Lista znaczków

Muzeum Motocykli Zabytkowych „Rdzawe Diamenty” założył Remigiusz Dancewicz, który na motocyklach zna się od dziecka, i jak przystało na fana tych jednośladów od najmłodszych lat jest aktywnym motocyklistą. W Muzeum zgromadzono około 70 motocykli (głównie z lat 1910-1945). Do najcenniejszych maszyn właściciele zaliczają następujące jednoślady: Zuendapp EM 250 z 1924 roku, Benelli 500 SV z końca lat 30. ubiegłego wieku, NSU 351 z roku 1936, BSA 500 z 1931, czy francuski motocykl wojskowy Gnome et Rhône, a także maszyny firm, ARIEL, DKW i wielu innych. Rdzawe Muzeum to historia motoryzacji w pigułce tak można określić to miejsce. Motocykle pochodzą z całej Europy, a niektóre są prawdziwymi unikatami. Oprócz motocykli w muzeum można zobaczyć całą masę gadżetów związanych ze starą motoryzacją. Warto wspomnieć, że inicjatorzy Muzeum organizują także imprezę dla wielbicieli dwóch kółek, pod nazwą „Zimowy Wjazd na Równicę”.

Kompleks skoczni narciarskich w ścisłym centrum Wisły powstał w latach 1962 – 1964. To na tych skoczniach kilka lat później trenował Adam Małysz jeden z najbardziej utytuowanych skoczkow narciarskich w Polsce. Starzejące się skocznie zostały gruntownie zmodernizowane w 1997, a w 2005 roku wybudowano nowe tory najazdowe. W ramach kolejnej modernizacji obiektu na nowo zagospodarowano teren skoczni. Powstały nowe platformy trenerskie oraz wieża sędziowska. Na nowo utworzono zeskoki, a same skocznie posiadają ceramiczne tory z podnoszoną belką startową. Wyłożone igielitem skocznie posiadają dodatkowo system umożliwiający jego zraszanie. W kompleksie skoczni w Wiśle  znajdują się trzy obiekty, a najmniejsza skocznia HS-10 jest ponadto  najmniejszą skocznia narciarską w Beskidach. Otwarcia nowego kompleksu dokonano 31 lipca 2015 roku w czasie trwania FIS Grand Prix w Wiśle-Malince.

Pierwszy ewangelicki kościół w Wiśle powstał prawdopodobnie pod koniec XVI wieku. Kolejna, drewniana budowla została zbudowana w końcu XVII wieku jednak ze względu na fakt iż szybko okazała się za mała konieczne było postawienie nowej świątyni. W 1833 roku położony został kamień węgielny pod budowę murowanego kościoła, który ukończono w ciągu 5 lat. Nowy, trójnawowy kościół zbudowany został bez wieży według projektu Edwarda Koerbera. Po wydaniu Patentu Protestanckiego w 1861 roku zrównano prawa protestantów z katolikami co umożliwiło dobudowanie do kościoła wieży oraz zakup dzwonów. We wnętrzu tego najstarszego w Wiśle kościoła zobaczyć można m.in. dwukondygnacyjne empory, a także ołtarz  z witrażem pochodzącym z krakowskiej pracowni Żeleńskiego, przedstawiający patronów świątyni – św. apostołów Piotra i Pawła. 

Stacja kolejowa Wisła Uzdrowisko wraz z budynkiem dworca kolejowego położona jest na wysokości 412 m n.p.m.,  została otwarta 10 lipca 1929 roku i do powstania odcinka kolejowego do Wisły Głębce w 1933 r. była krańcową stacją na linii kolejowej nr 191. Murowany, piętrowy dworzec był największym dworcem położonym na tej linii kolejowej, w którym umieszczono poczekalnię, przechowalnię bagażu, kasy biletowe, zaś na piętrze mieszkanie zawiadowcy stacji. Do budynku została dobudowana częściowo przeszklona wiata poczekalni, a obok dworca znajdowały się pomieszczenia dyżurnego ruchu, akumulatornia oraz szalety. Rozwój motoryzacji doprowadził do degradacji kolei, co również odbiło się na dworcu w Wiśle. Dworzec zaczął niszczeć, dopiero w listopadzie 2014 roku po wykupieniu przez gminę Wisła budynku dworca i jego otoczenia, rozpoczęto proces rewitalizacji.  Obecnie w wyremontowanym budynku dworca znajduje się informacja turystyczna. Odnowiono okazałą elewację budynku, a w jego wnętrzu na uwagę zasługuje m.in. hol wejściowy i poczekalnia z fototapetami ukazującymi monumentalne mosty kolejowe w Wiśle.

Jest to jeden z nielicznych tak wielkich wiaduktów w tej części Beskidów. Zlokalizowany został na górskiej linii kolejowej nr 191 poprowadzonej od Goleszowa do Wisły Głębce. Po wybudowaniu w latach 1928-29 połączenia kolejowego z Ustronia do Wisły Uzdrowisko, w roku 1931 przystąpiono do budowy znacznie trudniejszego, ze względu na górski charakter, szlaku do Wisły Głębce. Dwa żelbetowe wiadukty na tej linii wykonane zostały według projektów inż. Stanisława Saskiego i Tadeusza Mejera w latach 1931-1933 przez firmę Ksawerego Goryanowicza pod nadzorem wybitnego fachowca z dziedziny konstrukcji żelbetowych Jana Gustawa Grycza. Większy z wiaduktów w Łabajowie to żelbetowy most siedmiołukowy. Jego długość wynosi 121,82 m, wysokość 25,60 m,  a łuk kolejowy 200 m. Wiadukt razem z linią kolejową do Głębiec otwarto 3 września 1933 roku. Budowę upamiętnia granitowa tablica zawieszona na jednym z filarów w Łabajowie, zrekonstruowana w 1985 roku przez Towarzystwo Miłośników Wisły.

Skansen Maszyn Parowych w Tarnowskich Górach to obowiązkowy punkt każdej wycieczki do Zabytkowej Kopalni Srebra.  To jedna z największych w Polsce kolekcji zabytkowych maszyn parowych i lokomotyw. Najstarszą z nich wyprodukowano w 1883 roku. Na obszarze o powierzchni około 1 hektara, znajdują się takie eksponaty jak: walec drogowy, dźwig kolejowy, lokomobila, liczne parowozy, agregat prądotwórczy, pompy parowe oraz maszyny wyciągowe.  Lokalizacja skansenu nawiązuje do historii tarnogórskiego górnictwa. Oprócz maszyn napędzanych siłą pary, na terenie skansenu znajdują się również inne ciekawe eksponaty,  jak np. koło wodne, które ma aż 4 metry średnicy i jest wierną rekonstrukcją koła wodnego z XVII wieku. W skansenie znajdują się również kamienie graniczne pól górniczych z XIX wieku, które wyznaczały kiedyś granice rejonów wydobywczych.

Czy nietoperze wplątują się we włosy? Czy "latające myszy" mogą być groźne? Wiele osób na samą myśl o tych stworzeniach dostaje drgawek. Jednak jak to zwykle bywa strach ma wielkie oczy i nie ma się czego bać, wręcz przeciwnie te "straszydła" są przyjazne, niegroźne i bardzo pożyteczne, o czym można się przekonać w jedynym z nielicznych w Polsce obserwatorium nietoperzy. Te latające ssaki zadomowiły się na strychu szkoły w Brennej na dobre. Tutaj każdy zainteresowany może z bliska przyjrzeć się życiu tych niezwykłych latających ssaków. Poddasze budynku szkoły zamieszkują dwa gatunki nietoperzy podlegające w Polsce ochronie ścisłej. Są to podkowiec mały oraz nocek duży.  Obserwatorium czynne jest w okresie bytowania nietoperzy na strychu szkoły - od maja do końca września.

Dawne ludowe opowieści, przekazywane z pokolenia na pokolenie wśród mieszkańców Brennej i Górek, pełne są magicznych postaci, wśród których wyróżnić można strzygi, czarownice, zmory i utopce. Brenna szczególnie upodobała sobie utopca, wybrała go na promującą gminę maskotkę. Te zielone stworki mieszkają w rzekach, stawach i potokach. Trzeba na nie szczególnie uważać, bo mącąc ich spokój, można sobie zaszkodzić, a utopce potrafią być bardzo mściwe. Jednak Utopiec - Gazda Brennica został oswojony, bierze udział we wszystkich skierowanych do dzieci wydarzeniach. W Parku Turystyki znajduje się drewniana rzeźba Utopca. Z myślą o najmłodszych powstał także Bajkowy Szlak Utopca. Podążając tym szlakiem można poznać niesamowite przygody Utopca - Gazdy Brennicy, legendarnej postaci, która zamieszkuje potoki, stawy i rzeki. Na końcu szlaku znajduje się Chata Grabowa z „Ogrodem Bajek”, w którym znaleźć można wyrzeźbione stworki z legend i baśni.

Stale rosnąca popularność ziół oraz dziedzictwo przyrodnicze i historyczne naszego regionu zainspirowały do stworzenia unikatowego na skalę kraju obiektu – Beskidzkiego Domu Zielin „Przytulia”. Multimedialna wystawa stała obrazuje funkcjonowanie ziół w kulturze i życiu codziennym górali śląskich. W trakcie zwiedzania przewidziana jest również projekcja filmu promocyjnego oraz degustacja owocowo-ziołowej herbaty breńskiej.  Eksponaty oraz zioła w formie suszonych zbiorów i modeli można nie tylko zobaczyć, ale i dotknąć i powąchać. Dodatkowo w sezonie od wiosny do jesieni można się z nimi zapoznać w herbarium – ogródek ziołowy wokół budynku Przytulii, gdzie zgromadzono najważniejsze zioła naszego regionu. Kalendarz wydarzeń pełen jest ziołowych warsztatów, koncertów i spektakli.

Poniżej szczytu Starego Gronia usytuowana jest drewniana wieża widokowa wznosząca się na wysokość 12 metrów. Z jej szczytu można podziwiać wyjątkowe krajobrazy. Widzimy stąd m.in. Dolinę Hołcyny i Brennicy, pasmo Błotnego, Skrzyczne, Orłową, Równicę, pasmo Stożka i Czantorii oraz szczyty Beskidu Śląsko-Morawskiego z dominującą Łysą Górą. Wieża ma dwa tarasy widokowe i czterospadowy dach, a tuż obok budowli oprócz tablic informacyjnych, na polanie Starego Gronia znajduje się także bacówka pasterska. Jej wnętrze dostępne jest dla każdego turysty, a dodatkowo oddaje charakter dawnych bacówek z paleniskiem w środku. Do wieży prowadzą następujące szlaki turystyczne: z Brennej Centrum: zielony szlak (1,50 h), z Brennej Ośrodka Zdrowia: czarny szlak (2 h), z Brennej Leśnicy: żółty, zielony, czarny szlak (1,20 h), z Brennej Leśnicy: zielony, czarny szlak: (1,10 h).

Krzyż Zakochanych znajduje się pod szczytem Bukowego Gronia w Beskidzie Śląskim, na trasie Szlaku Wspomnień. Powstał w 1934 r., jest to rzeźba drewniana przedstawiająca Krzyż Męki Pańskiej z Matką Boską i Św. Janem w formie drzewa życia, na którym umieszczono trzy figurki: Jezusa Ukrzyżowanego, Matkę Boską i św. Jana. Nad nimi powstał daszek wykonany z drewnianych deseczek z ornamentyką w ludowym stylu. Jest osobliwym zabytkiem sztuki sakralnej z początku XX wieku. Legenda głosi, że w tym właśnie miejscu ostatni raz spotkała się para zakochanych: bogata panna Eliza Dworzak i ubogi Artur. Powodem rozstania był brak akceptacji wybranka przez rodziców dziewczyny. Na pamiątkę wielkiej miłości kazała ona postawić krzyż, który z czasem stał się symbolem zakochanych. Obecnie kochankowie wieszają przy nim kłódki na znak nieskończonej miłości.

Kaskady Rodła to zespół 25 naturalnych progów rzecznych na Białej Wisełce w Beskidzie Śląskim, ich wysokość waha się od 0.5 do 5 metrów. Pomysłodawcą nadania nazwy „Kaskady Rodła” był Jan Krop. Rodło było symbolem Związku Polaków w Niemczech, organizacji działającej na terenie Rzeszy od 1922 roku. Ponieważ członkowie związku nie mogli się posługiwać godłem polskim, w 1933 roku wprowadzony został symbol w kształcie odwróconej literki Z przedstawiającej bieg Wisły jako kolebki narodu Polskiego z zaznaczonym kreseczką Krakowem jako siedliskiem kultury polskiej. Kaskady Rodła można oglądać idąc niebieskim szlakiem pieszym na Baranią Górę z Wisły Czarnego lub ścieżką dydaktyczno-przyrodniczą na Baranią Górę. Przy wodospadach możemy spotkać 22 punkt ścieżki dydaktycznej.

Urokliwie położony na górskiej polanie niewielki kościół na Szlaku Architektury Drewnianej powstał w miejscu starszej świątyni, która spłonęła w grudniu 2013 r. Jednonawowy, orientowany kościół posiada konstrukcję wieńcową z niewyodrębnionym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Dach pokryty gontem. W starannie zaaranżowanym, zdobionym piękną góralską snycerką wnętrzu zwraca uwagę wykonany przez Wiesława Wojtasa ołtarz główny z namalowanym przez Iwonę Konarzewską obrazem Matki Bożej Fatimskiej. Jest to kopia wizerunku, jaki znajdował się w zniszczonej przez pożar świątyni. Płaskorzeźbione Stacje Drogi Krzyżowej dłuta Grzegorza Kuśnierza. W przedsionku rzeźbiony krucyfiks oraz obrazy: Sługi Bożego Mateusza Talbota; św. Ojca Pio, Sługi Bożego Matteo da Agnone oraz św. Charbela pędzla I. Konarzewskiej. Tradycją tej świątyni są odprawiane od maja do października comiesięczne Czuwania Fatimskie.

Izba pamięci położona jest nieco na uboczu, w istebniańskim przysiółku Wilcze. Prowadzi ją małżonka wybitnego polskiego himalaisty Jerzego Kukuczki, który jako drugi na świecie zdobył wszystkich czternaście ośmiotysięczników. Siedzibą izby jest rodzinny, drewniany dom Kukuczków, do którego himalaista przyjeżdżał na wypoczynek pomiędzy swoimi wyprawami, tu też szukał ciszy, w której powstawały jego książki. Obecnie w izbie pamięci znajdują się fotografie z Jego wypraw, trochę starego sprzętu wspinaczkowego, medale, odznaczenia, książki, a przede wszystkim można tu wysłuchać niezwykłej historii człowieka, który pokochał góry i został w nich na zawsze. Pani Cecylia jest wyjątkowym kustoszem, bowiem jak nikt inny zna życie i osiągnięcia swojego męża. 

Należący do Szlaku Architektury Drewnianej zabytkowy kościół o konstrukcji zrębowej wzniesiony został w roku 1779 w Przyszowicach koło Gliwic, skąd w latach 1957–58 przeniesiono go do Istebnej. Do roku 1967 nie pełnił on tu funkcji sakralnej, ale muzealną, co bardzo smuciło tutejszych mieszkańców. Dopiero począwszy od Wigilii Bożego Narodzenia roku 1970 w świątyni zaczęto regularnie odprawiać niedzielne Msze Święte, a w roku 1983 erygowano tutejszą parafię!Obiekt otoczony jest niskim daszkiem, pełniącym funkcję sobót. Od frontu znajduje się kruchta, a nawa przechodzi w trójboczne, węższe od niej prezbiterium. Świątynię nakrywa gontowy dwuspadowy dach z wieżyczką na sygnaturkę. Wewnątrz barokowy biały ołtarz z XVIII – wiecznym obrazem Ukrzyżowanie oraz barokowa ambona z roku 1697 ozdobiona płaskorzeźbami czterech Ewangelistów.

Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu to ogród botaniczny o charakterze naturalnego lasu. Utworzony został w 2000 r. na powierzchni 162 ha wcześniejszego lasu miejskiego Obora. Największą atrakcją jest kolekcja „Zaczarowany Ogród” z zimozielonym labiryntem w kształcie kwiatu i licznymi nasadzeniami, którą można podziwiać z usytuowanej nad nią platformy widokowej. Na terenie Arboretum znajdują się również: ścieżka edukacyjna „Zielona Klasa”, „Pożyteczne Grządki” z kolekcją roślin miododajnych, mini-zoo, ścieżka zdrowia, dwa dendrofony oraz średniowieczne cmentarzysko ciałopalne. W części leśnej największą wartością jest zachowany w swej niezmienionej ręką człowieka postaci las. Naturalne stanowiska ma tu 11 gatunków roślin objętych ochroną prawną, można tu również obserwować ptaki i słuchać ich śpiewu oraz spotkać typowe zwierzęta leśne.

Na południowy wschód od Żarek, tuż przy drodze 792, na szczycie wzgórza Leskowiec, znajdują się pozostałości dawnego kościoła św. Stanisława w Żarkach. Świątynia ta została zbudowana jeszcze przed 1782 rokiem. Jak podają źródła historyczne, pierwotnie była to drewniana, przydrożna kaplica wzmiankowana w 1595 r. Przy kościele znajdował się niewielki cmentarz, na którym pochówków dokonywano w pierwszej połowie XV w. Od połowy XIX w. obiekt pozostaje w trwałej ruinie. Co roku, 8 maja w dniu liturgicznego wspomnienia św. Stanisława, biskupa i męczennika, przy pozostałości kościoła odprawiana jest msza święta. Kościół św. Stanisława w Żarkach znajduje się na krawędzi uskoku zwanego kuestą jurajską. Tuż obok kościoła znajduje się doskonały punkt widokowy na pradolinę Warty i okoliczne miejscowości.

Dworzec Dobrych Myśli to wystawa misi i lalek, znajdująca się w budynku ustrońskiego dworca kolejowego. W miejscu tym znajdują się trzy niezwykle ciekawe kolekcje wpisane do Polskiej Księgi Rekordów i Osobliwości. Znajduje się tu największa w Europie, bo licząca przeszło 11 tys. egzemplarzy kolekcja misiów Bruna Zielonki, ale także kolekcja Lalki Świata – własność Ewy i Jagody Liszka. Całość uzupełnia ponad 600 lalek typu Barbie Anity Michałowskiej, w artystycznych strojach szytych na miarę. Jednak podstawą  wystawy jest kolekcja misiów, wśród których znajduje się zarówno eksponat najmniejszy, bo wielkości 2 mm, jak i największy – 10. metrowej wysokości. Kolekcja składa się z misiów różnych rodzajów z całego świata. Są tu maskotki znane młodszemu pokoleniu, ale i misie starsze pamiętane przez nasze babcie. Na wystawie znajdziemy gwiazdy bajkowego ekranu jak Uszatka, Colargola, Paddingtona czy Gumisie. Nie zabrakło eksponatów zdjęciowych, rysunków, znaczków pocztowych, pocztówek i przypinek oraz wielu innych związanych z misiami i niedźwiedziami. Na Dworcu Dobrych Myśli znajduje się kawiarenka oraz taras, na którym również spotkamy ciekawe misie.

Wieża ciśnień w Będzinie-Grodźcu została zbudowana około 1902 r. na terenie dawnej kopalni „Grodziec II” na potrzeby Grodzieckiego Towarzystwa Kopalń Węgla i Zakładów Przemysłowych. Jest to obiekt unikatowy ze względu na jego konstrukcję, wykonany został w całości ze stali łączonej przy pomocy wyłącznie nitów. Wieża ma kształt wąskiej kolumny, na szczycie której został umieszczony zbiornik wodny o pojemności ok.100 m3. Wysokość całej wieży wynosi ok. 27 m. Jej zadaniem było zapewnienie stabilnego ciśnienia w sieci wodociągowej. Pełniła ona również funkcje zbiornika przeciwpożarowego. W związku z rozwojem infrastruktury technicznej na terenie miasta, wieża została wyłączona pod koniec XX wieku z użytkowania. Dzięki zaangażowaniu i wytrwałości Pana Rafała Lipińskiego – architekta z Będzina, społecznika i popularyzatora tematu wieży w środowisku regionalnym - w latach 2018-2020 przeprowadzono rewitalizację samej wieży oraz otaczającego jej terenu. Naprawiono i zabezpieczono konstrukcję wieży przed korozją, wzmocniono jej fundamenty, odtworzono dach i cały obiekt pomalowano. Urządzono także teren wokół wieży, a cały obiekt podświetlono.

Jak podają twórcy tego szlaku, pomysł na Żelazny Szlak Rowerowy, zrodził się z chęci wykorzystania wyłączonych z użytkowania linii kolejowych, a problem, jaki stanowiły nieużytkowane, zdegradowane linie kolejowe, zmieniono w transgraniczny produkt turystyczny typu Greenways. Unikatowa pętla Szlaku, łączy partnerstwo pięciu gmin i miast po obu stronach granicy – po polskiej stronie przebiega przez teren Jastrzębia-Zdroju, Zebrzydowic i Godowa, a po stronie czeskiej Karwiny i Piotrowic k. Karwiny, zaś do wyboru są dwie pętle: główna o długości 55 km i alternatywna, licząca 42 km. Głównym celem projektu jest stworzenie transgranicznego produktu turystycznego, udostępniającego bogate dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe pogranicza, opartego na partnerstwie pięciu samorządów lokalnych w ramach Euroregionu Śląsk Cieszyński. Historycznie, zrealizowany produkt turystyczny, nawiązuje do tradycji C. K. Uprzywilejowanej Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda od połowy XIX w. łączącej Wiedeń z Krakowem.

Pierwsza wzmianka o kościele św. Krzyża w Gliwicach pochodzi z roku 1515. Był to kościół drewniany. W 1612 roku kościół został przekazany franciszkanom-reformatom z Krakowa, dla których miasto zbudowało niewielki drewniany klasztor. W pełnym niepokoju XVII wieku do gliwickiego klasztoru ściągało wielu zakonników, chroniąc się tu przed wojskami szwedzkimi. Klasztor okazał się zbyt mały, dlatego w 1658 roku podjęto budowę nowego klasztoru. Jednak w wyniku pożaru w 1677 r. całe zabudowania spłonęły. Jedynie ocalał krzyż z głównego ołtarza. Uznano to za cud i znak, że kościół trzeba odbudować. Tak też się stało — kościół i klasztor został poświęcony w 1683 r. w obecności króla Jana III Sobieskiego, który zatrzymał się w nowym klasztorze w drodze do Wiednia na „Odsiecz Wiedeńską”. W 1921 r. klasztor przejmują niemieccy redemptoryści, a w 1945 r. polscy, którzy do tej pory tutaj pracują. W roku 1923 w kościele umieszczono kopię obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy przywiezioną z Rzymu. W roku 1951 odprawiono pierwszą w Polsce Nowennę do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, a w roku 2014 odbyła się koronacja obrazu. W 2015 ustanowiono Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek powstało z szacunku do historii i z potrzeby serca pana Piotra Mankiewicza. Początkowo miała to być swego rodzaju izba pamięci i wspomnień dla piekarzy, jednak miejsce cieszyło się dużym powodzeniem wśród wycieczek szkolnych i to właśnie dzieci stały się głównymi odbiorcami. Kolekcjonerska pasja sprawiła, że z czasem przybywało eksponatów w muzeum, przez co rozwinęło się tematycznie z „Muzeum Chleba” w „Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek”. W muzeum zapoznać się można z wszystkimi etapami powstawania chleba. Prezentowana jest praca rolnika, młynarza i piekarza, a zbiory obejmują nie tylko narzędzia pracy, ale także książki, pocztówki i dokumenty.  Zobaczyć tu można również cukiernię z przełomu XIX i XX w., w pełni wyposażoną dawną klasę szkolną oraz kuchnię śląską, a wszystko to w otoczeniu górnośląskich tradycji. Jest tu mnóstwo przedmiotów codziennego użytku, których obecnie już nie ma, ale ich pomysłowość i użyteczność wywołuje zdziwienie i nierzadko uśmiech na twarzy zwiedzających.

Leśny kościół zwany potocznie „Przy kamieniu” na Równicy to miejsce wyjątkowe, nie tylko dla samej góry, ale dla całej historii Śląska Cieszyńskiego i wyznawców kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Jego historia rozpoczyna się w drugiej połowie XVII w. To wówczas Cesarz Ferdynand III Habsburg, będący księciem cieszyńskim, zadecydował, by odebrać protestantom ich wszystkie świątynie. Pilnowano, by kościoły obsadzone zostały katolickimi kapłanami. Luteranie zmuszeni byli do odprawiania nabożeństw w ukryciu, a przeznaczone na nie miejsca, często charakteryzowały się czymś szczególnym. Nie inaczej było na górze Równica, gdzie obok źródła potoku Gościeradowiec znajdują się dwa ogromne głazy, to właśnie tam nawet do końca XVIII wieku ewangelicy odprawiali swoje obrzędy. W roku 1928 leśny kościół uznano za zabytek. Do „kamienia” na Równicy wiedzie odcinek czerwonego szlaku pomiędzy schroniskiem PTTK Równica a Ustroniem Zawodzie. Leśny kościół można rozpoznać po rzędach drewnianych ław po obu stronach ścieżki. W jego centralnym punkcie otoczone płotem znajdują się dwa głazy. Wyryte są na nich tablice Mojżeszowe oraz kielich, znak rozpoznawczy husytów.

Muzeum w Raciborzu mieści się w XIV wiecznym budynku pokościelnym, należącym w przeszłości do zgromadzenia sióstr dominikanek. Oficjalne otwarcie muzeum miało miejsce 4 grudnia 1927 r. Pierwsze ekspozycje prezentowały m.in. zbiory naczyń cynowych, szklanych i porcelanowych, militariów, rzeźby i malarstwa sakralnego, ksiąg i przedmiotów liturgicznych, zabytki archeologiczne i etnograficzne. Od roku 1938 r. muzeum zajęło całą powierzchnię dawnego kościoła pod wezwaniem Św. Ducha. Podczas wojny znaczna część zbiorów muzealnych uległa zniszczeniu lub zagubieniu. Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęto na nowo organizację muzeum. Po 1948 roku wystawiennictwo obejmowało kulturę ludową ziemi raciborskiej, sztukę średniowieczną, rzemiosło artystyczne, militaria oraz zabytki Starożytnego Egiptu. Dzisiejsze muzeum mieści się w trzech obiektach. W dawnym kościele ss. Dominikanek eksponowane są wystawy stałe i czasowe. Przy ul. Chopina 12 prezentowane są wystawy stałe. Jest tu również biblioteka muzealna oraz magazyny ze zbiorami. Administrację placówki ulokowano w budynku przy ul. Rzeźniczej 15. Muzeum w Raciborzu jest jednym z najstarszych i najbogatszych w eksponaty muzeów na Śląsku.

Na skraju Repeckiego Parku, w zalesionej dolinie Dramy na terenie gminy Zbrosławice znajdują się wrota do podziemnego świata. Portal Wylotu Głębokiej Sztolni Fryderyk znany jest pod potoczną nazwą Brama Gwarków. Budowla powstała w 1834 r. z bloków piaskowca. Nadano jej kształt neoklasycznego portalu. Ostrołukowe pole nad bramą, czyli tzw. tympanon wypełniono napisem z nazwą TIEFE FRIEDRICH STOLLN. Niżej wykuto datę rozpoczęcia budowy – 1821, zaś w spojeniu łuku otworu portalu skrzyżowane trzonkami perlik i żelazko. Od wyglądu ważniejsza jest jednak funkcja. Pracujące w pruskich podziemiach pierwsze maszyny parowe nie nadążały z odwadnianiem. Postanowiono więc wydrążyć podziemny system. To właśnie w tym miejscu wody sztolniowe opuszczają podziemia i poprzez tzw. roznos (sztuczne koryto) wpływają kilkaset metrów dalej do rzeki Dramy. W 2017 r. obiekt wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Odrestaurowana w 2020 r. brama jest także metą wędrówki czerwonym szlakiem.

Kamienne Niedźwiadki w Parku im. Stanisława Kopczyńskiego w Wiśle od lat są ulubionym i obowiązkowym punktem odwiedzin rzeszy turystów. Ogromna popularność Niedźwiadków zainspirowała do stworzenia szeregu inicjatyw wykorzystujących wizerunek słynnych rzeźb. W ten oto sposób Niedźwiadek na kuli stał się oficjalną maskotką Miasta Wisły, a jego podobizna jest wykorzystywana w wielu materiałach i gadżetach promocyjnych. Od 2018 roku, za sprawą ustanowienia Szlaku Niedźwiadka, sukcesywnie rośnie ilość miejsc, w których można spotkać kamienne misie. Szlak wyznaczają rzeźby Niedźwiadków, które swą formą nawiązują do miejsca, w którym zostały postawione. Odwiedzając poszczególne punkty szlaku, można nie tylko zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie, ale również posmakować regionalnych potraw i aktywnie spędzić czas. 

Hałda popłuczkowa Kopalni Fryderyk to oddalone o 3 km na południe od tarnogórskiego rynku duże usypisko skały płonnej, odpadu z płuczki rud ołowiu, srebra i cynku. Wysoka na 17 m hałda stanowi pozostałość po zlikwidowanym na początku XX w. zakładzie uzdatniania rudy. Obiekt powstał z nagromadzenia odpadów dolomitowych w okresie największego wydobycia metali, czyli w drugiej połowie XIX wieku. Pod koniec drugiej wojny światowej hałdę włączono do systemu obronnego, czego pozostałością są bunkry strzeleckie. Pełni ona obecnie rolę punktu widokowego i miejsca spotkań lokalnej społeczności. Wejście po wyznaczonych ścieżkach na sam szczyt zajmuje od 5-10 min. W 2017 r. hałda wraz z innymi atrybutami pogórniczymi z Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic została wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

„Cis Donnersmarcka” jest jednym z najsławniejszych drzew województwa śląskiego. Rośnie w lesie, w mocno przerzedzonym drzewostanie sosnowo-świerkowym. Ma pojedynczy, prosty pień i regularną, dobrze rozwiniętą koronę. Najwyższy wierzchołek jest martwy, natomiast na wysokości około 6 m, drzewo wykształciło dwa dodatkowe wierzchołki. Obecnie jego obwód wynosi ok. 214 cm przy wysokości 16 m. Cis Donnersmarcka znany był już niemieckim botanikom na przełomie XIX i XX w, lecz do końca minionego stulecia pozostawał drzewem nieznanym. Wyrósł ok. 500 lat temu pośród rozległej i przepastnej Puszczy Śląskiej. Na wniosek właściciela świerklanieckich lasów – księcia  Donnersmarcka, względem drzewa podjęto zabiegi ochronne. Ponownie takie zabiegi wykonano w 2021 roku i wtedy też Miasto Kalety utworzyło wokół Cisa Donnersmarcka ścieżkę edukacyjną w formie drewnianej kładki wraz z oznakowaniem.

UWAGA. Znaczek turystyczny w Kaletach dostępny jest sezonowo w różnych punktach sprzedaży. Od kwietnia do września znaczki dostępne są w Centrum Informacji Turystucznej, a od października do marca w Miejskiej Bibliotece Publicznej.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego jest najstarszym zabytkiem miasta Sławkowa. Prowadzone w latach 90. ubiegłego stulecia badania archeologiczne ujawniły, że najstarsze groby na otaczającym kościół cmentarzysku pochodzą jeszcze z wieku XII, a więc z czasów poprzedzających budowę tej świątyni oraz założenie miasta. Początki kościoła sięgają wieku XIII, kiedy to powstało ceglane prezbiterium, wybudowane w stylu przejściowym romańsko – gotyckim, nakryte sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Kamienna nawa główna jest elementem nieco młodszym – pochodzi z XIV stulecia. Najmłodsza jest wieża, której chronologię można odnieść do początku nowożytności. Wnętrze kościoła ma wystrój późnobarokowy z elementami rokokowymi i klasycystycznymi – wzrok przykuwają, pochodzącez XVIII wieku pięknie zdobione ołtarze oraz ambona. Pokrywająca ściany polichromia została wykonana w II połowie XIX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje wmurowana w południową ścianę prezbiterium płyta nagrobna starosty sławkowskiego, Sebastiana Nieszkowskiego, zmarłego w roku 1603 oraz przyścienny pomnik biskupa krakowskiego i księcia siewierskiego Kajetana Ignacego Sołtyka z końca XVIII wieku, znajdujący na północnej ścianie nawy głównej.

Dolina Białej Przemszy w Sławkowie to obszar o wyjątkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Źródła Białej Przemszy znajdują się w okolicach Wolbromia skąd płynie ona na zachód, przez Pustynię Błędowską, a następnie w okolicy Dąbrowy Górniczej zmienia kierunek biegu na południowy, przepływa przez Sławków, by ostatecznie, na pograniczu Sosnowca i Mysłowic połączyć się z Czarną Przemszą tworząc rzekę Przemszę. Najbardziej malowniczy jest przełom rzeki określany mianem Szwajcarii Zagłębiowskiej – znajduje się pomiędzy Okradzionowem a dzielnicą Sławkowa zwaną Chwaliboskie. Warunki naturalne sprzyjają rozwojowi siedlisk licznych gatunków fauny i flory. W Dolinie Białej Przemszy w Sławkowie zaobserwowano około 950 gatunków roślin, w tym wielu chronionych i rzadkich np. mieczyk drobnolistny, który uważany jest za „prawdopodobnie wymarły” – Sławków to jedyne miejsce na świecie, w którym jeszcze występuje. Wśród przedstawicieli fauny wyróżnia się bóbr. Z uwagi na jego powszechne występowanie, Sławkowian niekiedy nazywało się i nazywa „Bobrorzami”. Promocji lokalnej przyrody służy Park Doliny Białej Przemszy, będący przestrzenią edukacyjno – rekreacyjną, ścieżki edukacyjne w okolicach kanału Walcowni oraz Centrum Edukacji Ekologicznej i kulturowej.

Konkatedra pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Żywcu to jeden z najokazalszych kościołów Żywiecczyzny. Świątynia powstała w pierwszej połowie XV w., a jej fundatorami byli właściciele żywieckich dóbr: rodziny Komorowskich, Wielopolskich, Wazów, Habsburgów oraz miejscowi mieszczanie. Budowla wybudowana została w stylu gotyckim i usytuowana pomiędzy zamkiem a rynkiem. Żywiecka fara wielokrotnie była rozbudowywana. W latach 1582-1585, wybudowano okazałą wieżę w stylu renesansowym. Prezbiterium kościoła nakryte zostało sklepieniem kolebkowym a nawa sklepieniem gwiaździstym. Wyposażenie kościoła w większości pochodzi z epoki baroku. Na uwagę zasługuje późnobarokowy ołtarz główny z 1724 r. z licznymi posągami świętych, ołtarz w kaplicy Komorowskich, drewniany krucyfiks z 1400 r., drewniane stalle z 1719 r. oraz ambona z 1748 r., chór muzyczny z prospektem organowym, a także chrzcielnica z kamienia pińczowskiego. Godne uwagi są także piaskowcowe portale drzwiowe oraz kościelna polichromia pochodząca z 1930 r.

Renesansowa wieża kościoła pw. Narodzenia NMP w Żywcu powstała w latach 1582-1585 według projektu włoskiego architekta Jana Ricci. W roku 1585 wieżę podwyższono, dobudowując do jej kamiennej części górną część z cegły. Na początku XVIII w. w wieżę uderzył piorun, co spowodowało pożar wieży i kościoła oraz zawalenie się szczytu wieży z hełmem. Odbudowa wieży rozpoczęła się w 1745 r., ale 31 lat później piorun ponownie zniszczył wieżę, która odbudowano dopiero w 1821 r. Wznosząca się na wysokość 60 m wieża, posiada galerię arkadową, nad którą wznosi się hełm przykryty miedzianym poszyciem. W hełmie mieszczą się dwa dzwony zegarowe połączone z zegarowym mechanizmem znajdującym się poniżej tarasu. W 2019 r. nastąpił gruntowny remont kościelnej wieży, która przystosowano do prowadzenia ruchu turystycznego. Oprócz odświeżenia elewacji wykonano wewnętrzną konstrukcję stalową dźwigającą spiralne schody umożliwiające dotarcie na balkon. Tu również odrestaurowano liczące setki lat piaskowcowe elementy oraz posadzkę zabezpieczając także taras tak, aby bezpiecznie mogli z niego korzystać turyści.

Panteon Górnośląski w Katowicach to miejsce, które opowiada historię Górnego Śląska poprzez przybliżenie życia i osiągnięć najważniejszych postaci "stąd" – powstańców śląskich, ofiar totalitaryzmów, ludzi Kościoła oraz wybitnych przedstawicieli nauki, kultury i sportu. Wystawa Panteonu, zlokalizowana w podziemiach katowickiej Archikatedry Chrystusa Króla składa się z kilku przestrzeni ekspozycyjnych, w których zostały zaprezentowane sylwetki wybitnych mieszkańców Górnego Śląska. Zwiedzając Panteon Górnośląski można zapoznać się z życiorysami ponad 150 bohaterów, wśród których znajdują się m.in. kompozytor Wojciech Kilar, aktorka Aleksandra Śląska, himalaista Jerzy Kukuczka, Wojciech Korfanty polski przywódca narodowy na Górnym Śląsku, ksiądz Franciszek Blachnicki twórca ruchu Światło-Życie oraz z dziesiątkami innych fascynujących biogramów, które opowiadają historię ostatnich stu lat Górnego Śląska. To właśnie wyjątkowe osoby, a nie węgiel ani stal, są największą wartością tej ziemi.

Bazylika św. Antoniego w Rybniku powstała w latach 1903-1906, a jej historia związana jest z kapliczką, która istniała w pobliżu od 1828 r. Ta neogotycka świątynia z czerwonej cegły powstała z inicjatywy rybnickiego proboszcza ks. Franciszka Brudnioka. Projektantem kościoła był natomiast Ludwig Schneider. Świątynia została poświęcona 29 sierpnia 1907 r., a osiem lat później nastąpiła jej konsekracja. Bazylika w Rybniku jest najwyższym kościołem Górnego Śląska. Jej wieże wznoszą się na wysokość 88 metrów, a sama budowla sprawia imponujące wrażenie. Na uwagę zasługuje także bogate wyposażenie wnętrza, na które składa się m.in. ołtarz główny wykonany w firmie Carla Buhla. W ołtarzu głównym znajduje się figura św. Antoniego przeniesiona ze wspomnianej wcześniej kapliczki. Uwagę zwracają także ambona i stacje drogi krzyżowej oraz spiżowe drzwi z płaskorzeźbami rybnickich kapłanów.

Historia teatru w Rybniku sięga 1953 roku, kiedy powstał pomysł stworzenia tego typu obiektu. Niestety dopiero w 1958 roku ruszyła budowa teatru, który do użytku oddano 4 grudnia 1964 r. Modernistyczną bryłę budynku teatru zaprojektował zespół architektów w składzie: Jerzy Gottfried, Henryk Buszko i Aleksander Franta. W bryle budowli znaleźć można liczne załamania, zieleń oraz kaskady wodne. W 2006 roku budynek Teatru Ziemi Rybnickiej doczekał się kompleksowej modernizacji ze środków Unii Europejskiej, a w roku 2023 wpisany został do rejestru zabytków. Teatr posiada salę widowiskową dla 650 osób, salę kameralną, salę baletową, galerię sztuki oraz galerię „Oblicza”. Tym samym Teatr Ziemi Rybnickiej jest jedną z największych samorządowych instytucji kultury województwa śląskiego.

Austeria Miejska w Sławkowie Pierwochą Zwana to jedna z trzech najstarszych karczem w Polsce. Jak wskazuje napis na belce (stragarzu) w głównej sali, została wybudowana w obecnym kształcie w roku 1781. Słowo austeria pochodzi z języka włoskiego i oznacza karczmy o podwyższonym standardzie. Odwiedzający ją goście mogli dobrze zjeść w szynku, przespać się w alkierzu oraz pozostawić na czas swojego pobytu konia i wóz w stanie. Karczma jest budynkiem drewnianym, wybudowanym w konstrukcji zrębowej, na planie w kształcie litery T. Posiada łamany dach (tzw. polski), kryty gontem. Od frontu dach jest wysunięty poza obręb budynku i wsparty na 6 murowanych filarach (pierwotnie były to drewniane słupy) tworząc charakterystyczny podcień. Główna brama znajduje się od strony Rynku, przez nią wchodzi się do szerokiego przejazdowego korytarza z którego można dostać się do poszczególnych pomieszczeń. Na końcu korytarza znajduje się stajnia i wozownia (stan) oraz druga brama, którą można było wyjechać na Mały Rynek. Austeria do dnia dzisiejszego spełnia funkcję gastronomiczną.

Główną ideą sławkowskiego szlaku kruszcowego jest zwrócenie uwagi na otaczające nas do dzisiaj, choć często zapomniane, relikty dawnego górnictwa i hutnictwa rud cynku i ołowiu. Historia Sławkowa nierozerwalnie związana jest z górnictwem – obecność rud metali była najprawdopodobniej głównym czynnikiem miastotwórczym. Co najmniej od XIII wieku wydobywano tu oraz eksploatowano ołów, a w wieku XIX również cynk. Sławkowski szlak jest kontynuacją szlaku kruszcowego istniejącego już od kilka lat na terenie Strzemieszyc w Dąbrowie Górniczej. Część sławkowska rozpoczyna się przy kapliczce św. Antoniego na Zakawiu (Dąbrowa Górnicza) i prowadzi po śladach dawnych wyrobisk górniczych kopalni Leonidas i Kozioł w kierunku centrum Sławkowa i dalej do Doliny Białej Przemszy, gdzie niegdyś działały huty ołowiu oraz XIX-wieczna walcownia blach cynkowych i żelaznych. W poszczególnych punktach umieszczone są tablice informacyjne, pozwalające zapoznać się z historią odwiedzanych miejsc. Wędrówka szlakiem kruszcowym to także okazja do zobaczenia najważniejszych zabytków w mieście i podziwiania jego walorów. 

W 1975 r. społeczeństwo regionu kłobuckiego oraz młodzież harcerska okolicznych Hufców ZHP dla uczczenia poległych pierwszego września 1939 r. żołnierzy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, wzniosło pomnik usytuowany w sąsiedztwie niemego świadka bitwy - drewnianego Kościoła pw. świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza. Pomnik ten jest symbolem bohaterskiej i patriotycznej walki żołnierza polskiego w obronie ojczyzny. Twórcą pomnika jest artysta rzeźbiarz Gabriel Hajdas. Corocznie w pierwszych dniach września odbywają się pod pomnikiem w Mokrej uroczystości patriotyczne upamiętniające bohaterstwo żołnierzy września.

Powstanie Muzeum Kultury Przeworskiej i Izby Pamięci Bitwy pod Mokrą łączy się z dniem 9 maja 1975 roku, kiedy to odsłonięty został pomnik ku czci bohaterów poległych na polach Mokrej 1 września 1939 roku. Podjęto wtedy działania zmierzające do utworzenia miejsca, w którym pamięć o zwycięstwie Wołyńskiej Brygady Kawalerii zostałaby godnie uczczona. Decyzją dyrekcji Szkoły Podstawowej w Mokrej utworzono Izbę Pamięci I Tradycji, w której zgromadzono oryginalne eksponaty z pola bitwy, zdjęcia, pamiątki oraz dary od rodzin poległych żołnierzy. Po odkryciu w 1994 roku w Mokrej stanowisk archeologicznych z okresu kultury przeworskiej – Izba zaczęła gromadzić informacje dotyczące także tej, dotychczas nieznanej części dziedzictwa historycznego Mokrej. Do roku 2005 Izba mieściła się w budynku „starej szkoły” w Mokrej. Następnie została przeniesiona do budynku „nowej szkoły”, a od 2010 r. w nowopowstałym budynku utworzono muzeum, które jest kontynuatorem tradycji Izby Pamięci.

Rybnik żużlem stoi, a jego sercem jest Stadion Miejski, na którym rozgrywa swe mecze I-ligowa drużyna żużlowa KS ROW Rybnik i drużyna piłki nożnej ROW Rybnik. Stadion MOSiR Rybnik może pomieścić 10 304 osoby. W skład kompleksu, poza stadionem piłkarsko-żużlowym, wchodzi stadion lekkoatletyczny, kąpielisko "Ruda" oraz boiska treningowe sekcji piłkarskiej. Sekcja żużlowa w Rybniku wystartowała w 1932 roku, a pierwsze zawody na obecnym stadionie odbyły w czerwcu 1939 roku na bieżni wyłożonej mączką ceglaną. Do dzisiaj drużyna z Rybnika zdobyła łącznie 12 tytułów Drużynowych Mistrzostw Polski, co jest drugim wynikiem w historii żużla w Polsce. Ewenementem jest to, że wszystkie tytuły mistrzowskie zdobywali wychowankowie klubu z Rybnika. Wszyscy fani „czarnego sportu” w Polsce znają takie nazwiska, jak Antoni Woryna, Andrzej Wyglenda czy Stanisław Tkocz. Na znaczku turystycznym znajdują się żużlowcy z pomnika stojącego na Rondzie Gliwickim. To właśnie przez rondo prowadzi droga na stadion miejski, na którym rybniccy żużlowcy święcili tryumfy w przeszłości i ścigają się dzisiaj. 

Izba Pamięci s. Marii Dulcissimy Hoffmann SMI została utworzona 28.05.2012 r. w klasztorze Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej w raciborskim Brzeziu. Siostra Dulcissima (1910–1936) zapisała się złotymi zgłoskami w sercach mieszkańców Brzezia, którzy bardzo cenili sobie osobiste spotkania z nią, a także drobiazgi, którymi ich czasami obdarowywała. Ludzie zwracali się do niej z prośbą o pomoc, o modlitwę szczególnie wtedy, gdy znajdowali się w trudnych życiowych sytuacjach. Modlitwa i ofiara tej pokornej zakonnicy przywracały wielu osobom nadzieję i niejednokrotnie pozwalały doświadczać cudu uzdrowienia. W izbie pamięci gromadzone są pamiątki po s. Dulcissimie, które przetrwały do naszych czasów. Są tu oryginalne fotografie, świadectwa ukończenia szkół, zeszyty nowicjackie z odręcznymi notatkami, rzeczy osobiste, pradawna figurka Matki Bożej Niepokalanej, która została przywieziona z domu rodzinnego Helenki, habit i inne. Siostra Dulcissima, mistyczka, stygmatyczka, nazywana „śląską małą Teresą”, zmarła w opinii świętości. Została pochowana na starym przykościelnym cmentarzu, a obecnie trwa jej proces beatyfikacyjny.

Kościół pw. świętych Jacka i Marii Magdaleny powstał w miejscu wcześniejszej świątyni dzięki finansowemu wsparciu miejscowego dziedzica – Józefa Rutkiewicza. Istniejący do dzisiaj kościół powstał  na skutek licznych przebudów, najpierw na początku XIX w., a później w latach 1893 – 1895. Kościół konsekrowany 16 czerwca 1912 r. przez ks. biskupa Augustyna Łozińskiego. Podczas działań wojennych I wojny światowej kościół mocno ucierpiał, stąd zaraz po wojnie przeszedł gruntowną renowację. Budowla posadowiona została na planie krzyża łacińskiego. Posiada półokrągłą absydę i dobudowaną do prezbiterium zakrystię. Od wschodu znajdują się dwie trzykondygnacyjne wieże, które wraz z kruchtą wejściową wymurowane zostały z wapienia. Pozostała część kościoła murowana i otynkowana z wyróżnionymi kamiennymi pilastrami. We wnętrzu na uwagę zasługują sklepienia kolebkowe nad nawą i prezbiterium oraz sklepienia krzyżowe w kaplicach bocznych. Charakterystycznym elementem wyposażenia jest ołtarz główny w formie groty wykonany z kalcytu na wzór groty z sanktuarium w Lourdes.

Góra Zborów (462 m n.p.m.), zwana też Berkową Górą wraz z położonym na północ Kołoczkiem znajdują się na terenie utworzonego w 1957 r. rezerwatu przyrody Góra Zborów. Charakterystyczną cechą rezerwatu są liczne wapienne ostańce dochodzące do nawet 30 metrów wysokości. Główną część rezerwatu stanowi Góra Zborów, na której wiele form skalnych przybrało interesujące kształty przypominające m.in. sylwetki ludzi lub zwierząt. Stąd właśnie wiele z nich posiada charakterystyczne nazwy np.: Młynarz, Zakonnica, Baba, Mały Dziad, Wielki Dziad, Mama, Tata, Wielbłąd czy Kruk. Na górze znajduje się punkt widokowy z interesującą panoramą na Jurę. W zachodniej części Góry Zborów znajduje się Jaskinia Głęboka będąca jedyną w północnej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej jaskinią udostępnioną turystom. To typowa jaskinia krasowa rozwinięta częściowo w szczelinach tektonicznych z charakterystycznymi dla tego typu jaskiń formami budowy: salami, korytarzami, szczelinami oraz szatą naciekową w postaci stalaktytów i stalagmitów, kolumn i makaronów. Jaskinia ma długość blisko 200 m, a jej skrajne punkty dzieli wysokość 16 metrów.

Na przełomie XVI i XVII wieku w Kromołowie wybudowano niewielką drewnianą kapliczkę. Miejscowość w tym czasie nawiedzały liczne powodzie, a w roku 1790 miasto trawił pożar, któremu nie oparła się drewniana kapliczka. W jej miejscu w 1803 r. postawiono nową ośmioboczną kaplicę zbudowaną z cegieł. Dach przykryto metalową blachą, a szczyt budowli wieńczy niewielka sygnaturka zakończona krzyżem. Na patrona nowej kapliczki wybrano św. Jana Nepomucena, czeskiego męczennika i jednego z najpopularniejszych świętych, będącego patronem m.in. źródeł i mostów, ludzi tonących oraz świętym chroniącym przed powodzią. Kaplica w niezmienionej formie przetrwała do 1988 r. kiedy nastąpiła jej przebudowa. Budowla została dokładnie odtworzona, choć zastosowano niewielkie zmiany względem oryginału. W kaplicy na ołtarzu wisi obraz św. Tekli, natomiast po bokach stoją figury św. Jacka oraz św. Jana Nepomucena. Pod kapliczką wybija jedno z głównych źródeł rzeki Warty, trzeciej co do długości rzeki w Polsce, która po 808 kilometrach wpływa do Odry.

Oba budynki tworzące Habsburską osadę gospodarczą „U początków Wisły” powstały pierwotnie w czasach panowania Habsburgów. Pierwszy to autentyczna masztal, wzniesiona w drugiej połowie XIX wieku na Wątrobnym – przysiółku położonym na stokach Baraniej Góry nad doliną Białej Wisełki. Ten gospodarczy budynek prezentuje styl alpejski spopularyzowany wtedy w całej Europie. Wskazują na to ozdobne oszalowanie deskami na nakładkę, balkon z elementami snycerki i profilowane obramienia okien. Pierwotnie dach nakryty był szyndziołami czyli gontem. Drugi budynek jest repliką tzw. służbówki z Zadniego Gronia nad Czarną Wisełką, gdzie w 1906 r. wzniesiono modrzewiowy zameczek myśliwski dla pary arcyksiążęcej Izabeli i Fryderyka Habsburgów. Oficyna była mieszkaniami dla robotników, a później personelu pomocniczego zamku. Także ona prezentuje styl alpejski. Budynek służbówki rozebrano podczas remontu zamku na początku XXI wieku. Ocalałe fragmenty zostały wykorzystane podczas wznoszenia repliki w 2023 roku. Można je zobaczyć wewnątrz budynku.

Biakło to malownicze wzgórze położone na północnym krańcu Jury Krakowsko-Częstochowskiej, wznoszące się na wysokość 361 m n.p.m. nad Olsztynem koło Częstochowy. Zbudowane z twardych wapieni skalistych, wyróżnia się charakterystycznym kształtem, który przywodzi na myśl słynny Giewont. Nic dziwnego, że nazywane jest „Małym Giewontem” lub „Jurajskim Giewontem”. Na jego szczycie, od 1993 roku, góruje żelazny, ażurowy krzyż – ustawiony przez pracowników przemysłu metalowego z Zawiercia, w hołdzie Janowi Pawłowi II z okazji 15-lecia jego pontyfikatu. Ze szczytu można podziwiać panoramę rezerwatu Sokole Góry, majestatyczne ruiny zamku w Olsztynie oraz falujące wapienne wzgórza Jury. Na wzgórzu można obserwować skutki procesu wietrzenia skał w formie okna skalnego lub charakterystycznej iglicy oraz skutki procesów wymywania przez wody deszczowe - liczne żłobienia. Biakło to nie tylko popularny cel wędrówek, ale także miejsce cenione przez miłośników wspinaczki skałkowej.