachodniej, środkowej i północno-wschodniej Europy oraz północnej Afryki. Osiąga długość ciała do 14 cm, ogona do 12 cm. Sierść ma krótką, gęstą, szarobrązową z rudym odcieniem, brzuch białawy, po bokach głowy czarna pręga, biegnąca przez oko, na policzkach biała cętka. Ogon owłosiony, zakończony pędzlem czarnych włosów z białymi końcami. Jest aktywna nocą i przebywa niemal wyłącznie na drzewach. Przyczepność zapewniają jej ostre pazurki oraz kleista wydzielina z gruczołów znajdujących się na podeszwach stóp. Bardzo dobrze orientuje się w ciemności dzięki doskonale rozwiniętym zmysłom węchu, słuch i wzroku oraz włoskom czuciowych, które znajdują się na jej głowie i podudziach. Zapada na zimę w sen trwający od października do końca kwietnia i obniża w tym czasie temperaturę ciała do 1°C. Po przebudzeniu wykorzystuje zapasy pożywienia, które gromadzi jesienią. Gryzonie te są wszystkożerne, wiosną jedzą głównie nasiona, pędy i pąki roślin, latem zmieniają dietę na mięsną. Zjadają również owoce. Jesienią żywią się oleistymi nasionami, orzechami i żołędziami.

Tarpan (Equus gmelini) – gatunek doszczętnie wytępionego dzikiego konia zamieszkującego obszary leśne Europy. Był to mały koń mierzący w kłębie ok. 130 cm. Maść myszata, grzywa krótka i stojąca, na grzbiecie ciemniejsza pręga przebiegająca wzdłuż kręgosłupa oraz pręgowane nogi. W okolicach Puszczy Białowieskiej tarpany przetrwały do 1780 roku. Wtedy też zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. Najpóźniej wymarły jednak na stepach Ukrainy (lata 80-te XIX wieku). W wyniku krzyżowania z lokalnymi końmi wykształciła się rasa nazwana konikiem polskim. Ocalałe po II wojnie światowej koniki trafiły do Popielna do Instytutu Genetyki i Hodowli Doświadczalnej PAN gdzie prowadzi się ich badania i hodowlę. Kolejne stado koników żyje w Puszczy Noteckiej na terenie Stacji Doświadczalnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Oba stada utrzymywane są w warunkach leśnych na otwartej przestrzeni, a jedyna opieka ogranicza się do podawania siana w okresie zimowym.

Karliczka (Porzana pusilla) to gatunek małego ptaka wodnego z rodziny chruścieli. W Polsce ptak ten jest bardzo rzadko spotykany, przy czym osobniki spotykane w naszym kraju najprawdopodobniej do Polski zalatują. Niegdyś karliczka gnieździła się na Śląsku. Prawdopodobnie ostatnie widziane u nas osobniki obserwowano pod Janowem Lubelskim, jednak nie są to informacje potwierdzone naukowo stąd właśnie przyjmuje się, że gatunek ten do Polski sporadycznie zalatuje. Karliczka jest ptakiem średniej wielkości. Jej długość to ok. 15-20 cm, a rozpiętość skrzydeł od 20 do 35 cm., przy wadze w granicach ok. 55 g. Jest to gatunek żyjący wyłącznie na leżących w pobliżu wody okresowo zalewanych łąkach porośniętych turzycami. Pożywieniem karliczki są głównie owady, a w niewielkim stopniu także zielone części roślin. W Polsce karliczka objęta jest ochroną gatunkową.

Tur (Bos primigenius) – to wymarły gatunek ssaka z rodziny wołowatych. Wyglądem ogólnym przypominał duże rasy prymitywne bydła domowego. Na podstawie literatury szacuje się, że byki miały ok 1,6 do 1,9 metra wysokości w kłębie i około 3 metrów długości tułowia wraz z głową. Tury posiadały bardzo charakterystycznie gięte rogi. Rosły one na boki i do góry, a następnie wyginały się do przodu Rogi miały barwę kości słoniowej z ciemniejącymi końcówkami. Tur w przeważającym stopniu był trawożercą oraz gatunkiem typowo leśnym. Zamieszkiwał tereny zwartych, gęsto podszytych puszcz gdzie zasiedlał tereny podmokłe i bagienne, odporne na sukcesję leśną. Tereny te zapewniały turowi obfitą bazę pokarmową, a w okresie zimowym pozwalały na urozmaicenie diety o występujące tu licznie pędy i korę młodych drzew i krzewów. Przyczyną wymarcia turów był rozwój rolnictwa i związane z nim zanik i zmniejszenie powierzchni lasów. Główną ostoją turów w Polsce była Puszcza Jaktorowska, a ostatnia samica padła z przyczyn naturalnych w 1627 roku.

Bojownik batalion (Calidris pugnax) to średni ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. Zamieszkuje północno-wschodnią Europę i Syberię. Zimuje w Afryce, na Bliskim Wschodzie oraz w Indiach. Niekiedy dolatuje tylko do Morza Północnego i Wielkiej Brytanii. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy - rocznie zakłada gniazda od 50 do 80 samic, przy czym nie znana jest dokładnie liczebność samców. Batalion występuje głównie na Bagnach Biebrzańskich. Pojedyncze lęgi stwierdzano również na Polesiu Lubelskim, nad jeziorem Jamno i u ujścia rzeki Redy. W Polsce, obok Niemiec, Belgii, Holandii i Francji, przebiega jego południowa granica występowania. Batalion charakteryzuje się silnym dymorfizmem płciowym. Samiec (29-32 cm) większy od samicy (22- 26 cm), w szacie godowej pióra na przodzie szyi tworzą jednobarwną lub prążkowaną kryzę (czarną, czerwonobrązową lub białą). Długie, zakręcone pióra na potylicy tworzą rodzaj uszu. Przód i boki głowy nieopierzone. Ponadto zmienny również rysunek od jednolitego koloru poprzez plamki i prążki. To wszystko sprawia, że ubarwienie samców jest równie niepowtarzalne co układ linii papilarnych u człowieka. Pożywienie stanowią głównie owady, ale także skorupiaki wodne oraz ślimaki, a okresowo także nasiona. Zagrożeniem dla gatunku jest osuszanie bagien i ich zarastanie krzewami.

Biegus zmienny (Calidris alpina) – ptak z rodziny bekasowantych o ciele długości od 16 do 22 cm. Sylwetka dość krępa o krótkiej szyi i niezbyt długich nogach. W szacie godowej łatwo rozpoznawalny po czarnej plamie na brzuchu. Jest to skrajnie nieliczny ptak lęgowy (ok 10 gniazdujących par w Polsce), natomiast licznie występuje podczas przelotów. W ostatnich latach gniazdował tylko na kilku stanowiskach: w delcie Świny, nad jez. Łebsko, w rejonie ujścia Redy do Zat. Puckiej. Niegdyś występował także na Bagnach Biebrzańskich. Pokarm stanowią drobne bezkręgowce zbierane z powierzchni lub poprzez sondowanie w miękkim podłożu. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Zagrożeniami dla tego gatunku są osuszanie podmokłych łąk lub szybkie ich zarastanie i niszczenie terenów lęgowych, a dla ptaków wędrujących - ubywanie naturalnych plaż i ich nadmierna penetracje przez ludzi.

Brodziec pławny (Tringa stagnatilis) – średniej wielkości ptak wędrowny z rodziny bekasowatych o długości ciała w granicach 20-26 cm. Zamieszkuje środkową Eurazję od wschodniej Ukrainy po wschodnią Syberię. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego i Afryce, a także na Bliskim Wschodzie. Gatunek skrajnie nieliczny nieregularnie gniazdujący na północnym wschodzie kraju. Przyjmuje się, że w Polsce gniazduje do 5 par tego gatunku. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie spoczynkowej spód ciała biały, a wierzch szary. W szacie gotowej wierzch ciała brązowoszary z ciemnymi plamami. Pożywieniem są drobne bezkręgowce wodne zdobywane podczas brodzenia. Gatunek chroniony, wymieniony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako silnie zagrożony z powodu osuszania terenów bagiennych.

Cietrzew (Lyrurus tetrix) to duży ptak, wielkości kury domowej, z rodziny głuszcowatych. Zamieszkuje strefę lasów iglastych północnej i środkowej Eurazji, od Europy Zachodniej i Wielkiej Brytanii po Wschodnią Syberię. W Polsce to bardzo nieliczny ptak lęgowy. Zamieszkuje głównie wschodnią i południową część kraju - Karpaty Zachodnie, Sudety Zachodnie, Kielecczyznę oraz Bory Dolnośląskie. Samiec czarny z granatowym połyskiem z wyjątkiem białego podogonia i pasków skrzydłowych. Ogon w kształcie liry. Nad okiem czerwona brew nabrzmiewająca w okresie godowym. Samica brązowa z pręgowanym wzorem o barwie rdzawej, płowej i szarej. Ogon bez liry, płytko wcięty. Pożywieniem cietrzewi są głównie rośliny, ale menu ptaki te wzbogacają także bezkręgowcami. Jeszcze w 2003 roku jego liczebność szacowano na ok 2500 osobników. Do roku 1995 gatunek ten był ptakiem łownym. Obecnie mimo prób prawnej ochrony jego populacja stale maleje.

Koza złotawa (Sabanejewia aurata) – gatunek słodkowodnej ryby z rodziny piskorzowatych. Żyje w czystych, szybko płynących rzekach, zarówno płytkich jak i głębokich. Chętnie chowa się między kamieniami. Ciało koloru jasnożółtego. Wzdłuż grzbietu ciągnie się rząd średnio 12–13 ciemnych, dużych, brązowych plam. Podobne plamy w liczbie od 9 do 18 tworzą rzędy po bokach ciała. Plamy te są nieregularne lub prawie kwadratowe. Pomiędzy plamami grzbietowymi i bocznymi liczne drobne plamki. Przy nasadzie płetwy ogonowej znajdują się dwie wyraźne, ciemne plamy, które czasami leżą blisko siebie. Ryba ta odżywia się drobnymi bezkręgowcami dennymi, głównie larwami i poczwarkami ochotek. pokarm uzupełniający stanowią skorupiaki: wioślarki i widłonogi. W Polsce po raz pierwszy kozę złotawą stwierdzono w 1950 roku. Obecnie najwięcej stanowisk znajduje się w Bugu i jego dopływach, a także w Pilicy. Gatunek objęty ochroną gatunkową.

Minóg morski (Petromyzon marinus) – pasożytniczy gatunek bezżuchwowca z rodziny minogowatych. Występuje wzdłuż kanadyjskich i europejskich wybrzeży Oceanu Atlantyckiego, Morza Bałtyckiego, zachodniej części Morza Śródziemnego. W okresie tarła wpływa do rzek. Gatunek wędrowny, w dużych jeziorach tworzy formy słodkowodne. W Polsce rzadki, głównie w przybrzeżnej strefie Bałtyku, pojedynczo w północnym i środkowym dorzeczu Wisły. Ciało wężowate o przeciętnej długości ok. 100 centymetrów, ubarwione na grzbiecie zwykle szaroniebiesko, a na spodzie srebrnobiałe. Na bokach głowy widoczne siedem par otworów skrzelowych, przy czym dwie wyraźnie oddzielone od siebie. Pysk ma postać dużej przyssawki z dwoma, zrośniętymi ze sobą, zębami rogowymi w górnej części i 7 oddzielnymi u dołu. Larwy żywią się drobnymi organizmami unoszącymi się w wodzie natomiast osobniki są pasożytami, atakując głównie dorsze, łososie i węgorze. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Nocek łydkowłosy (Myotis dasycneme) to nietoprze z rodziny mroczkowatych. Jest to jeden z większych gatunków w rodzaju Myotis o długości głowy i tułowia 43–60 mm. Grzbiet wyraźnie ciemniejszy od jasnego brzucha. Żywi się owadami, głównie muchówkami z rodziny ochotkowatych, wodnymi chrząszczami i chruścikami. Jest związany z dużymi zbiornikami wody, zarówno stojącej jak i płynącej, nad którymi poluje, chwytając ofiary znad samej tafli. W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie. W Polsce znane są tylko dwie kolonie rozrodcze tego gatunku (w Jeleniewie na Suwalszczyźnie i w Lubni na Pomorzu), choć na podstawie badań przypuszcza się o istnieniu jeszcze kilku obszarów, w których gatunek ten się rozmnaża. Nocek łydkowłosy jest lokalnie pospolitym i licznym gatunkiem w Holandii, zachodniej Danii, Łotwie i Rosji.

Nocek orzęsiony (Myotis emarginatus) to średniej wielkości nietoperz z rodziny mroczkowatych. Futro na grzbiecie brązowe, a na brzuchu jasne z szarobrązowymi lub brązowymi końcówkami. Skrzydła szerokie. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest wyraźne wycięcie na zewnętrznym brzegu ucha, sięgające połowy jego długości. Błona skrzydłowa dochodzi do nasady palców stopy. Występuje w południowej i zachodniej Europie. W Polsce do niedawna był bardzo rzadko obserwowany i spotyka się go wyłącznie w południowej części kraju. Obecnie, dwa największe zimowiska nocka orzęsionego to Jaskinia Niedźwiedzia oraz Jaskinia Racławicka. W okresie letnim notowany w kilku miejscach głównie na strychach kościołów i w pobliżu jaskiń. Poluje latając w pobliżu koron drzew lub krzewów,  łowiąc ofiary w locie lub zbierając z powierzchni roślin. W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej.

Orzeł przedni (Aquila chrysaetos) – to duży ptak z rodziny jastrzębiowatych zamieszkujący północną Afrykę, środkową Azję, Amerykę Północną i Europę. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy (ok. 30-35 par). Występuje głównie w Karpatach - przede wszystkim w Tatrach, Pieninach, Beskidzie Niskim i Sądeckim i Bieszczadach. Na nizinach spotykany m.in. na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Upierzenie u osobników dorosłych całkowicie brązowe. Dziób żółty, czarno zakończony. Samice są większe od samców. W Polsce drugi co do wielkości ptak drapieżny. Rzadszy od bielika. Poluje m.in. na gryzonie, ale nie pogardzi też kotami domowymi, zającami czy lisami. Gniazduje na niedostępnych półkach skalnych w górach.  Na obszarach nizinnych gniazduje na drzewach. Wokół gniazd orłów przednich obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo o promieniu do 500 m od gniazda.

Kobczyk (Falco vespertinus ) to ptak drapieżny z rodziny sokołowatych. W Polsce obecnie ptak ten jest gatunkiem przelotnym, podczas gdy dawniej był ptakiem sporadycznie lęgowym. Widywany od kwietnia do października. Gatunek ten żywi się większymi owadami i tylko sporadycznie w swoim menu sięga po drobne gryzonie, płazy, gady i ptaki. Gniazduje zwykle w opuszczonych gniazdach srok, wron, gawronów lub w dużych dziuplach, czasem w norach i na półkach skalnych. Kobczyk jest ptakiem średniej wielkości. Jego średnia długość to ok 30 cm., a rozpiętość skrzydeł to ok. 60-70 cm. W Polsce ptak ten objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

Parposz - (Alosa fallax) – gatunek ryby z rodziny śledziowatych. Występuje w Morzu Bałtyckim oraz północno-wschodnim Oceanie Atlantyckim wzdłuż wybrzeży Europy, od Norwegii do Maroko, spotykany również w Morzu Śródziemnym i w Morzu Czarnym. Długość do 60 cm. Ciało bocznie spłaszczone, dość wysokie, pokryte rzędami dużych, kolistych łusek. Na bokach tuż za pokrywami skrzelowymi występuje od 4 do 8 ciemnych plam. Odżywia się głównie małymi rybami i skorupiakami. Gatunek w Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Podgorzałka (Aythya nyroca) to średniej wielkości ptak z rodziny kaczkowatych występujący od Europy Środkowej i Wschodniej po zachodnią Mongolię. Populacje północne wędrowne, zimują w basenie Morza Śródziemnego. Samiec nieco większy od samicy. Długość ciała średnio 40-46 cm, waga do 700 gram. W okresie godowym jego głowa, szyja i pierś barwy kasztanowordzawej, na podbródku biała plama, oczy białe. Samica o ciemniejszym ubarwieniu po bokach, wchodzącym w szarości, a na grzbiecie ciemnobrązowa.  Oczy brązowe, a na podbródku brak białej plamy. U obu płci na kuprze białe lusterko, w locie widoczne jako biały pas. Gatunek zamieszkujący stojące, gęsto zarośnięte zbiorniki wody słodkiej. Pokarm w postaci roślin wodnych z niewielką domieszką bezkręgowców, zdobywany podczas nurkowania. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.

Podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros) to ssak z rzędu nietoperzy z rodziny podkowcowatych. Gatunek ten występuje w południowej i środkowej Europie. W Polsce stwierdzany w Karpatach, Sudetach oraz na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a nielicznie także na Nizinie Śląskiej. Gatunek ten należy najmniejszych nietoperzy występujących w Polsce. Długość jego ciała  to około 40 mm, rozpiętość skrzydeł do 250 mm. Dookoła nozdrzy znajduje się narośl skórna w kształcie podkowy służąca do skupiania wiązki sygnałów echolokacyjnych. Jego pokarm stanowią głównie owady latające nocą, choć nie pogardzi pająkami i parecznikami. Podkowiec mały jest gatunkiem ciepłolubnym, stąd zwykle przebywa w miejscach dobrze izolowanych termicznie. Na wiosnę dorosłe samice tworzą kolonie rozrodcze izolując się od samców. Po 7-8 tygodniach rodzą młode, które po okresie ok. 6 tygodni osiągają zdolność do samodzielnego życia. W Polsce gatunek ten objęty jest ochroną ścisłą.

Rożeniec (Anas acuta) to gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Długość ciała dorosłych osobników sięga od 50-75 cm, a rozpiętości skrzydeł do 85 cm.  Ptak ten zamieszkuje północne części Eurazji i Ameryki Północnej. Przeloty odbywają się w marcu i kwietniu oraz we wrześniu i listopadzie. W Polsce gniazduje nielicznie głównie na północy kraju. Gatunek o charakterystycznej długiej smukłej szyi i długim ogonie. Samiec w szacie godowej ma głowę i górną część szyi ciemnobrązowe, przód szyi i wole białe, tył szyi szary, a w górnej części czarny. Samica szarobrązowa z brązowymi cętkami i białawym brzuchem. Rożeńce zamieszkują stojące wody śródlądowe z bogatą roślinnością. Gniazdo zakładane na lądzie, pod osłoną traw lub turzyc, zazwyczaj w pobliżu wody nad jeziorami lub stawami. Pokarm stanowią drobne bezkręgowce wodne np. owady, kijanki, drobne ryby i rośliny wodne. Gatunek objęty ochroną ścisłą.

Smużka stepowa (Sicista subtilis) to gryzoń z rodziny skoczkowatych. Gatunek ten występuje w Środkowej Europie, Ukrainie, strefie stepowej Rosji. Na południu sięga do Węgier i północy Kazachstanu, aż do południowo-zachodnich Chin. W Polsce znana od 1994 roku, z jednego stanowiska między miejscowościami Kornie i Machnów Stary, gdzie stwierdzono jeden okaz i kości kilku innych znalezione w wypluwkach ptasich. Charakterystyczna dla tego gatunku jest szarobrązowa sierść przecięta na grzbiecie wąską ciemną smugą i długi sięgający 130% długości ciała ogon. Smużka zamieszkuje podziemne nory na obszarach stepowych. Żywi się głównie owadami i innymi bezkręgowcami. Zimą zapada w sen zimowy.

Suseł perełkowany (Spermophilus suslicus) – średniej wielkości gryzoń z rodziny wiewiórkowatych. Występuje w Rosji, na Ukrainie, w Mołdawii, a także nielicznie na Białorusi oraz w południowo-wschodniej Polsce.  W Polsce spotykany jest jedynie między Wieprzem, a Bugiem. Jest objęty ochroną gatunkową, zaś cztery zwarte kolonie są objęte ochroną rezerwatową. Zaliczany jest do gatunków zanikających. Suseł perełkowany jest gryzoniem o średniej wielkości osiągając długość od 178 do 247 mm. Porośnięty sztywną sierścią ogon ma długość 2,5–5,6 cm.  Gęsta, żółtawo-szaro-brązowa sierść części grzbietowej jest nakrapiana wyraźnymi białymi  „perełkami”  o średnicy około 4 mm. Sierść na klatce piersiowej jest szaro-ruda lub szaro-żółta,  na bokach natomiast żółtawo-szara. Suseł perełkowany jest zwierzęciem stadnym. Rodzinne klany łączą się w kolonie, które zajmują dane siedlisko. Zamieszkuje siedliska – o charakterze stepowym. Pożywienie stanowią nasiona, zielone części roślin, cebule, kłącza, oraz bulwy.

To słodkowodna ryba z rodziny karpiowatych. Występuje w północnej części Europy i Azji aż po Kamczatkę, Sachalin i Hokkaido na wschodzie, a z południa na północ sięga od Półwyspu Koreańskiego, północnej części Chin i Mongolii aż pod koło podbiegunowe. W Polsce stwierdzona w 5 województwach przy czym w Wielkopolsce znajduje się najbardziej wysunięte na zachód stanowisko tego gatunku na świecie. Żyje stadnie zasiedlając silnie zarośnięte, niewielkie zbiorniki wodne. Jest to ryba przystosowana do życia w miejscach o małej zawartości tlenu w wodzie (zamulone dno). Ikra składana jest na roślinności wodnej. Pożywieniem strzebli są głównie skorupiaki i drobne owady. Dorosłe osobniki osiągają do 13 cm długości przy czym w naszym kraju najczęściej 8 cm. Posiadają wydłużone ciało o ciemnobrązowym grzbiecie z zielonkawym odcieniem. Boki są żółtawobrązowe z nieregularnymi, ciemnymi plamkami, a brzuch barwy kremowej. W Polsce strzebla błotna jest objęta ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej.

Tracz długodzioby znany także jako szlachar to średniej wielkości ptak wodny z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje obszar od Wysp Brytyjskich, przez Benelux, Europę Środkową i Wschodnią, przez południową Syberię po północną Japonię oraz Amerykę Północną, Grenlandię i Islandię. W Polsce skrajnie nielicznie gnieździ się na Kaszubach i Pomorzu, natomiast liczny jest podczas przelotów. Zarówno samiec, jak i samica mają na głowie rozdwojony, postrzępiony czub. Dziób i nogi krwistoczerwone. Gatunek ten dorasta do długości ciała ok. 52–62 cm, osiągając tym samym wagę w granicach 0,7 – 1,4 kg. Zasiedla czyste wody, zarówno stojące jak i bieżące, a także morskie wybrzeża, wysepki i fiordy. Jego pożywienie stanowią głównie drobne ryby słodkowodne i morskie. Pokarm zdobywa nurkując. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Świstak alpejski to gryzoń z rodziny wiewiórkowatych. Zamieszkuje Alpy i niektóre pasma Karpat oraz Pireneje, gdzie został wprowadzony sztucznie. W Polsce znany z Tatr gdzie zamieszkuje jeden z podgatunków czyli świstak tatrzański. Polska populacja tego gatunku liczy około tysiąca osobników. Gatunek ten żyje wysoko w górach, w piętrze hal i turni w miejscach trudno dostępnych. Prowadzi stadny tryb życia. Jest bardzo ostrożny i płochliwy. Zeruje wyłącznie w dzień żywiąc się nadziemnymi i podziemnymi częściami roślin. Szczególnie intensywnie żeruje jesienią, przygotowując się na okres zimowy, kiedy to przed zapadnięciem w sen zimowy gromadzi zapas tłuszczu. Na zimę całe stado kryje się w norach zatykając ich wyloty trawą. Świstaki dożywają wieku 15-18 lat. Niegdyś świstak był obiektem zainteresowania kłusowników, ale decyzją sejmu galicyjskiego od roku 1869 gatunek ten został objęty ochroną poprzez uchwalenie zakazu polowań zarówno na świstaki jak i kozice. W Polsce gatunek ten podlega ścisłej ochronie.

Troć jeziorowa to ryba z rodziny łososiowatych. Występuje praktycznie w całej Europie, w jeziorach i wodach górskich w Alpach, Karpatach. Znana także z Wysp Brytyjskich. W Polsce można ją spotkać w górskich jeziorach, a także w wodach Warmii i Mazur oraz na Pomorzu. Żyje w czystych, dobrze natlenionych i zimnych jeziorach oraz zbiornikach zaporowych. W zależności od miejsca występowania osiąga różne rozmiary od 5 do nawet 30 kg i 1,5 m długości. Troć jeziorowa charakteryzuje się srebrnym ubarwieniem z licznymi czarnymi plamkami na głowie, grzbiecie i po bokach ciała. W Polsce dla troci jeziorowej obowiązuje wymiar ochronny, który wynosi 50 cm.

Krzyżodziób sosnowy (Loxia pytyopsittacus)to ptak zamieszkujący północną Europę głównie na obszarze wokół Bałtyku. W Polsce gniazdował nielicznie na północy kraju, obecnie rzadko zalatuje. Spotyka się go pojedynczo lub w niewielkich grupach zalatujących ze wschodu. Krzyżodziób sosnowy jest podobny do krzyżodzioba świerkowego, ale jest od niego większy. Ma także bardziej krępą sylwetkę, grubszą szyję i większą głowę z płaskim czołem. Dziób krzyżodzioba jest charakterystycznie skrzyżowany co umożliwia mu wyłuskiwanie nasion z twardych szyszek sosny. Krzyżodziób sosnowy zamieszkuje głównie bory sosnowe a także lasy mieszane z dominującym udziałem sosny. Pożywienie tego gatunku stanowią głównie nasiona sosny, a także świerka. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. W kraju uznaje się go za gatunek wymarły.

Zając bielak to ssak z rodziny zającowatych zamieszkujący północne rejony Europy i Azji. Spotkać go można głównie w lasach i dolinach rzek, gdzie zasiedla tereny silnie zakrzaczone. Jest to gatunek okresowo zmieniający ubarwienie. W lecie jego futro jest brązowoszare z ciemniejszymi cętkami na grzebiecie, niemal czarnym zadem i brązowawą szyją. Końcówki uszu czarne, natomiast ogon w dolnej części biały, a w górnej brązowawy. Zimą sierść zająca bielaka jest cała biała. Bielak dorasta do 67 cm długości osiągając masę od 2 do 6 kg. Zając ten żeruje głównie nocą odżywiając się w zależności od pory roku: latem roślinami zielnymi, owocami runa i grzybami, natomiast zimą fragmentami korzeni, kory drzew oraz pąkami. Dzień spędza w ukryciu, przy czym nie kopie nor a na schronienie wykorzystuje zagłębienia terenu i zarośla. Bielak wyprowadza w ciągu roku od 1-3 miotów rodząc po 3-5 młodych w miocie. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Żółw błotny zwany w niektórych rejonach Polski żelazną żabą, to jedyny gatunek żółwia żyjący w Polsce. Występuje w południowej i środkowej Europie, zachodniej Azji i północno-zachodniej Afryce. Dawniej spotykany na terenie całej Polski, obecnie jest bardzo rzadki i występuje wyspowo, głównie na terenach chronionych. W środowisku naturalnym żółw błotny dożywa wieku 100 lat. Długość karapaksu rzadko przekracza 20 cm. Ma on barwę  oliwkowo-brązową z regularnymi rogowymi tarczami na wierzchołku których rozchodzą się promieniście żółte  kreski.  Głowa, szyja i odnóża pokryte licznymi żółtymi plamkami, przy czym zdarzają się także okazy czarne i bezplamiste. Jest gatunkiem nizinnym zasiedlającym silnie zarośnięte zbiorniki wodne. Jest drapieżnikiem, a jego pokarm stanowią owady wodne, ślimaki, małże, kijanki, żaby, małe ryby, a także padlina. Większość czasu spędza w wodzie wynurzając się dla zaczerpnięcia powietrza.  Pod powierzchnią wody może przebywać nawet do jednej godziny. W odniesieniu do tego gatunku obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować płoszenie lub niepokojenie.