Lista znaczków

System umocnień stworzony przez Niemców w latach 1934–1944 dla ochrony wschodniej granicy (Bramy Lubuskiej i przedmościa odrzańskiego). W skład systemu wchodzą między innymi jedne z największych podziemi fortyfikacyjnych świata. Podziemia odcinka centralnego MRU są obecnie rezerwatem nietoperzy, w którym zimuje ponad 30 tys. osobników należących do 12 gatunków. Łączną długość podziemnych korytarzy szacuje się na około 32–35 km. Schrony bojowe wzniesione zostały na całej, około 80-kilometrowej długości linii Frontu. Ich największe nagromadzenie znajdowało się na centralnym odcinku oraz w zamykających ważne strategicznie kierunki grupach warownych (Werkgruppe).

Muzeum Przyrodnicze TPN - rozpoczęło działalność 25 października 1984 roku w 30. rocznicę utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. W tworzeniu tej pierwszej wystawy brali udział między innymi: Witold Henryk Paryski - twórca Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej i prof. Mieczysław Klimaszewski - długoletni przewodniczący rady naukowej TPN a więc postacie, które na trwałe wpisały się w historię ochrony przyrody w Tatrach. Od tamtych czasów minęło już 30 lat. Wystawa prezentująca tatrzańską przyrodę stała się archaiczna. Ekspozycja dydaktyczna Tatrzańskiego Parku Narodowego została zlikwidowana wiosną 2004 r. W lipcu 2005 r. rozpoczął działalność Ośrodek Dokumentacji Tatrzańskiej im. Zofii i Witolda Henryka Paryskich, mający za zadanie opracowywanie, katalogowanie i udostępnianie materiałów pozostawionych przez słynną parę badaczy Tatr. Obecnie ośrodek realizuje działalność edukacyjną poprzez wystawy czasowe o tematyce związanej z Tatrami i ochroną przyrody, projekcje filmów przyrodniczych, sprzedaż wydawnictw oraz organizacje zajęć dydaktycznych, konkursów i prelekcji. Ośrodek dydaktyczny funkcjonuje jako część działu naukowo - dydaktycznego TPN, którego zadaniem oprócz nadzorowania działalności edukacyjnej ośrodka jest zarządzanie badaniami naukowymi w TPN.

Międzyrzecki Rejon Umocniony jest jednym z największych założeń obronnych w Europie. Stanowi szczytowe osiągnięcie niemieckiej i europejskiej sztuki fortyfikacyjnej lat 30. XX wieku. Budowle MRU są szczególnym przykładem architektury militarnej, co wynika z ich wyjątkowego charakteru, rozwiązań konstrukcyjnych, unikatowych pancerzy fortecznych oraz wykorzystania warunków terenowych. Międzyrzecki Rejon Umocniony jest największą atrakcją turystyczną Ziemi Lubuskiej. Dzisiaj system podziemnych korytarzy stał się idealnym miejscem schronienia dla nietoperzy, zapewne przez dogodne warunki jakie im oferuje, czyli stałą temperaturę 10 stopni, stałą wilgotność oraz mrok. W tymże największym rezerwacie nietoperzy w Środkowej Europie zimuje (od października do kwietnia) ok. 30 000 sztuk (12 różnych gatunków) owych latających stworzeń. Ze względu na ich ochronę podziemne tunele udostępnione są dla turystów w okresie letnim od kwietnia do października. Jeśli zaś chodzi o przeszłość, to najwięcej dowiedzieć się można od naszych przewodników, którzy posiadają ogromną wiedzę na ten temat. Zapraszamy więc do zwiedzania tajemniczych miejsc infrastruktury pomilitarnej w Boryszynie!

Stadion w Słubicach to obecnie jeden z najstarszych stadionów w Europie Środkowej. Jego budowę prowadzono w latach 1914-1927. Oficjalne otwarcie nastąpiło 27 maja 1927 roku. Obiekt nazwano Wschodniomarchijskim. Koronę stadionu zajmują arkady, charakteryzujące się uproszczoną formą, przypominającą rzymski amfiteatr. Obecnie obiektem zarządza SOSiR w Słubicach, a goście odwiedzający ten ośrodek mają do dyspozycji 58 pokoi hotelowych, salę konferencyjną, restaurację, kawiarnię i bar. Spośród obiektów sportowo-rekreacyjnych wyróżnić należy stadion lekkoatletyczny z nowoczesną 6-torową bieżnią i boiskiem piłkarskim, pole golfowe, plac do gry w mini-golfa, kort tenisowy, boisko piłkarskie z oświetleniem i sztuczną nawierzchnią, boisko do siatkówki plażowej, strzelnicę, ścieżkę spacerowo-biegową i tor saneczkowy, hale gimnastyczne, basen pływacki otwarty, saunę, siłownię oraz centrum odnowy biologicznej.

Pomni swojej historii i walorów turystycznych miasta, myśleniczanie już w 1929 r. założyli pierwsze Muzeum, związane od początku z działalnością PTK, a później PTTK. Od roku 1979 muzeum mieściło się w zabytkowym budynku tzw. ,,Domu Greckiego”. Jak w 1918 r. odzyskanie przez Polskę niepodległości rozwinęło potrzeby i chęć tworzenia, tak w 100-lecie tego wydarzenia zrodził się pomysł powstania nowego Muzeum. Władze miasta powołały do życia placówkę o nazwie Muzeum Niepodległości w Myślenicach i podjęły decyzję o budowie nowego gmachu, którego otwarcie nastąpiło 10.11.2018 r. Wybudowana w niecały rok nowoczesna siedziba przyciąga wzrok, a jej wnętrze kryje opowieść o przeszłości. Na trzech piętrach ukazane zostało w szerokim kontekście pojęcie niepodległości. Ekspozycja da odpowiedź na pytania: skąd wzięła się nasza tożsamość, jaka jest nasza przeszłość, dlaczego traciliśmy niepodległość i wreszcie co daje wolność? A główną rolę grają tu ludzie, którzy swoimi historiami wypełniali dzieje miasta. Zwiedzający zobaczy ekspozycję etnograficzną, pozna historię miasta, wejdzie do okopów pierwszej wojny światowej, by w końcu przez podziemie niepodległościowe dotrzeć do współczesności. Wizytówką muzeum jest XIX wieczny zegar pozyskany z ratusza miejskiego - symbolizuje czas odliczany do otwarcia placówki ale, także przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, której nie ma bez wolności.

Mury obronne zostały zbudowane w latach 1272-1290. Wzniesione zostały z nieobrobionego kamienia polnego na zaprawie wapiennej na wysokość 8-9 m, ich długość wynosiła pierwotnie 1700 m, jednak do dnia dzisiejszego zachowało się 1640 m. Wraz z murami przetrwała Brama Młyńska, Baszta Więzienna oraz 37 baszt łupinowych. Brama Młyńska, nazywana też Drezdenecką lub Wschodnią, została wybudowana na początku XIV wieku. Wzniesiona została na wylocie historycznej ul. Młyńskiej i strzegła traktu biegnącego po grobli między dwoma jeziorami miejskimi. Została założona na planie czworobocznym, jest budowlą czterokondygnacyjną, prostopadłościenną, nakrytą dachem dwuspadowym. W 2012 roku z inicjatywy Urzędu Miejskiego zamontowano w Bramie Młyńskiej zrekonstruowaną bronę, wykonaną według historycznych opisów oraz przekazów ikonograficznych.

Muzeum Ziemi Wałeckiej działa od 1982 r. W jego zasobach znajdują się zbiory dokumentujące: pradzieje ziemi wałeckiej, początki osadnictwa, powstanie i rozwój miast, rozwój polityczny i kulturalny od XVI do XVIII wieku, archiwalia dotyczące starostwa wałeckiego z XVII i XVIII, dokumenty obrazujące walkę o utrzymanie polskości po rozbiorach i germanizację od połowy XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, budowę i przełamanie Wału Pomorskiego na Ziemi Wałeckiej oraz osadnictwo i odbudowę ze zniszczeń po wyzwoleniu,. W muzeum znajdują się też zbiory pamiątek po kombatantach II wojny światowej, a ponadto artystyczne meble i wyroby rzemiosła artystycznego. Ofertę muzeum wzbogacają liczne wystawy czasowe.

Grupa Warowna Cegielnia wchodząca w skład umocnień Wału Pomorskiego wybudowana w latach 1932 – 1935 miała za zadanie bronić nie tylko miasta, ale także szosy biegnącej w kierunku Piły oraz linii kolejowej. W jej skład wchodzi kilkanaście obiektów różnego przeznaczenia wybudowanych w początkowej fazie budowy oraz stanowiska zwane Tobrukami powstałe w 1944 r. Trzon GW Cegielnia stanowią dwa schrony typu B tzw. B – Werki. Grupa Warowna Cegielnia przyjęła kształt dwóch linii schronów. W skład pierwszej wchodzą schrony główne, obiekty wielosektorowe oraz dwa schrony jednosektorowe przy zaporach p.panc.Druga, to schrony bojowy typu B1 różnego zastosowania – do ognia flankującego i czołowego, schron obserwacyjny oraz schron bierny dla armat p.panc. i obsługi – budowla wyjątkowa na Wale Pomorskim. Pozycje wzmocniono w 1944 r. kilkoma małymi schronami zwanymi potocznie Tobrukami.

Szczecinek – to miasto powiatowe położone w województwie zachodniopomorskim we wschodniej części Pojezierza Drawskiego. Atrakcją turystyczną Szczecinka jest jego położenie pomiędzy dwoma jeziorami: Trzesieckim (wzdłuż, którego rozciąga się zabytkowy park miejski) i Wielimie. Na przełomie XIX i XX wieku miasto stało się znanym i popularnym ośrodkiem turystycznym. Duża w tym zasługa dobrych połączeń kolejowych, dzięki którym Szczecinek stał się ważnym węzłem komunikacyjnym na Pomorzu. Ze Szczecinka kolej prowadzi w pięciu kierunkach: Kołobrzeg, Poznań, Szczecin, Słupsk i Chojnice. Tak duży węzeł kolejowy wymagał odpowiedniej infrastruktury – dworzec kolejowy, nastawnie, lokomotywownia, trzy wieże ciśnień, szkoła kolejowa i przede wszystkim ludzie – kolejarze. Nic dziwnego, że Szczecinek stał się miastem kolejarzy. Służbę kolejarzy upamiętnia parowóz wąskotorowy Px48 ustawiony przed lokomotywownią oraz pomnik św. Katarzyny Aleksandryjskiej – patronki kolejarzy stojący obok ronda św. Katarzyny. Pomnik tworzy figura św. Katarzyny postawiona na zestawie kołowym parowozu Ty43. Przy pomniku ustawiony jest ruchomy semafor kształtowy podający sygnał „wolna droga” zapraszający w ten sposób wszystkich turystów. Blisko pomnika św. Katarzyny przy ul. Klasztornej 23 w domu parafialnym można zwiedzić (po wcześniejszym zgłoszeniu nr tel. 695 323 268) salę, w której zgromadzone są różne pamiątki i eksponaty kolejowe. Salą opiekuje się Katolickie Stowarzyszenie Kolejarzy Polskich.

Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku obejmuje odrestaurowany po II wojnie światowej Zamek Książąt Pomorskich, a także Młyn Zamkowy, fragmenty gotyckich obwarowań miejskich i malownicze nadrzeczne spichlerze. Może poszczycić się ogromnymi zbiorami średniowiecznej rzeźby drewnianej oraz umeblowaniem i dokumentami pochodzącymi z terenów dawnego Księstwa Pomorskiego. Unikatową kolekcję stanowią pamiątki pogrzebowe po ostatnich książętach z rodu Gryfitów: szaty, biżuteria i niemal idealnie zachowane cynowe sarkofagi. Zabytki kultury ludowej Pomorza, związane zarówno z ludnością autochtoniczną, jak i przesiedloną po wojnie, prezentowane są w Młynie Zamkowym – jednym z najstarszych w Polsce obiektów przemysłowych. W sąsiedztwie zamku położony jest gotycki kościół i renesansowy ogród księżnej Erdmuty. W Spichlerzu Richtera funkcjonuje popularna herbaciarnia, gdzie eksponowane są dawne pocztówki, fotografie i plakaty filmowe. Największą dumą Muzeum jest spuścizna po Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, niepokornym artyście znanym jako Witkacy. W Słupsku znajduje się największa na świecie – i stale rosnąca – kolekcja jego prac. Trzon zbiorów stanowią pastelowe portrety przyjaciół i klientów firmy portretowej „S. I. Witkiewicz”, prezentowane na jedynej w swoim rodzaju stałej wystawie.

Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie stanowią dwie zagrody muzealne, wtopione w krajobraz wsi zwanej stolicą Krainy w Kratę. Są żywym obrazem dobrze prosperującej, przedwojennej osady – pielęgnowane są tam stare nasadzenia, uprawiane pola i ogrody, hodowane zwierzęta popularne dawniej w regionie. Zrewitalizowane domy i zabudowania gospodarskie dodatkowo kryją nowoczesne, multimedialne ekspozycje, umożliwiające nauczanie wiejskiej historii Pomorza w atrakcyjnej formie. Realizowany jest bogaty program edukacyjny dla dzieci i młodzieży, obejmujący ginące rzemiosła i codzienne funkcjonowanie wiejskiego gospodarstwa. Organizowane są imprezy plenerowe – kultywujące dawne obyczaje Szparagowe Święto czy Pomorska Gęsina, a także skierowana do najmłodszych Dziecięca Zagroda.

Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach to skansen powstały w miejscu ostatniego domu Słowińców. Mimo wielu wieków niemieckich wpływów, Słowińcom udało się zachować i ocalić język oraz tradycje z gruntu słowiańskie, tworząc unikatowe połączenie dwóch odrębnych kultur. Enklawa Słowińców przetrwała aż do końca II wojny światowej, kiedy to duże grupy rodzimych mieszkańców Kluk zostały wywiezione do Niemiec, a wieś zaczęła podupadać. Nieliczni, którzy pozostali, wzięli udział w ratowaniu spuścizny po przodkach. Skansen w Klukach stanowi rekonstrukcję słowińskiej osady rybackiej, złożonej z krytych strzechą chałup szachulcowych. Niektóre budynki zachowano w miejscu ich powstania, inne zostały przeniesione do Kluk i usytuowane w skansenie według dawnej struktury wsi. Autentyzmu zagrodom muzealnym dodaje naturalne otoczenie wydm, jezior, podmokłych łąk i starych drzew, a także uprawiane w skansenie pola i ogrody, umieszczone w chałupach obiekty z życia codziennego, sprzęty gospodarskie i zwierzęta hodowlane. Sezon w Klukach otwiera organizowana z rozmachem impreza plenerowa – Czarne Wesele – nawiązująca do tradycyjnego święta słowińskiego, związanego z wydobyciem torfu. Bogata oferta edukacyjna obejmuje naukę o dawnej kuchni pomorskiej, domowych zajęciach i dawnych rzemiosłach – lekcje przeprowadzane są w autentycznych wnętrzach i przy użyciu oryginalnych narzędzi.

Szlak Pstrąga Tęczowego to trasa rowerowa znajdująca się w gminie Łęczyce, leżącej w Powiecie Wejherowskim. Liczne wzniesienia wśród lasów i pól oraz lokalizacja trasy z dala od ruchu drogowego sprawiają że jest to miejsce idealne na odpoczynek na świeżym powietrzu. Drogi, po których wiedzie szlak to głównie szerokie i ubite gruntowe dukty leśne. Na całej trasie znajduje się także kilkanaście wiat przystankowych umożliwiających wypoczynek. W sąsiedztwie wiat zlokalizowane są także stojaki rowerowe, a całość dopełnia fachowe oznakowanie trasy w postaci tabliczek kierunkowych i map. Nazwa szlaku pochodzi od licznych w tym regionie hodowli pstrąga tęczowego. Przy okazji więc, szczególnie na odcinku wiodącym w pobliżu przełomu rzeki Łeby, warto skosztować świeżo przyrządzonego pstrąga. Wszelkich miłośników turystyki rowerowej ale i nie tylko, z pewnością zainteresują piękne krajobrazy jak i często spotykane zabytki architektury. Szlak liczy 32 kilometry długości.

Od połowy XVI w., kiedy to w Szczecinku przyjęto luteranizm, nie było kościoła katolickiego. W połowie XIX w. zaczęli napływać osadnicy wyznania katolickiego z Wielkopolski, Śląska i Pomorza Gdańskiego. Na początku lat dwudziestych podjęto decyzję o budowie kościoła katolickiego w Szczecinku. W 1923 r. wybudowano kościół ze składek 280 rodzin katolickich, wśród których było 80 rodzin polskich. Od początku kościół ten jest pod wezwaniem Ducha Świętego. Niemieccy mieszkańcy ówczesnego Szczecinka nazwali tę katolicką świątynię – „polskim kościołem”. Była to jedyna placówka duszpasterska kościoła katolickiego na tych ziemiach. Kościół otrzymał interesującą formę architektoniczną, złożoną z elementów neorenesansowych i neoromańskich. Kamienna zwarta bryła świątyni została zbudowana na planie prostokąta i ozdobiona fasadą wyraźnie nawiązując do stylu architektury późnego renesansu. Pod koniec II wojny światowej świątynia została zdewastowana. Po dokonaniu koniecznych napraw już w czerwcu 1945 r. udostępniono ją wiernym. Co pewien czas dokonywano remontów tego kościoła. Największy w latach 2002 – 2003. Wówczas kościół został przebudowany i poszerzony. Można odnieść wrażenie, jakby nowy kościół wchłonął stary kościółek. Od 1954 posługę pełnią tu Redemptoryści. W kościele na uwagę zasługuje olbrzymia rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa wykonana przez znanego krakowskiego rzeźbiarza Bronisława Chromego.

Pałac w Siemczynie wybudowano w latach 1722-1726 przez barona Henryka Bernarda von Goltza. Wewnątrz znajdowały się pomieszczenia mieszkalne i sypialne, a także sala rycerska. W roku 1796 Henryk August von Arnim dokonuje rozbudowy pałacu, a w późniejszych latach majątek rozbudowuje o budynki gospodarcze. W drugiej połowie XIX wieku Siemczyno należy do największych majątków w okolicy. Niestety długi, w które popadli właściciele zmusiły ich do sprzedaży w 1895 roku majątku, który na przestrzeni kilkunastu lat kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W marcu 1945 roku pałac będący wówczas majątkiem rodziny von Bredow zajmują Sowieci urządzając w nim szpital polowy. W kolejnych miesiącach pałac zostaje niemal całkowicie ograbiony z wyposażenia. Dopiero w roku 1950 za sprawą lokalnego nauczyciela Henryka Leszczyńskiego powstaje w pałacu szkoła, która mieści się w nim do 1985 roku. Od tego czasu pałac, mimo iż został sprzedany prywatnym właścicielom, pozostaje niezagospodarowany i popada w ruinę. Dopiero w roku 1999 poprzez licytacje komornicze budynek trafia w ręce nowych właścicieli, którzy zabezpieczają go przed dalszym niszczeniem. Obecnie pałac prawie całkowicie pozbawiony jest wyposażenia, jednak usytuowanie budowli w pięknym parku oraz poddane gruntowej renowacji budynki gospodarcze czynią obiekt niezwykle interesującym dając nadzieję na to iż w kolejnych latach i pałac odzyska swój dawny wygląd.

Grodzisko Owidz to rekonstrukcja średniowiecznego grodu z XI wieku, malowniczo położona na naturalnym morenowym wzgórzu w zakolu rzeki Wierzycy. Na około 5 h powierzchni znajdują się także: amfiteatr, przystań kajakowa, plac zabaw oraz restauracja. To idealne miejsce na szkolną wycieczkę, rodzinny piknik, firmową integrację. Grodzisko w Owidzu to miejsce, w którym dotkniesz historii - poznasz rzemiosła swoich przodków, nauczysz się strzelać z łuku i władać mieczem, zagrasz w gry plebejskie. Będziecie mieli Państwo okazję nie tylko wypocząć w wyjątkowej i przyjemnej atmosferze, ale również „łyknąć” solidną porcję dziejów okolicznych terenów, epoki, a także ludzi, którzy w niej żyli. Wszystko to podane w naturalny sposób przez żywą załogę Grodziska Owidz, która dziś właśnie stanowi jego mieszkańców, kultywujących tradycję i obyczaje, a nade wszystko pamięć o naszych przodkach.

W momencie oddania do użytku w 1857 r. był to najdłuższy most Europy i pierwszy żelazny most na Wiśle. Okrzyknięty cudem ówczesnej techniki stał się wzorem dla budowniczych innych mostów. 1 września 1939 r. o godz. 4:34 (11 min. przed Westerplatte) został zaatakowany przez Niemców, co pozwala uznać go za miejsce rozpoczęcia II Wojny Światowej. Częściowo wysadzony przez broniące go Wojsko Polskie został w pełni odbudowany dopiero w 1959r. Do naszych czasów dotrwały jedynie trzy przęsła oryginalnej konstrukcji i cztery wieżyczki, które w 2000 r. zostały wpisane na listę zabytków. Pozostałą część budowli stanowią różne rozwiązania techniczne będące namacalnym dowodem ewolucji budownictwa mostowego. W 2004 r. Most Tczewski został uznany za Międzynarodowy Zabytek Inżynierii Budowlanej.

Szczecinecka Kalwaria  jest częścią Parafii pw. św. Rozalii z Palermo w Szczecinku. To jedyna w swoim rodzaju kamienna kalwaria w Diecezji Koszalińsko - Kołobrzeskiej, a trzecia taka Droga Krzyżowa w Polsce. Prócz charakteru religijnego, nawiązuje poprzez niektóre elementy do historii miasta i Polski. Składa się z 3. „ścieżek”. Najważniejsza z nich - Plenerowa Droga Krzyżowa i dwie pozostałe - „Scieżka Patronów” i „Ścieżka Historii” ( wszystkie kamienne), zawierają razem około 40 obiektów, nie wliczając samego kościoła z nietypową bryłą architektoniczną. Spośród tak licznych można wyróżnić te najciekawsze i najokazalsze, a więc: stację „Miniatura Ostrej Bramy” wzorowaną na wileńskiej Ostrej Bramie, grotę św. Rozalii z figurą patronki – replikę z Palermo na Sycylii, stację „Marientron” z figurą Szczecineckiej Matki Bożej Zielnej, muzeum parafialne – jedyne takie w diecezji (z bogatym zbiorem eksponatów kamiennych z ciekawych miejsc, zbiorem muszli i bursztynu) oraz lapidarium, czyli „Szczecinecki Świat Kamienia”, także jedyne w diecezji, które eksponuje kamienie z wielu miejsc świata, mające wartość geograficzno-historyczną oraz religijną. Szczecinecka Kalwaria, kamienna i zielona, istnieje zaledwie 17 lat, a już swoją atrakcyjnością, w sensie religijnym i turystycznym potrafiła przyciągnąć tysiące pielgrzymów i turystów nie tylko  z regionu, lecz kraju i świata.

Opactwo Cysterskie w Podklasztorzu będącym dzisiaj dzielnicą Sulejowa, to jeden z najlepiej zachowanych zespołów cysterskich w Polsce, będący zabytkiem architektury romańskiej. 22 października 2012 roku obiekt został wpisany na listę Pomników historii. Najstarszym jego elementem jest romański kościół p.w. Najświętszej Marii Panny i św. Tomasza Kantuaryjskiego, wzniesiony na planie krzyża z ciosów kamiennych i w niewielkim stopniu wykończony cegłą. Zbudowany on został przed 1232 rokiem i do dziś przetrwał w bardzo dobrym stanie, Od południa do kościoła przylega najstarsze i najlepiej zachowane skrzydło wschodnie budynku klasztornego. Obecnie znajduje się tam muzeum. Najmłodszą część zespołu reprezentuje ciąg budynków gospodarczych. Dzisiaj mieści się tutaj hotel oferujący - oprócz miejsc noclegowych - centrum rekreacyjne, organizację imprez tematycznych i bankietów, wynajem sal konferencyjnych, oraz usługi specjalne: przejazdy bryczką czy walki rycerskie.

Dawny Pałac Biskupów Krakowskich, wybudowany w latach 1637-1644 z inicjatywy biskupa Jakuba Zadzika, to najlepiej zachowana w Polsce rezydencja z epoki Wazów. Rozbudowywany w XVIII w., stanowił fizyczny obraz władzy niezależnego miasta biskupiego. Po przejęciu przez Skarb Państwa pałac pozostał siedzibą regionalnego przedstawicielstwa władzy państwowej. Na początku XIX w. w jego murach funkcjonowała pierwsza w Polsce techniczna uczelnia wyższa, w 1914 r. stacjonował ze swoimi legionami Marszałek Józef Piłsudski. Od 1971 r. pałac jest siedzibą kieleckiego muzeum. W zabytkowych wnętrzach zachowały się liczne elementy wystroju, m.in. unikatowe stropy ramowe, wykonane przez warsztat nadwornego malarza – Tomasza Dolabelli. Za rezydencją rozciąga się ogród włoski. Obecnie prezentowane są tu ekspozycje stałe: Wnętrza zabytkowe XVII i XVIII wieku, Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz Galeria malarstwa polskiego i europejskiej sztuki zdobniczej.

Pałacyk Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku to nowoczesne multimedialne muzeum biograficzne, otwarte 26 października 1958 w domu pisarza. Dworek wraz z majątkiem ziemskim Henryk Sienkiewicz otrzymał od narodu polskiego z okazji jubileuszu 25-lecia pracy twórczej. Autentycznie wyposażone pokoje, oryginalne przedmioty należące kiedyś do Noblisty, ogromny zespół fotografii oraz wiele unikatowych dokumentów bezpośrednio z Nim związanych tworzą niezwykle ciekawą ekspozycję. Pałacyk otacza piękny park w stylu angielskim urządzony na początku XX wieku przez Franciszka Szaniora, twórcę Ogrodu Botanicznego i Saskiego w Warszawie.

Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego, oddział Muzeum Narodowego w Kielcach, mieści się w zabytkowym gmachu, pochodzącym z lat 1724-1727, którego fundatorem był biskup krakowski Konstanty Felicjan Szaniawski. W latach 1874-1886 kształcił się w nim Stefan Żeromski. 28 czerwca 1965 roku, z okazji 100. rocznicy urodzin autora Syzyfowych prac w jego dawnej szkole powstało muzeum. Znajdują się w nim pamiątki po rodzicach pisarza – brosza matki, brzytwa angielska i srebrny zegarek ojca, a także przedmioty związane ze Stefanem Żeromskim – jego świadectwa szkolne, rękopisy utworów m.in. fragment Wiernej rzeki, listy np. do przyjaciół szkolnych, osób związanych z Kielcami, kałamarz zakopiański, płyta gramofonowa z zapisem głosu 1924 roku, podobizny Żeromskiego, pochodzące z różnego okresu jego życia.

Muzeum Dialogu Kultur to nowoczesna, multimedialna instytucja kultury. Muzeum idei, przestrzeń inspirująca do dyskusji. Tu poznajemy istotę dialogu międzykulturowego. Tu odkrywamy różnorodność narodową, etniczną, religijną, a także historię i teraźniejszość relacji między różnymi kulturami w regionie, w kraju i na świecie. Wystawa stała podkreśla mnogość i różnorodność poglądów, wyznań, przekonań. Buduje świadomość różnic, przybliżając ideę solidarności i równości, pokazuje odmienność jako wartość, promuje tolerancję. To tutaj dyskutuje się o mniejszościach, organizuje konferencje naukowe i spotkania z przedstawicielami innych kultur. A bogata oferta edukacyjna pozwala nie tylko poznać Innego, ale też nazwać zjawiska kultury współczesnej i zmniejszyć lęk przez Innością.

Od sacrum do profanum. Malarstwo i rzeźba w sztuce ludowej to jedyna tego typu wystawa, która w jednym miejscu ukazuje dorobek blisko 60 artystów z regionu świętokrzyskiego. Na ekspozycję składa się ponad 400 eksponatów. Są to rzeźby wykonane z drewna i gliny oraz obrazy malowane na płótnie, desce i papierze. Najstarsze z prac pochodzą z przełomu XIX i XX wieku, a najmłodsze z XXI wieku. Ich autorzy to ludzie, którzy tworzyli z ogromnej potrzeby serca, często mimo braku zrozumienia i doskwierającej biedy. Oglądając dzieła tych cenionych artystów, warto zapoznać się także z opisami ich sylwetek, które opowiadają o ich życiu, a zarazem pozwalają dowiedzieć się czym była dla nich twórczość. Wybrane dzieła prezentowane są w układzie tematycznym. Ta swoista podróż rozpoczyna się w świecie boskim – sacrum, a potem ścieżka wiedzie do dobrze nam znanego świata ziemskiego – profanum.

Galeria Tajemnice Klejnotów w Św. Katarzynie mieści okazy z całego świata: naturalne kryształy w skałach macierzystych, wyszlifowane klejnoty, rzeźby z kamieni i doskonale zachowane, ogromne skamieniałości. To jedna z piękniejszych w Polsce kolekcji kamieni szlachetnych i ozdobnych. Unikatowa na skalę światową, wielokrotnie nagradzana, prezentowana na wielu wystawach w kraju i za granicą, kolekcja krzemienia pasiastego z największą na świecie ( 80 kg) oszlifowaną konkrecją. Na miejscu mieści się także szlifiernia krzemienia pasiastego – jedyna udostępniona do zwiedzania, w której na żywo można obserwować jak naturalny kamyk zmienia się w „ oczko” jubilerskie. 

Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach powstało w 2001 r. Tworzą go dwa zakłady wielkopiecowe: starszy z 1841 r. z którego zachowało się kilka bardzo interesujących budowli oraz nowszy z 1899 r. z jedynym w Europie zachowanym kompletnym ciągiem technologicznym do wytopu surówki żelaza. Muzeum posiada też kolekcję samochodów ciężarowych STAR produkowanych w Starachowicach w latach 1948 - 2007 . Są wśród nich: pierwsza polska ciężarówka STAR 20, uczestnik X Rajdu Paryż – Dakar z 1988 r STAR 266R, czy replika jedynego polskiego papamobile z okresu I Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1979 r. Przyroda w starachowickim Muzeum to nowoczesna wystawa paleontologiczna z naturalnej wielkości modelami płazów i gadów oraz oryginalnymi tropami zwierząt żyjących w Górach Świętokrzyskich w epoce triasu i jury. Miary realizmu dopełniają fotopanoramy oraz ścieżki dźwiękowe pozwalające przenieść się odbiorcy o miliony lat w przeszłość.

Organizatorem Muzeum Sił Powietrznych jest Ministerstwo Obrony Narodowej. Placówka upowszechnia wartości historyczne związane z dziejami oręża polskiego, głównie z historią i tradycją sił powietrznych, popularyzuje wiedzę o polskiej historii wojskowości oraz promuje Siły Zbrojne RP. Tradycje lotnicze Dęblina odzwierciedla wystawa „Historia polskiego lotnictwa wojskowego” uzupełniona licznymi dokumentami i archiwaliami oraz umundurowaniem lotniczym typowym dla danego okresu.  Prezentuje m.in. osobiste rzeczy po tragicznie zmarłym mjr. pil. Eugeniuszu Horbaczewskim – dcy 315 Dywizjonu Dęblińskiego, oraz odznaki lotnicze od czasów zaborów po współczesność. Najważniejszym eksponatem jest sztandar – relikwia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie z okresu II wojny światowej. Ciekawostką jest zrekonstruowany domek pilota z czasu Bitwy o Anglię  archiwalia, umundurowanie i pamiątki nawiązujące do symboliki słynnego Dywizjonu 303 i innych eskadr kościuszkowskich. Wystawa plenerowa to ponad 80 statków powietrznych, przeciwlotnicze zestawy rakietowe, artyleria przeciwlotnicza oraz sprzęt zabezpieczenia i ubezpieczenia lotów. Wśród eksponatów znajdują się polskie konstrukcje, takie jak: TS-8 Bies, TS-9 Junak-3, TS-11 Iskra, czy I-22 Iryda, cała rodzina produkowanych w Polsce licencyjnych myśliwców Lim i śmigłowców Mi-2. W hangarze prezentowana jest wystawa silników lotniczych – od tłokowych po olbrzymie silniki odrzutowe do samolotów typu MiG-21, czy Suchoj – Su 7.

W malowniczo położonych Ciekotach stał dwór, w którym lata swojego dzieciństwa i młodości spędził wybitny polski prozaik i publicysta Stefan Żeromski. Dom, który był zamieszkiwany przez rodzinę Żeromskich w latach 1871 – 1883 spłonął na początku XX wieku, zaś pierwszej dekadzie XXI wieku na terenie tzw. Żeromszczyzny, wybudowano jego rekonstrukcję. Prócz drobnoszlacheckiego Dworku, wybudowano nowoczesny budynek - Centrum Edukacyjne „Szklany Dom”. Układ przestrzenny tego miejsca ma charakter symboliczny. Na jednej osi, na przeciw siebie, znajdują się obiekty łączące przeszłość ze współczesnością. Drewniany dworek- Stylizowany na drobnoszlachecki dwór z drugiej połowy XIX wieku, w którym eksponowane są obiekty upamiętniające życie i twórczość pisarza, pełni funkcję miejsca promującego literaturę i czytelnictwo oraz regionalne dziedzictwo kulturowe. „Szklany Dom” - Przestronne, nowoczesne pomieszczenia służące prezentacjom sztuki współczesnej, organizacji koncertów, warsztatów, projekcji filmów, spotkań literackich, promocji książek, oraz realizacjom programów edukacyjnych.

Łysica jest najwyższym szczytem Gór Świętokrzyskich, wysokość (614 m n.p.m.). Leży na zachodniej stronie Łysogór, na południowy-wschód od miejscowości Święta Katarzyna. W całości znajduje się w obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Masyw posiada dwa wierzchołki. Wierzchołek wschodni nazywany jest Skałą Agaty lub Zamczyskiem – (614 m n.p.m.). Drugi, zachodni wierzchołek jest wyższy – (613 m n.p.m.) Umieszczono na nim krzyż będący repliką pamiątkowego krzyża z 1930 roku. Na krzyżu znajduje się tabliczka z napisem: „Nieśmiertelnemu  Królowi Wieków, Jezusowi Chrystusowi, Głosi Cześć I Chwałę Puszcza Jodłowa”. Ze szczytu możemy podziwiać nieco ograniczony widok w kierunku północnym na Górę Miejską i Psarską. Łysicę tworzą kwarcyty i łupki kambryjskie. Od północy i południa otaczają ją gołoborza czyli odsłonięte miejsca, pokryte przez głazy, które powstały w wyniku wietrzenia piaskowców kwarcytowych. Masyw jest niemal w całości porośnięty lasem. W dolnych partiach występuje las jodłowo-bukowy, a w górnych rosną jodły. Przez górę przechodzi Główny Szlak Świętokrzyski im. Edmunda Massalskiego z Gołoszyc do Kuźniaków.

Zamek w Olsztynie koło Częstochowy powstał w systemie tzw. Orlich Gniazd. Składał się z zamku górnego, z wysoką na 20 metrów wieżą głodową. Wewnątrz ulokowane były także domy mieszkalne, pomieszczenia magazynu żywności i amunicji oraz kaplice i skarbiec. Poniżej zamku górnego usytuowano zamek dolny mieszczący wewnątrz grubych na 2 m. murów budynki gospodarcze oraz mieszkania dla pozostałej części czeladzi. Do dnia dzisiejszego zachowały się obszerne fragmenty zamku górnego z wieżą cylindryczną i kwadratową oraz z murami domów mieszkalnych. Widoczne są także zarysy murów zamku dolnego i podzamczy. Pierwsze wzmianki  o zamku pochodzą z 1306 roku, jednak wiadomo, że budowla powstała nieco wcześniej. W późniejszych latach zamek został rozbudowany w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego, który uczynił z niego jeden z najbardziej warownych zamków na pograniczu śląsko-małopolskim. Na przestrzeni wieków zamek wielokrotnie przebudowywano. W pierwszej połowie XVII wieku zamek zaczął popadać w ruinę, a ostatecznie został zniszczony w 1656 r. kiedy to podczas potopu Szwedzi zrujnowali zamek i spalili miasto, któremu w późniejszych latach odebrano prawa miejskie.

Drewniany dom, w którym urodził się Antoni Kocjan został wybudowany w 1862 roku. Antoni Kocjan to wybitny konstruktor szybowcowy i szef wywiadu lotniczego AK, który odkrył tajemnice niemieckiej broni V1 i V2.  Urodził się w 1902 roku we wsi Skalskie, która dzisiaj jest dzielnicą Olkusza. Po ukończeniu gimnazjum, w 1923 r. został studentem Politechniki Warszawskiej i rozpoczął działalność w Sekcji Lotniczej Politechniki. Od 1931 roku prowadził własne Warsztaty Szybowcowe. Zaprojektował szybowce: Czajka, Wrona, Komar, Sroka, Sokół, Mewa i Orlik. Spośród 1400 szybowców zbudowanych w Polsce w latach trzydziestych, połowa, to konstrukcje Antoniego Kocjana. Na szybowcach jego konstrukcji ustanowiono 40 krajowych rekordów szybowcowych oraz jeden rekord międzynarodowy, a na motoszybowcu Bąk dwa rekordy międzynarodowe. Podczas okupacji, Antoni Kocjan był szefem Referatu Lotniczego wywiadu ZWZ/AK. Dzięki jego meldunkom alianci podjęli decyzję o zbombardowaniu niemieckiego poligonu doświadczalnego i fabryki rakiet w Peenemunde na wyspie Uznam, co opóźniło o pół roku prace nad produkcją broni V1 i V2, a o Kocjanie mówi się odtąd, że był „człowiekiem, który wygrał wojnę”. Został aresztowany i po torturach rozstrzelany 13 sierpnia 1944 roku w Warszawie. W „Chacie Kocjana”, jaka stanęła w podolkuskim Rabsztynie, a która dzięki władzom Olkusza została w tym miejscu zrekonstruowana, powstaje stała ekspozycja poświęcona Antoniemu Kocjanowi, na której można zobaczyć fotografie i dokumenty związane z działalnością Antoniego Kocjana oraz modele szybowców. W pozostałych pomieszczeniach powstaje wystawa etnograficzna, w oparciu o którą będą tam organizowane warsztaty sztuki ludowej, rzemiosła i warsztaty kulinarne.

Opactwo Benedyktynów w Tyńcu jest najstarszym, istniejącym klasztorem w Polsce o prawie tysiącletniej historii. Przez wieki, przeszedł on przez okresy rozkwitu i upadku, po kasatę w roku 1816 i refundację w 1939 roku. Dziś, podniesiony z ruin, jest otwarty dla gości pragnących doświadczyć żywej benedyktyńskiej tradycji i duchowości. Tyniec, to nie tylko historia, ale największa w Polsce wspólnota benedyktynów, której rytm dnia wyznaczają godziny modlitw i pracy. Uczestnicząc w Nieszporach i Komplecie można wysłuchać chorału gregoriańskiego rozbrzmiewającego w Tyńcu codziennie, niezmiennie od wielu lat. Przy opactwie działa Muzeum, Wydawnictwo Tyniec i Dom Gości dostępny na pobyty indywidualne i grupowe. Na miejscu do dyspozycji turystów jest kawiarnia, restauracja, sklep klasztorny oraz księgarnia. O pełnych godzinach można zwiedzać klasztor z przewodnikiem, dla grup dzieci i młodzieży organizowane są warsztaty edukacyjne.

Skamieniałe Miasto to rezerwat przyrody stanowiący zespół fantazyjnie uformowanych skał. Ostańce, zbudowane z gruboziarnistego piaskowca ciężkowickiego pod wpływem wietrzenia i erozji przybrały fantastyczne kształty, które swoim wyglądem przypominają postacie ludzkie czy zwierzęce. Nazwa rezerwatu wiąże się z legendą o powstaniu skamieniałego grodu. „Skamieniałe Miasto” jest największą przyrodniczą atrakcją Ciężkowicko – Rożnowskiego Parku Krajobrazowego, najbardziej znaną i popularną. Wejście do rezerwatu, a tym samym początek szlaku, usytuowany jest przy drodze wojewódzkiej nr 977 z Tarnowa do Krynicy. Przez Skamieniałe Miasto prowadzi jeden szlak koloru niebieskiego, na którym rozmieszczone zostały tablice informujące o poszczególnych skałach i ciekawostkach przyrodniczych występujących w tym miejscu. Czas przejścia: od 60 do 90 minut.

Muzeum Dwór Feillów mieści się w zabytkowym drewnianym dworku odbudowanym po pożarze starego budynku w połowie lat 30-tych XX wieku. Obiekt zaprojektowany przez inż. Władysława Jenknera, pradziadka obecnego właściciela, był do 1945 roku własnością rodziny Feill. W połowie XIX wieku, sprzedawszy uprzednio browar pod Wiedniem, trzech braci zakupiło klucz majątków, pośród których znajdowała się posiadłość ziemska na Woli Zręczyckiej. W roku 1945 właściciele zostali wywłaszczeni, a majątek przejął Skarb Państwa. W maju 2013 roku, dzięki wieloletnim staraniom spadkobierców rodziny Feill dwór powrócił w ręce rodziny. Wystawa stała w muzeum stanowi pewnego rodzaju kapsułę czasu, która przenosi nas do momentów, w których muzea nie istniały. Nawiązuje ona do tradycji, kiedy pomiędzy wiekiem XVI a XVIII właściciele ziemscy w swoich rezydencjach tworzyli gabinety osobliwości. Gromadzili w nich to, co uznali za godne wyróżnienia i pokazania swoim gościom. Zwiedzanie Muzeum jest bezpłatne. Znaczek turystyczny można nabyć po dokonaniu darowizny w postaci cegiełki o wartości 7 zł, która jest w całości przeznaczona na cele statutowe Muzeum.

Zwiedzanie muzeum i zakup znaczka możliwy po wcześniejszym kontakcie telefonicznym.

Muzeum Afrykanistyczne im. dra Bogdana Szczygła i Bożeny Szczygieł-Gruszyńskiej oraz Kolekcja Sztuki i Malarstwa Czarnej Afryki im prof. dr hab. Anny i pilota Leona Kubarskich to niezwykłe miejsce pełne barw, tajemniczych masek i dźwięków zaklętych w tam-tamach. Zgromadzono tu przeszło dwa tysiące eksponatów tworząc przedsionek Czarnego Lądu. Prezentowane w muzeum przedmioty mają swoją barwną historię. Opowiadają o ludziach, którzy je stworzyli i używali. Przybliżają zwiedzającym życie codzienne, kulturę, tradycje i wierzenia plemion Afryki Zachodniej oraz Środkowej (Dogonów, Tuaregów, Bambara, Buszongo). To rzeźby wykonane w drewnie oraz metalu, broń, biżuteria, zabawki, ubrania, a także bogata i niepowtarzalna w skali całej Polski kolekcja masek afrykańskich. Początkiem historii olkuskiego Muzeum Afrykanistycznego była darowizna państwa Szczygieł przekazana w 1971 roku. Do dziś stanowi ona trzon olkuskiego muzeum. Przez ponad 40 lat kolekcja rozrastała się, przybywało darczyńców. W 2005 roku muzeum otrzymało bogatą kolekcję malarstwa Czarnej Afryki ofiarowaną przez Annę i Leona Kubarskich, które zachwycają przede wszystkim tematyką oraz różnorodnymi, niespotykanymi technikami malarskimi.

Ruiny zamku Rabsztyn wznoszą się na wysokiej wapiennej skale zaledwie parę kilometrów na północ od Olkusza, na szlaku Orlich Gniazd. Na przestrzeni wieków zamek należał do możnych rodów Toporczyków, Melsztyńskich i Bonerów. Na przełomie XIII/XIV w. na szczycie skały wybudowano wapienną wieżę obronną i budynki mieszkalne, stanowiące zamek górny. Już w XIV w. u jego stóp powstał zamek średni z dziedzińcem, murem obronnym i bramą. W XV w. dobudowano zamek dolny i wykopano suchą fosę. Niestety nie wiadomo jak wyglądał zamek dolny, ponieważ pod koniec XVI wieku w znacznej części został rozebrany. W jego miejscu powstał mieszkalno-obronny renesansowy pałac. W 1657 roku zamek został spalony przez Szwedów. Od 1990 roku, gdy stał się własnością Gminy Olkusz, sukcesywnie odgruzowano piwnice, zrekonstruowano i odbudowano węzeł bramny, uzupełniono i odtworzono część murów oraz wykonano ich zabezpieczenie konstrukcyjne, wybudowano drewniane mosty nad fosą i przed bramą. W pomieszczeniu bramy, na piętrze urządzono ekspozycję dotyczącą historii zamku. W latach 2012-14 zrekonstruowano część murów zamku górnego i wieży, na której powstał taras widokowy. Co roku, na zamku odbywają się turnieje rycerskie, połączone z prezentacją średniowiecznej kultury, barwnymi paradami szermierzy i łuczników oraz licznymi kramami rękodzieła, warsztatami i zabawami.

Centrum Kultury MOK w Olkuszu przy ul. Szpitalnej 32 w swoich murach mieści także, obok Muzeum Afrykanistycznego i Muzeum Twórczości W. Wołkowskiego, powstałą w 2009 roku „Kolekcję minerałów Ziemi Olkuskiej i Skamieniałości Jury Krakowsko-Częstochowskiej”. Znaczną część ekspozycji stanowią ”Skarby Ziemi Olkuskiej”, w której zaprezentowano przeszło 30 rodzajów minerałów wydobywanych od wieków w olkuskich kopalniach. W okresie triasu powstały na dnie morza skały węglanowe, złożone głównie z wapieni i dolomitów bogatych w cenne kruszce (srebro, cynk, ołów). Prezentowane minerały są wykrystalizowane w formie m.in. siarczków ołowiu (galeny), siarczków cynku (sfalerytu), siarczków żelaza (markasytu). Osobne miejsce poświecono zlepieńcowi parczewskiemu - skale, z której wzniesiono m.in. mury obronne Olkusza i dzwonnicę olkuskiej Bazyliki św. Andrzeja. Prezentowane są fragmenty zlepieńca o różnych odcieniach i granulacie, a także przedmioty wykonane z tej skały, jakie znaleziono podczas badan archeologicznych w Olkuszu. Druga część ekspozycji to jurajskie wapienie, będące znakiem rozpoznawczym Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W gablotach eksponowane są podzielone wg. gatunków organizmy, które żyły na naszych terenach przed milionami lat. W kolekcji można podziwiać skamieniałe gąbki, belemnity, koralowce, małże, jeżowce, liliowce, a także fragmenty kręgowców jakie żyły w morzu. Największe z amonitów mają prawie pół metra średnicy.

Został utworzony w 2008 r. Ochroną prawną objął najcenniejsze obiekty przyrody ożywionej i nieożywionej, będące częścią wiekowych lasów, jakie kiedyś otaczały Olkusz od północy. Stanowi obszar leśny ciągnący się między miejscowościami Jaroszowiec i Pazurek. Obejmuje teren prawie 188 ha i jest położony na terytorium Parku Krajobrazowego „ Orlich Gniazd” i obszaru Natura 2000 „Jaroszowiec”. Największą powierzchnię rezerwatu porasta buczyna sudecka, gdzie w runie leśnym rośnie chroniony i rzadko spotykany żywiec dziewięciolistny, a także miesiącznica trwała i czosnek niedźwiedzi. Wilgotne i chłodne północne stoki porasta jaworzyna górska. Łącznie na terenie rezerwatu występuje ponad 300 gatunków roślin naczyniowych, w tym przeszło dwadzieścia gatunków chronionych. Spośród roślin chronionych można tu spotkać między innymi; języcznik zwyczajny, lilię złotogłów, wawrzynek wilczełyko oraz rzadko spotykane storczyki. Jednocześnie na terenie rezerwatu występuje przeszło 100 gatunków zwierząt a także około 4000 gatunków grzybów, w tym 24 objętych ochroną. Niezwykłą atrakcją są potężne Zubowe Skały, najwyższe (440 m n.p.m.) miejsce rezerwatu. Wapienne ostańce o fantazyjnych formach i kształtach tworzą prawdziwe skalne miasto. Przez teren rezerwatu prowadzi przyrodniczo – leśna ścieżka dydaktyczna, tworząca 5 km pętlę.

Jezioro Paprocańskie to sztuczny zbiornik położony w południowo-zachodniej części Tychów. Powstał dla potrzeb Huty Paprockiej w 1796 roku. Zamknięcie huty w 1878 roku, budowa Nowych Tychów, a szczególnie usytuowanie nad zbiornikiem ośrodka wypoczynkowego, spowodowały zmianę jego przeznaczenia. Dziś Jezioro Paprocańskie, dzięki licznym zabiegom rekultywacyjnym, pełni funkcje rekreacyjne oraz retencyjne stanowiąc osłonę przeciwpowodziową dla południowo-wschodnich dzielnic miasta. Powierzchnia jeziora wynosi 132 ha, średnia głębokość waha się w granicach od 150 do 190 cm. Długość Jeziora Paprocańskiego to ok. 2 km, natomiast szerokość w najszerszym miejscu wynosi ok. 0,5 km. Obecnie jezioro jest rajem dla wędkarzy. Brzegi jeziora otoczone są przez lasy dawnej Puszczy Pszczyńskiej oraz tereny bagienne z licznym ptactwem wodnym i ciekawymi roślinami. Przy północno-wschodnim brzegu jeziora powstał Ośrodek Wypoczynkowy MOSiR Paprocany z dobrze rozwiniętym zapleczem. Warty zobaczenia jest też  zabytkowy, XIX-wieczny zameczek myśliwski Promnice, usytuowany nad południowym brzegiem Jeziora Paprocany. 

Muzeum Powstań Śląskich znajduje się w zabytkowym budynku przy ul. Polaka 1. Obiekt został wybudowany na podstawie projektu Emila i Georga Zillmannów w 1907 r. na potrzeby zarządu obszaru dworskiego Księcia Donnersmarcka. W latach 1916 – 1939 mieścił się w nim Urząd Gminy Świętochłowice, w okresie II wojny światowej niemiecka Schutzpolizei, w latach 1945 – 1989 komenda milicji, a od 1989 roku – policja. W noc sylwestrową 1999/2000 roku budynek spłonął. Wiosną 2013 roku rozpoczęła się rewitalizacja obiektu, przywracając mu pierwotny wygląd i przystosowując pomieszczenia do funkcji wystawienniczej. Oficjalne otwarcie nastąpiło 17 października 2014 roku. W zakresie działania Muzeum Powstań Śląskich znajduje się ochrona wszelkich dóbr dziedzictwa materialnego i niematerialnego, dotyczących dziejów Powstań Śląskich, a także dziejów miasta Świętochłowice. Placówka prezentuje zarówno oryginalne eksponaty, jak i repliki i reprodukcje, pozwalające na bezpośredni kontakt z przedmiotami. Za pomocą elementów multimedialnych zwiedzający w pełni zostaje przeniesiony w realia życia na Górnym Śląsku początku XX wieku. Najmłodsi zwiedzający znajdą dla siebie elementy multimedialne pozwalające pogłębić wiedzę historyczną poprzez intelektualną zabawę.

Bajkowy pałac w Nakle Śląskim został wzniesiony w 1858 r. przez hrabiego Hugona I Henckel von Donnersmarck jako letnia rezydencja w niewielkim parku w stylu angielskim. Przebudowany w 1891 r., posiada cechy architektury neogotyckiej. Od strony wschodniej zdobi go charakterystyczna wieża. Po gruntownej renowacji wnętrz i częściowej ich przebudowie, pełni funkcję instytucji kultury – Centrum Kultury Śląskiej. Z pierwotnego wyposażenia pałacu zachowała się piękna, drewniana klatka schodowa, witraże, ozdobny kominek w sieni, kolebkowe sklepienie w kaplicy, plafon, fasety, rozeta na suficie, częściowo okna i drzwi wraz z okiennicami, fragmenty posadzki, a przede wszystkim największa atrakcja pałacu – oryginalny sejf Donnersmarcków. Elegancki, reprezentacyjny hall oraz przestronne wnętrza znakomicie sprzyjają ekspozycji różnego rodzaju wystaw.

W Łaziskach Górnych na terenie TAURON Wytwarzanie S.A. – Oddział Elektrownia Łaziska znajduje się miejsce, które zabierze nas w przeszłość. W budynku dawnej rozdzielni elektrycznej 60 kV z 1928 roku, mieści się Muzeum Energetyki utworzone i prowadzone przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Energetyki. Na powierzchni wystawienniczej wynoszącej 1000 m2 znajduje się ponad 6 tysięcy eksponatów. Większość eksponatów została podarowana przez ofiarodawców, a dzięki nim przewodnicy wprowadzają zwiedzających w świat wytwarzania prądu, energii i pozytywnych doznań energetycznych. Muzeum czynne jest: we wtorki i czwartki w godz. od 9:00 do 13:00, środy w godz. od 15:00 do 19:00, w każdą drugą sobotę miesiąca od 10:00 do 13:00. Inne terminy zwiedzania są możliwe po wcześniejszym zgłoszeniu i uzgodnieniu.

Największe i najstarsze polskie planetarium powstało w 1955 roku dla uczczenia pamięci wielkiego astronoma, Mikołaja Kopernika. Zostało wyposażone w aparaturę projekcyjną, umieszczoną pod 23-metrową kopułą stanowiącą ekran sztucznego nieba. Widownia mieści jednocześnie prawie 400 osób. W planetarium, odbywają się popularne prelekcje astronomiczne, lekcje astronomii i geografii, a także inne zajęcia oraz różne spektakle. Obserwatorium astronomiczne jest wyposażone w największa w Polsce lunetę o 30-centymetrowym obiektywie i liczne mniejsze teleskopy. W pogodne dni zwiedzający mogą obserwować Słońce, a po zapadnięciu zmierzchu - ciekawe obiekty nocnego nieba, oglądane nawet w 750-krotnym powiększeniu. Pracującym w planetarium astronomom teleskopy służą do śledzenia planetoid i komet.  Dla uczniów o szczególnym zamiłowaniu do astronomii organizowane są krajowe olimpiady astronomiczne.

Trójkąt Trzech Cesarzy - miejsce gdzie w latach 1846-1915 zbiegały się granice trzech europejskich mocarstw: Prus (później Niemiec), Austrii (później Austro-Węgier) i Rosji. Granicę tworzyły trzy rzeki Czarna Przemsza, Biała Przemsza i Przemsza. Miejsce, w którym stykały się granice Trzech Cesarstw miało również charakter turystyczny, można było popłynąć statkiem po Przemszy, były gry i zawody, teatr i restauracje oraz wiele ścieżek i promenada. Była również 22 m wieża widokowa -Wieża Bismarcka z 1907 r., usytuowana na zboczu wzniesienia - Słupecka Górka. Wieżę zburzono w latach 30 tych XX w, a kamienne bloki rozebranej wieży wykorzystano jako materiał budowlany między innymi do schodów w kościele p.w. Matki Boskiej Bolesnej w Brzęczkowicach oraz przy budowie katedry p.w. Chrystusa Króla w Katowicach. 9 listopada 2007, z okazji zbliżającego się Święta Niepodległości, został odsłonięty Obelisk Pamięci. Właściwa nazwa powinna brzmieć Kąt Trzech Krajów, jednak w XIX wieku, tę nazwę niefortunnie przetłumaczono z nazwy niemieckiej jako „Trójkąt”. Nazwa ta przyjęła się i do dziś funkcjonuje w takiej formie.

Ze względu na interaktywność ekspozycji, muzeum to jednostka unikatowa na skalę światową. Stale uzupełniany zbiór liczy aktualnie około 3000 eksponatów, pochodzących z okresu od końca lat 70-tych do przełomu XX/XXI wieku. Zbiory gromadzone są w działach: komputery, nośniki pamięci, urządzenia sieciowe, oprogramowanie oraz prasa i dokumentacja drukowana. Wśród wielu prezentowanych obiektów, warto wymienić np. komputer ODRA 1305, czy radziecki ZX Spectrum o nazwie Radug. Dużą część zbiorów tworzą produkty polskie: MERITUM, ComPan, Bosman, Impol, Meraster czy linia sprzętowa ELWRO. Siedziba Muzeum mieści się w Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek przy Placu Sejmu Śląskiego 2

Polskie Radio Katowice należy do trzech najstarszych w Polsce rozgłośni radiowych. Rozpoczęło swoją działalność 4 grudnia 1927 roku. Od pierwszych dni swojego działania propagowało polskie słowo i polską kulturę. W grudniu 1927 roku po raz pierwszy przed mikrofonem wystąpił popularny „Karlik z Kocyndra” – Stanisław Ligoń i rozpoczął swoje śląskie „beranie”. Był pierwszym wybitnym śląskim radiowcem, którego działania były podporządkowane walce o polskość Górnego Śląska. W 1937 Radio Katowice jako pierwsze i jedyne w dwudziestoleciu międzywojennym otrzymało nową siedzibę. Piękny i funkcjonalny gmach w stylu modernistycznym, zaprojektowany przez inż. Tadeusza Łobosa był wznoszony z przeznaczeniem dla stacji radiowej. Od marca 2014 roku w siedzibie Radia można zwiedzać, jedyną w Polsce, stałą ekspozycję muzealną poświęcona historii polskiej radiofonii.

Prywatny dom modlitwy założony na początku XX wieku z inicjatywy majętnego kupca będzińskiego Chila Wienera w jego kamienicy, nazywanej kiedyś potocznie „Małym Będzinem” – obecnie ul. Potockiego 3. Nazwa pochodzi od ruchu „Mizrachi” (z hebr. Wschodni) – ortodoksyjnego odłamu syjonizmu. O związkach z ruchem syjonistycznym świadczy również malarska dekoracja ścienna. Program ikonograficzny malowideł skupia się wokół trzech wątków tematycznych: pejzażowych widoków Ziemi Świętej, symboli 12 plemion Izraela oraz znaków zodiaku. Polichromie przedstawiają miejsca i symbole szczególnie ważne dla judaizmu i syjonizmu, m.in. ul. Herzla w Tel Awiwie, uliczkę w Jaffie, grób Absaloma, grób Racheli, lampkę chanukową i menorę. Dom modlitwy Mizrachi jest jednym z siedmiu w Polsce, w którym zachował się prawie pełny cykl znaków zodiaku. Po II wojnie światowej urządzono w tym miejscu piwnicę. Polichromie zostały odkryte w 2004 r. dzięki wspomnieniom dawnych, żydowskich mieszkańców miasta. W latach 2010 – 2011 przeprowadzono renowację, która na nowo przywróciła blask pomieszczeniu. Polichromie zostały nagrodzone w konkursie na najlepszą modernizacje 2011 r. w kategorii obiektów sakralnych. Od kwietnia 2012 r. obiekt jest pod opieką Muzeum Zagłębia w Będzinie.

Historia podziemi pod Wzgórzem Zamkowym w Będzinie przez wiele lat otoczona była tajemnicą. Podejrzewano, że mógł to być schron amunicyjny, ośrodek produkcji pocisków V1 i V2, tajna nazistowska fabryka niewiadomego przeznaczenia … Wśród rozmaitych przypuszczeń pojawiała się hipoteza o budowanym tu za czasów okupacji schronie przeciwlotniczym dla niemieckiej ludności miasta. Wydają się to potwierdzać odnalezione w 2010 r. archiwalne zdjęcia z uroczystości zakończenia jednego z etapów prac - z sierpnia 1944 roku. Przy budowie pracowali robotnicy przymusowi - Polacy i prawdopodobnie także Żydzi. Budowa podziemnych korytarzy została przerwana 27 stycznia 1945 roku, kiedy to na teren Będzina wkroczyły oddziały wojsk sowieckich. W podziemnych tunelach do dnia dzisiejszego pozostało kilka przedmiotów i śladów z czasów budowy - tzw. „świadków historii": żelazna siekierka ukryta w jednej z ścian, zapas cementu w oryginalnych, papierowych workach z 1944 r., wagonik do wywozu urobku czy wydrapany na ścianie napis: „SL 1944”. Od sierpnia 2013 r. użytkownikiem podziemi jest Muzeum Zagłębia w Będzinie. 13 grudnia 2013 r. zostały po raz pierwszy udostępnione zwiedzającym. W kilku miejscach na terenie podziemi widoczne są szczeliny Uskoku Będzińskiego powstałego na skutek przesunięcia płyt tektonicznych. W nieudostępnionej dla zwiedzających części znajduje się hibernakulum dla nietoperzy.

Barokowo - klasycystyczny Pałac Mieroszewskich w Będzinie jest typową XVIII - wieczną siedzibą szlachecką wzorowaną na pałacach francuskich. Wzniesiono go po 1702 roku jako symbol pozycji i rangi rodu Mieroszewskich w Księstwie Siewierskim. Budowniczym pałacu był Kazimierz Mieroszewski - tytularny chorąży ks. siewierskiego, starosta siewierski i podstoli czernichowski. W ciągu wieków pałac był upiększany i rozbudowywany - stąd niejednolity charakter stylowy Na uwagę zasługuje wystrój wnętrz, przede wszystkim bogata XVIII - wieczna świecka polichromia w salonach reprezentacyjnych pierwszego piętra. Malowidła ścienne przedstawiają postacie wodzów antycznych w iluzjonistycznej architekturze, sceny polowań rozgrywające się w romantycznym pejzażu, medaliony portretowe i sceny turniejowe. Od 1983 r. pałac jest siedzibą Muzeum Zagłębia w Będzinie. Zbiory obejmują obiekty archeologiczne, pochodzące z badań prowadzonych na terenie Będzina (z wczesnośredniowiecznego grodziska na Wzgórzu Zamkowym) i Zagłębia, zbiory sztuki oraz zabytki etnograficzne ilustrujące kulturę wsi zagłębiowskiej. W Muzeum organizowane są też różnotematyczne wystawy czasowe, koncerty kameralne, lekcje muzealne.

Zamek będziński położony na wysokiej skarpie na lewym brzegu Czarnej Przemszy stanowi przykład budownictwa obronnego z połowy XIV w. Był ważnym ogniwem systemu obronnego zachodniej granicy Polski przed najazdami od strony Śląska i Czech. Czuwał też nad bezpieczeństwem wodnych i lądowych dróg handlowych m.in. traktu handlowego ze Śląska do Krakowa. Zamek odnotowany jest w dokumentach od 1349 r., kiedy to wymieniono Wiernka - burgrabiego będzińskiego. Wspominają o nim Jan z Czarnkowa i Jan Długosz w spisie warownych budowli wzniesionych przez Kazimierza Wielkiego. Pierwotne założenie stanowiła wolnostojąca cylindryczna wieża ostatecznej obrony, zbudowana z miejscowego kamienia w drugiej połowie XIII w. W połowie XIV w. wzniesiono wieżę czworoboczną, do której nieco później dobudowano budynek mieszkalny. Całość otoczona została dwoma obwodami murów kamiennych rozdzielonych międzymurzem. Do zamku górnego od zachodu przylegało podzamcze. Architektura zamku - tworząca zwartą bryłę gotyckiej zabudowy - podporządkowana była funkcji obronnej. W 1834 r. zamek został przebudowany wg projektu F.M. Lanci’ego, który wprowadził elementy pseudogotyckiej architektury romantycznej, a od 1956 r. odbudowany zamek będziński jest siedzibą Muzeum Zagłębia w Będzinie. Zbiory eksponowane na zamku obejmują kolekcję dawnej broni oraz pamiątki historyczne dokumentujące dzieje miasta.